Ferrytyna jest białkiem wiążącym i magazynującym żelazo, występującym zarówno w przedziałach wewnątrzkomórkowych, jak i zewnątrzkomórkowych ludzkich tkanek. Ferrytyna służy naszym tkankom za kluczowy regulator równowagi życiowej żelaza.
![ferrytyna krew]()
- Dwie twarze żelaza
- Ferrytyna warunkuje przetrwanie
- Gdzie i dlaczego potrzeba najwięcej ferrytyny
- Składniki hemoglobiny
- Ferrytyna w diagnostyce
- Ferrytyna w chorobie
- Ferrytyna jako składnik pokarmowy
- Ferrytyna jako suplement
Dwie twarze żelaza
Ludzki organizm dysponuje 3-4-gramową pulą żelaza. Pierwiastek ten przede wszystkim transportuje do tkanek tlen wraz z obiegiem krwi jako składnik hemoglobiny. Żelazo odgrywa też zasadniczą rolę w tlenowych procesach energetycznych, dostarczających użytecznej energii komórkowej jako kluczowy składnik łańcucha przenoszącego elektrony. Oprócz swojej roli w oddychaniu tkankowym żelazo pełni również funkcję kofaktora enzymatycznego w wielu reakcjach biochemicznych, m.in. związanych z replikacją DNA i podziałami komórkowymi.
Pomimo doniosłych funkcji pełnionych w organizmie, żelazo jest jednocześnie wysoce toksyczne, ponieważ inicjuje produkcję wolnych rodników tlenowych i innych reaktywnych form tlenu, które uszkadzają materiał genetyczny i wszystkie struktury komórkowe.
Ferrytyna warunkuje przetrwanie
Ponieważ ferrytyna wychwytuje, buforuje i magazynuje wewnątrzkomórkową pulę żelaza, oddając ten pierwiastek w nietoksycznej formie, w miarę potrzeb, do przebiegu rozmaitych komórkowych procesów życiowych, jest kluczowym elementem mechanizmów przetrwania organizmu.
I jak dowiedziono w badaniach naukowych, zwierzęta laboratoryjne, pozbawione na drodze manipulacji genetycznej możliwości syntezy ferrytyny, nie przeżywają podobnych eksperymentów – giną na skutek zatrucia żelazem.
Gdzie i dlaczego potrzeba najwięcej ferrytyny
Ferrytyna w organizmie dorosłego człowieka występuje w ilości 1-1.5 g. Z uwagi na pełnione funkcje życiowe, znajdujemy ją zasadniczo we wszystkich tkankach i organach naszego ciała, ale najwięcej w wątrobie, śledzionie, szpiku kostnym i mięśniach szkieletowych. Wysoka zawartość ferrytyny w mięśniach szkieletowych jest zrozumiała i wynika z najintensywniej prowadzonych przez tkankę mięśniową procesów tlenowych, kontrolowanych przez żelazo. Natomiast w wątrobie i śledzionie jest skutkiem działania mechanizmów podstawowej gospodarki organizmu żelazem.
Składniki hemoglobiny
Otóż żelazo jest w pierwszej kolejności składnikiem czerwonego barwnika krwi – hemoglobiny – głównego białka komórek krwi (erytrocytów), którego zasadniczą funkcją życiową jest transport z obiegiem krwi tlenu. Erytrocyty produkowane są przez szpik kostny, a po wypełnieniu swojej funkcji we krwi, są rozkładane w wątrobie i śledzionie. Wątroba i śledziona odzyskują żelazo ze zużytych erytrocytów i magazynują je w ferrytynie, z której pierwiastek ten może być powtórnie wykorzystany do obudowy nowych cząsteczek hemoglobiny.
Ferrytyna w diagnostyce
Ponieważ ferrytyna występuje również w surowicy krwi, dlatego w praktyce klinicznej poziom ferrytyny w surowicy oznaczany jest w celu oceny poziomu żelaza w organizmie. I jak uważają specjaliści, spośród wszystkich oznaczeń laboratoryjnych, to właśnie ferrytyna surowicy krwi jest najwartościowszym markerem diagnostyki niedoboru żelaza.
Anemia - objawy
![anemia]()
Niski poziom ferrytyny w surowicy krwi wskazuje w pierwszej kolejności na niedobór żelaza, którego konsekwencją może być niedokrwistość, czyli inaczej anemia, której najczęściej pojawiające się objawy obejmują:
- ogólne osłabienie
- zmniejszenie zdolności koncentracji
- szybką męczliwość
- bóle i zawroty głowy
- bladość skóry oraz błon śluzowych
- suchość skóry
- osłabienie i wypadanie włosów
- łamliwość paznokci
- tachykardię (przyspieszenie akcji serca)
- spadek odporności
Na tej samej zasadzie poziom ferrytyny w surowicy krwi jest więc też najlepszym markerem skuteczności suplementacji żelaza. Kiedy bowiem po okresie stosowania danego preparatu żelaza poziom ferrytyny w surowicy wraca do normy, oznacza to wyrównanie niedoboru żelaza, czyli informuje nas o osiągnięciu celu suplementacji.
Poza niedoborem żelaza i niedokrwistością niski poziom ferrytyny, w pewnych rzadkich przypadkach, może również wskazywać na niedobory witaminy C, niedoczynność tarczycy związaną m.in. z przebiegiem choroby Hashimoto, zespół złego wchłaniania związany m.in. z chorobą Leśniowskiego-Crohna lub wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego, a także na przewlekłe krwawienie z przewodu pokarmowego, układu moczowego lub dróg rodnych.
Ferrytyna w chorobie
Niedobór prawidłowej ferrytyny, wynikający z nieprawidłowości syntezy tego białka, może być przyczyną niektórych rzadkich chorób dziedzicznych. Niedobór ten odbija się najczęściej na funkcjonalności mózgu, który jest narządem szczególnie wrażliwym na toksyczny nadmiar żelaza. Do chorób takich należy m.in. neuroferrytynopatia, objawiająca się w pierwszej kolejności dystonią, czyli pojawianiem się ruchów mimowolnych.
Innym problemem neurologicznym, wynikającym z niedoboru ferrytyny, jest tzw. zespół niespokojnych nóg – schorzenie, które związane jest z nieprzyjemnym uczuciem mrowienia, drętwienia oraz bólu kończyn dolnych, wymuszającym poruszanie nogami podczas snu. Dziedziczne nieprawidłowości w syntezie ferrytyny, a w związku z tym niedobory aktywnej formy tego białka, prowadzą też do zmętnienia soczewki oka w chorobie nazywanej zaćmą ferrytynową.
Ferrytyna jako składnik pokarmowy
O ferrytynie możemy myśleć też jako o składniku pokarmowym, albowiem białko to występuje powszechnie w mięsie, mleku i nasionach roślin strączkowych. Jak dowiodły badania, żelazo ferrytnowe jest bardzo dobrze przyswajalną formą tego pierwiastka, albowiem większość spożytej ferrytyny opiera się procesom trawiennym i jest wchłaniana w jelicie cienkim drogą endocytozy jako całe molekuły białkowe.
Żelazo ferrytnowe jest więc z jednej strony całkowicie bezpieczne i nie zagraża pojawieniem się objawów przedawkowania czy skutków uboczny jego stosowania w postaci zaburzeń żołądkowo-jelitowych, z drugiej zaś nie jest wrażliwe na interakcje ze składnikami pokarmowymi, ograniczającymi przyswajanie żelaza, takim jak wapń, błonnik, fityniany czy polifenole.
Ferrytyna jako suplement
Ponieważ jednak stężenie tego białka w żywności jest bardzo niskie, dlatego na rynku możemy spotkać suplementy żelaza oparte na ferrytynie. Nie są one jednak zbytnio powszechne, prawdopodobnie z uwagi na problemy technologiczne, związane z pozyskiwaniem ferrytyny ze źródeł naturalnych.
Jednocześnie jednak relatywnie powszechnym suplementem jest laktoferyna – podobne do ferrytyny białko należące do rodziny transferyn, czyli transporterów żelaza w jego nietoksycznej, bezpiecznej dla zdrowia formie. Pozyskiwanie laktoferyny jest o tyle mniej kłopotliwe, że występuje ona w relatywnie wysokich stężeniach w mleku, a szczególnie w mleku z wczesnej fazy laktacji, zwanym siarą albo colostrum.
A że suplementy laktoferyny nie należą do najtańszych, warto wiedzieć, że białko to stanowi 1-2% składu frakcji białkowej popularnych izolatów i koncentratów białek serwatkowych.
Sławomir Ambroziak
Źródła:
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2717717/
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4344583/
Zawarte treści mają charakter wyłącznie edukacyjny i informacyjny. Starannie dbamy o ich merytoryczną poprawność. Niemniej jednak, nie mają one na celu zastępować indywidualnej porady u specjalisty, dostosowanej do konkretnej sytuacji czytelnika.