Czym objawia się niedobór witaminy A?

Witaminy to drobnocząsteczkowe, organiczne związki chemiczne, kontrolujące przebieg rozmaitych ważnych procesów życiowych, niewytwarzane w ludzkim organizmie lub wytwarzane w ilościach niepokrywających podstawowego zapotrzebowania na nie, a w związku z tym pobierane przez organizm z pożywienia jako niezbędne mikroskładniki pokarmowe.

1. Jak działa witamina A?
2. Gdzie występuje witamina A?    
3. Niedobór i jego przyczyny
4. Niedobór – objawy i skutki  

Każda witamina jest ważna, gdyż bez żadnej z nich nie da się przeżyć, dlatego trudno powiedzieć o jakiejkolwiek witaminie, że jest najważniejsza. Niemniej o witaminie A możemy powiedzieć przynajmniej tyle, że jest niezwykle ważna.

Jak działa witamina A?

Od witaminy A uzależniony jest bowiem proces widzenia oraz ogólna funkcjonalność narządu wzroku. A cóż ważniejszego w życiu jak zdolność widzenia…?

Niezależnie jednak od udziału w procesie widzenia, witamina A zachowuje się w naszym organizmie jak hormon, w czym przypomina witaminę D. Patrząc bowiem z perspektywy aktywności biologicznej, obie te witaminy są hormonami pochodzenia zewnętrznego, czyli nieprodukowanymi w gruczołach wydzielania wewnętrznego, tylko pobieranymi z pożywienia. Zresztą witamina A jest niezbędna do aktywacji hormonalnej witaminy D, a dotyczy to również hormonów tarczycy.

Jako hormon witamina A odpowiada za transkrypcję ponad 500 genów i w ten sposób bierze udział w procesach odpornościowych, różnicowaniu komórkowym, wytwarzaniu komórek rozrodczych, rozwoju zarodkowym i płodowym oraz w procesach złuszczania i wymiany zewnętrznych warstw naskórka.

Gdzie występuje witamina A?    

Witamina A to nie pojedyncza substancja, gdyż aktywnością tej witaminy obdarzonych jest ok. 50 naturalnych związków chemicznych oraz jeszcze spora grupa molekuł zsyntetyzowanych na potrzeby medycyny i kosmetyki.

W produktach spożywczych pochodzenia zwierzęcego występuje głównie w postaci związku nazywanego retinolem oraz estrów retinolu, czyli retinolu związanego z kwasami tłuszczowymi. Natomiast w produktach pochodzenia roślinnego w postaci barwników roślinnych z grupy karotenoidów. Przy czym niektóre z tego typu barwników mogą przekształcać się w organizmie w podstawową formę witaminy A, czyli retinol, a więc mówimy o nich jako o prowitaminach A, a niektóre działają po prostu jak witamina A w układzie hormonalnym. Te drugie nazywane są fachowo reksinoidami.

Niedobór i jego przyczyny

Z uwagi na zdolność magazynowania w wątrobie i szerokie rozpowszechnienie w żywności, teoretycznie nie powinniśmy spotykać się z problemem niedoboru witaminy A. Niemniej w praktyce problem niedoboru witaminy A jest relatywnie częsty.

Pomijając choroby związane z zespołem upośledzonego wchłaniania, jedną z przyczyn niedoboru witaminy A może być zwiększone zapotrzebowanie na nią, jak w przypadku kobiet ciężarnych i karmiących piersią, dzieci w okresie rozwojowym oraz osób aktywnych fizycznie.

Kolejne przyczyny leżą w niewłaściwym odżywianiu. Przykładowo diety wegańskie eliminują najwartościowsze źródło witaminy A – produkty pochodzenia zwierzęcego. Teraz więc wszystko zależy od odpowiedniego udziału kolorowych owoców i warzyw, chociaż jeszcze ważniejszy jest udział w diecie tłuszczów. Cała grupa witaminy A, podobnie jak witamina D, E i K, to bowiem związki rozpuszczalne w tłuszczach, które organizm może pobierać z przewodu pokarmowego jedynie przy obecności tłuszczu.

Tak więc stosując dietę wegańską i jednocześnie hołdując modzie na niskotłuszczowe produkty typu „light”, możemy doprowadzić do sytuacji niedoborowej, szczególnie przy wzmożonym zapotrzebowaniu na witaminę A, związanym przykładowo z uprawianiem jakiejś dyscypliny sportu.

Niedobór – objawy i skutki  

Łagodne niedobory

Jedynym objawem łagodnego niedoboru witaminy A może być tylko uczucie permanentnego zmęczenia. Objawy głębszego niedoboru witaminy A obejmują zazwyczaj najpierw skórę i włosy; pojawia się przesuszenie i swędzenie skóry, a włosy stają się suche i łamliwe.

Zazwyczaj objawom skórnym towarzyszą również problemy ze wzrokiem, polegające na niedowidzeniu przy słabym oświetleniu, znane jako tzw. ślepota zmierzchowa lub „kurza ślepota”.

Poważniejsze niedobory

Dalsze pogłębienie się niedoboru witaminy A może już skutkować znacznie poważniejszymi zmianami w obszarze narządu wzroku… Otóż może wtedy dochodzić do przesuszenia spojówki i rogówki oka, rozwoju zmian guzkowatych spojówki, owrzodzenia, perforacji i zaniku rogówki oraz uszkodzenia siatkówki, a w konsekwencji do poważnego uszkodzenia narządu wzroku i całkowitej utraty zdolności widzenia.

Chociaż głębokie niedobory witaminy A współcześnie pojawiają się bardzo rzadko w krajach wysokorozwiniętych, to jednak już nawet łagodne niedobory znacznie zwiększają ryzyko rozwoju licznych problemów zdrowotnych, jak:

• infekcje górnych i dolnych dróg oddechowych
• przewlekła obturacyjna choroba płuc
• stany zapalne przewodu pokarmowego
• łojotokowe zapalenie skóry
• choroby neurodegeneracyjne
• zmiany nowotworowe
• bezpłodność
• samoistne poronienie

Jak więc widzimy, z całą pewnością warto dbać o utrzymanie odpowiedniego poziomu witaminy A w naszym organizmie!

W przygotowaniu tego tekstu wykorzystano jako jedno ze źródeł informacji:

Źródło:

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4789177/

Sławomir Ambroziak