Tendencje do spożywania diety składającej się z przetworzonych produktów wydają się nie zwalniać. Preferencje smakowe zdominowała żywność szybka, która w procesie przetwórstwa traci lwią część wrażliwych substancji odżywczych, czyli witamin i składników mineralnych, a w zamian nabywa nowe związki, niestety ciężkostrawne i często rakotwórcze. Efektem tego jest dosyć spore obciążenie służby zdrowia, a prognozy na przyszłość nie są zbyt optymistyczne.
Inna sprawa to fakt, że z powodu rosnącej populacji na planecie gleby stają się coraz uboższe w niektóre substancje odżywcze i coraz trudniej jest unikać produktów eksportowanych z dalekich zakątków świata. Rozwiązań na tego typu problemy poszukuje się już od wielu lat, a jednym ze skutecznych są z pewnością suplementy diety.
Jakie witaminy są niezbędne?
Lista substancji odżywczych, na które wyznaczono poziomy zapotrzebowania dla ludzi w różnych grupach wiekowych, zawiera tylko związki, które są niezbędne na co dzień do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Przez ostatnie dekady obserwować można było sporo „roszad” w tym zakresie, jednak obecna lista wydaje się być już najbardziej adekwatną w odniesieniu do tego, co trzeba spożywać codziennie, a co biochemiczna maszyneria produkuje sama.
Aktualnie lista dzieli się na dwie podgrupy, a mianowicie witamin rozpuszczalnych w wodzie oraz rozpuszczalnych w tłuszczach. W obrębie pierwszej najbardziej wyróżnia się witamina C (kwas askorbinowy), gdyż resztę stanowią witaminy B, czyli B1 (tiamina), B2 (ryboflawina), B3 (niacyna), B5 (kwas pantotenowy), B6 (pirydoksyna), B7 (biotyna; witamina H), B9 (kwas foliowy), B12 (kobalamina).
Do witamin rozpuszczalnych w tłuszczach zalicza się witaminy: D (kalcyferol), E (tokoferol), K (chinon), A (retinol). Ze względu na dużą efektywność przewodu pokarmowego i bakterii jelitowych w produkcji choliny (kiedyś witamina B4), inozytolu (B8), czy kwasu orotowego (B13), związki te nie są już uznawane za niezbędne w diecie. Do lat 30. XX wieku jako witaminę F próbowano opisać niezbędne kwasy tłuszczowe, jednak wiadomo dziś, że pod względem budowy i funkcji jest to zupełnie inna kategoria związków.
Jakie mieszanki witaminowe są najlepsze?
Dobór najlepszej mieszanki dla danej osoby jest w dużym stopniu uzależniony od stanu zdrowia i odżywienia, kompozycji diety, wieku, poziomu aktywności fizycznej, zdrowia przewodu pokarmowego, czy występowania awersji, alergii i nietolerancji pokarmowych. Mieszanki, które zawierają komplet wszystkich niezbędnych witamin, zaleca się przede wszystkim osobom z kiepską dietą i stanem odżywienia, nadużywającym alkoholu, a także osobom o bardzo wysokim poziomie aktywności fizycznej.
Mieszanki witamin z grupy B szczególnie przydatne mogą być osobom z dietami eliminacyjnymi, np. roślinnymi, z zaburzeniami pracy żołądka, czy przepracowującym się zarówno fizycznie, jak i umysłowo. Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach (A, D, E, K) mogą pomocne być przy problemach z wątrobą i trzustką oraz niskim poziomie konsumpcji ryb czy olejów roślinnych. Witaminy B6, B9 i B12 wspierają procesy krwiotwórcze oraz układ nerwowy, połączenie witamin C i D ma potencjał w regulacji osłabionej odporności, C i B7 uczestniczą w produkcji białek kolagenowych, które tworzą tkanki w organizmie, natomiast witaminy D i K mogą hamować osteoporozę, czyli osłabienie kości.
Jak dawkować mieszanki witaminowe?
Wielkości dawek preparatów witaminowych powinno dostosowywać się do indywidualnych potrzeb oraz diety. Sprawdzając tabele zapotrzebowania na konkretne związki, warto pamiętać, że są one uśrednione dla przeciętnie aktywnego, zdrowego członka społeczeństwa. Nie wszystkie związki są też przyswajane w pełni. Podczas gdy witaminy A i E są z reguły przyswajane efektywnie, tak już na przykład wchłanianie wielu witamin z grupy B zależne jest od specyficznego czynnika w przewodzie pokarmowym, stąd też zazwyczaj witaminy z grupy B w preparatach wielowitaminowych występują w dawkach pokrywających 100% zapotrzebowania lub więcej.
Sposób, w jaki należy dawkować mieszanki witaminowe przy występowaniu niedoborów, wymaga zdecydowanej modyfikacji. Kiedy występują ogólne objawy, takie jak pogorszenie kondycji skóry i stawów, osłabienie mięśni czy zaburzenia nastroju i koncentracji oraz zwiększona podatność na infekcje, warto szczegółowo przeanalizować swoją codzienną dietę pod kątem zawartości witamin. Potem dobrze jest wykonać badania krwi, gdyż sporo informacji o stanie odżywienia może dostarczyć morfologia krwi czy oznaczenie poziomów metabolitu witaminy D3 (25(OH)D), witaminy B12, kwasu metylomalonowego (MMA), czy kwasu foliowego. Oczywiście wszelkie niepokojące objawy i wyniki badań krwi najlepiej skonsultować z lekarzem i dietetykiem.
Z czym łączyć mieszanki witaminowe?
Niedoborom witamin często towarzyszą niedobory innych substancji odżywczych, a rezygnacja z ryb, podrobów, mięs, jaj, nabiału czy warzyw, owoców, zbóż to stopniowe osłabianie stanu odżywienia na wielu płaszczyznach. Przy niskiej podaży witamin A, D, E, K często obserwuje się zaniedbania pod kątem kwasów omega-3. Niedoborom witaminy C często towarzyszą niskie poziomy magnezu i potasu w diecie, natomiast przy niedoborach witamin z grupy B można liczyć się z niskimi poziomami wapnia, żelaza i cynku, a także kreatyny, kolagenu czy karnityny.