Głóg – co to jest? Zastosowanie i właściwości

Głóg jest niewielkim drzewem z rodziny roślin różowatych o pięknych kwiatach i jadalnych owocach. Chociaż znamy go najlepiej jako krzew ozdobny, wysadzany w parkach i w przydomowych ogródkach, w stanie dzikim porasta obrzeża leśne i zbocza górskie, głównie strefy umiarkowanej półkuli północnej.

1. Magicy i medycy
2. W spiżarce prababci     
3. Owoce głogu jako super-pokarm
4. Wartość odżywcza to dopiero początek
5. Korzyści zdrowotne
6. Główny cel – serce
7. Co mówią badania?
8. Kiedy suplement głogu?

Magicy i medycy

Kąpiele niemowląt

Nasi przodkowie użytkowali głóg od tysiącleci jako roślinę magiczną, leczniczą i konsumpcyjną. Przy czym jego zastosowania magiczne mogły wiązać się z właściwościami leczniczymi. Przykładowo panowało przekonanie, że kąpiele niemowląt w naparze z owoców głodu chronią je przed złym czarem, a wiadomo, że chorobę uznawano wtedy za skutek rzuconego uroku. Rzeczywiście biologicznie aktywne składniki głodu, jak dzisiaj wiemy, chronią przed wieloma problemami zdrowotnymi wieku dziecięcego, a więc w rozumieniu naszych przodków – przed skutkami złego uroku.

Głóg na złamane serce

Nasi przodkowie wierzyli również, że głóg koi „złamane serce” – przypadłość wynikającą z silnych przeżyć emocjonalnych. Przetwory z różnych części niektórych gatunków głogu były wymieniane w literaturze medycznej od I w. n.e. jako środki terapeutyczne, skuteczne  głównie w leczeniu chorób serca i wspomaganiu pracy mięśnia sercowego osób w podeszłym wieku. A dzisiaj już wiemy, że przetwory z głogu rzeczywiście wspomagają układ sercowo-naczyniowy i chronią przed rozwojem chorób układu krążenia, jak również wykazują skuteczność w łagodzeniu objawów przejściowych dolegliwości sercowych na tle nerwicowym.

Na problemy trawienne

Głóg był szeroko stosowany w tradycyjnej medycynie chińskiej przede wszystkim jako środek gastryczny, głównie w takich przypadłościach, jak niestrawności, nudności, wymioty, biegunki i bóle brzucha. Starożytnym chińskim medykom znane były też jego właściwości przeciwkrwotoczne i przeciwwybroczynowe, a w dawnej literaturze medycznej głóg wymieniany był również jako środek aktywujący krążenie i rozpuszczający zakrzepy krwi.

W spiżarce prababci     

Chociaż obecnie niemal zapomniane jako środek spożywczy, owce głogu były bardzo popularnym wiktuałem w kuchni naszych przodków. Otóż z owoców głogu nasze prababki przygotowywały rozmaite dżemy, konfitury, soki, galaretki, wina, nalewki, zupy i herbatki, bardzo często dosładzane miodem. A co ciekawe, jak dowiodły współczesne badania, miód potęguje właściwości zdrowotne owoców głogu. Wypiekały także smakowite i zdrowe ciasta z mąki wzbogaconej suszonymi, zmielonymi owocami głogu. Nasi przodkowie gustowali też w dojrzałych owocach głogu rwanych prosto z drzewa i zjadanych na surowo.

Owoce głogu jako super-pokarm

Uznane za tzw. „superfoods”, owoce głogu charakteryzują się wyższą zawartością błonnika, kwasu askorbinowego, minerałów i wyższym ładunkiem antyoksydacyjnym od większości powszechnie spożywanych owoców.

Jak wykazały analizy, owoce głogu obfitują również w aminokwasy (zawierają 8 niezbędnych aminokwasów w stężeniach do 8 razy wyższych w porównaniu z innymi owocami), białko (dostarczają 17 razy więcej białka w porównaniu z innymi owocami) oraz witaminy (A, C, B1 i B2 w stężeniach ok. 10 razy wyższych w porównaniu z innymi owocami) – i generalnie odznaczają się niezwykle wysoką wartością odżywczą.

Wartość odżywcza to dopiero początek

Jednak poza składnikami odżywczymi, owoce głogu obfitują w pozaodżywcze aktywne biologicznie składniki pokarmowe, zidentyfikowane w tym produkcie spożywczym w liczbie ponad 170 cząsteczek. Większość tych składników wywodzi się z trzech dużych klas związków fitochemicznych: flawonoidów, kwasów fenolowych i triterpenoidów.

Najliczniej reprezentowaną grupą są tutaj flawonoidy, występujące w owocach głogu w liczbie ok. 60 cząsteczek i stężeniu do 1.7 g/100 g, z najwyższą zawartością chryzyny, apigeniny, naryngeniny, luteoliny, floretyny, hesperydyny, rutyny, kwercetyny, kemferolu i pochodnych katechiny.

Owoce głogu charakteryzują się też wysoką zawartością kwasów fenolowych (do 1.3 g/100 g), z wiodącym kwasem chlorogenowym (80% składu kwasów fenolowych) i pomniejszym udziałem innych 18 kwasów, w tym kawowego, galusowego, ferulowego i elagowego.

Ważną grupą składników aktywnych biologicznie owoców głogu są też triterpenoidy, z uwagi na swoje podobieństwo strukturalne do steroidów – cennej grupy środków leczniczych i hormonalnych. Główne triterpenoidy owoców głogu to kwas ursolowy, oleanolowy i krataegolowy.

Składniki aktywne biologicznie owoców głogu

Korzyści zdrowotne

I to właśnie te wszystkie aktywne biologicznie składniki owoców głogu odpowiadają za szeroki zakres korzyści zdrowotnych, pojawiających się w efekcie spożywania ich przetworów. Przykładowo bowiem kwasy fenolowe są silnymi antyoksydantami i skutecznymi immunomodulatorami, flawonoidy mają działanie przeciwzapalne i przeciwmiażdżycowe, podczas gdy triterpenoidy wykazują aktywność przeciwnowotworową, przeciwzapalną i przeciwmiażdżycową.

Ponieważ nie tylko owoce głogu, ale również jego liście i kwiatostany zawierają podobny skład aktywnych biologicznie molekuł fitochemicznych, dlatego również niejadalne części tej rośliny wykorzystywane są jako prozdrowotne surowce zielarskie.

Główny cel – serce

Chociaż w prowadzonych współcześnie badaniach nad właściwościami zdrowotnymi głogu pojawiły się dowody na jego aktywność przeciwnowotworową, przeciwcukrzycową, przeciwbakteryjną, przeciwzapalną, przeciwrodnikową, przeciwzakrzepową, przeciwmiażdżycową, przeciwnadciśnieniową, przeciwlękową, przeciwdepresyjną, neuroporotekcyjną i odpornościową oraz ochronną względem wątroby i układu pokarmowego, jednak w większości swoich badań naukowcy skupili się na wpływie preparatów głogu na wspomaganie pracy serca.

Już w 1896 r. odnotowano w literaturze medycznej 43 przypadki pacjentów cierpiących na różne rodzaje chorób serca, leczonych z obiecującymi wynikami przetworami z głogu. Jednak dopiero w latach 30. XX wieku rozpoczęto systematyczne badania naukowe nad klinicznymi efektami preparatów z głogu w chorobach serca, szczególnie niewydolności mięśnia sercowego.

Co mówią badania?

W badaniach tych wykazano, że ekstrakty z głogu wzmacniają siłę skurczu mięśnia sercowego, działają przeciwarytmicznie, chronią mięsień sercowy przed uszkodzeniem niedokrwiennym i oksydacyjnym oraz przerostem związanym z nadciśnieniem, a także poprawiają funkcjonalność i opóźniają proces starzenia się śródbłonka naczyniowego.

Randomizowane, kontrolowane placebo badania kliniczne osób z niewydolnością mięśnia sercowego wykazały, że ziołowe produkty lecznicze otrzymywane z głogu zwiększają wydolność funkcjonalną pacjentów, łagodzą objawy związane z upośledzeniem pracy serca i poprawia jakość ich życia, przez co zostały uznane, zgodnie z aktualnymi wytycznymi dotyczącymi leczenia chorób przewlekłych, za ważne środki ze wskazaniem do terapii niewydolności mięśnia sercowego.

Kiedy suplement głogu?

Podsumowując problematykę zdrowotnych właściwości głogu, można powiedzieć, że w badaniach wykazano, że przetwory z głogu wpływają szczególnie korzystnie na nasz układ sercowo-naczyniowy, głównie poprzez regulację ciśnienia tętniczego, regulację lipidów krwi oraz wspomaganie pracy mięśnia sercowego. Jednak jego inne wykazane wstępnie korzyści zdrowotne wymagają, zdaniem specjalistów, większej liczby kolejnych badań w celu ich potwierdzenia i weryfikacji.

A jednym zdaniem – kiedy decydujemy się na stosowanie suplementu głogu, w pierwszych kolejności możemy spodziewać się wspomagania utrzymania wzorcowej kondycji zdrowotnej naszego układu sercowo-naczyniowego.  

Autor: Sławomir Ambroziak       

Źródła:

• https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9498108/
• https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC3891531/    
• https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC5772138/
• https://iadns.onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1002/fft2.413