Niacynamid - co to jest? Właściwości i zastosowanie

Niacynamid, znany również jako nikotynamid, to obok niacyny (kwasu nikotynowego) jedna z form witaminy B3, czyli jednej z ośmiu witamin z grupy B i z dziewięciu witamin rozpuszczalnych w wodzie. Należy do substancji odżywczych niezbędnych w codziennym żywieniu, chociaż sporą uwagę przyciągnął również ze strony branży kosmetycznej. Nie wszystkie produkty zawierające witaminę B3 są źródłami o dobrym profilu przyswajalności, przez co niektóre rodzaje diety mogą wymagać włączenia suplementacji.

1. Charakterystyka niacynamidu
2. Niacyna - geneza nazwy
3. Właściwości i zastosowanie niacynamidu
4. Źródła niacynamidu

Charakterystyka niacynamidu

Niacynamid powstaje poprzez proces przekształcania kwasu nikotynowego, co nadaje mu podobne, lecz nieidentyczne właściwości. W naturze jest syntetyzowany w organizmach roślinnych i zwierzęcych w ramach tzw. szlaku tryptofanowego. To wieloetapowy proces, w którym aminokwas tryptofan, występujący w białkach, ulega przetworzeniu, czego efektem ubocznym jest kwas nikotynowy i właśnie niacynamid. Budowa niacynamidu jest dość prosta, gdyż składa się z atomów węgla, wodoru, azotu i tlenu, które są ułożone w sposób tworzący zamkniętą strukturę przypominającą pierścień.

Niacyna - geneza nazwy

Nazwa "kwas nikotynowy" była pierwszą nazwą stosowaną do tego związku, odkąd został on odkryty jako produkt uboczny utleniania nikotyny. Kiedy jednak zidentyfikowano jego właściwości witaminowe i związek z leczeniem pelagry, zdecydowano się na stworzenie nowej nazwy – „niacyna”. Podjęto tę decyzję, aby uniknąć skojarzeń z nikotyną, która była kojarzona z tytoniem i potencjalnie szkodliwymi efektami zdrowotnymi. Zmiana miała na celu odcięcie związku od jakichkolwiek negatywnych konotacji, takich jak przekonanie, że witaminy są obecne w tytoniu lub że zdrowa żywność zawiera składniki uznawane za toksyczne.

Właściwości i zastosowanie niacynamidu

Ze względu na dobrą przenikalność przez skórę, niacynamid wykazuje efektywność we wspieraniu terapii problemów skórnych, takich jak przebarwienia, trądzik pospolity, atopowe zapalenie skóry czy rogowacenie słoneczne oraz oferuje ochronę przed szkodliwymi czynnikami zewnętrznymi, jak promieniowanie UV. Mechanizm jego działania wiąże się m.in. z syntezą specyficznego związku o skrótowej nazwie NAD+.

NAD+

Niacynamid wspomaga syntezę NAD+ (dinukleotydu nikotynamidoadeninowego), który jest niezbędny do dostarczania energii komórkom oraz bierze udział w procesach związanych z ich oddychaniem komórkowym. W kontekście molekularnym niacynamid wspiera również naprawę DNA i uczestniczy w modulacji reakcji zapalnych.

Na co wpływa?

Co więcej, dzięki wpływowi na poziomy NAD+, niacynamid odgrywa rolę w procesach metabolicznych, które mają znaczenie w zapobieganiu zmianom związanym ze starzeniem się organizmu, w tym w kontekście neurodegeneracji, sarkopenii, czy chorób metabolicznych, takich jak hiperlipidemia. Ponieważ poziom NAD+ zmniejsza się wraz z wiekiem, naukowcy badają zastosowanie niacynamidu, w tym jego pochodnych takich jak NMN (mononukleotyd nikotynamidu), jako potencjalnego środka ukierunkowanego na wsparcie dla mitochondriów, które bezpośrednio odpowiadają za produkcję energii.

Źródła niacynamidu

Zapotrzebowanie na witaminę B3, obejmującą zarówno kwas nikotynowy (niacynę), jak i nikotynamid (niacynamid) dla osób dorosłych wynosi zwykle od 14 do 16 mg równoważników niacyny (NE). Równoważniki te, zwane też równoważnikami tryptofanowymi, uwzględniają nie tylko bezpośrednie źródła niacyny, ale również tryptofan, który jest aminokwasem przekształcanym przez organizm w witaminę B3. Szacuje się, że około 60 mg tryptofanu odpowiada 1 mg niacyny.

Najlepsze źródła niacynamidu

Źródła:

• Ong, R. R., & Goh, C. F. (2024). Niacinamide: a review on dermal delivery strategies and clinical evidence. Drug delivery and translational research, 14(12), 3512–3548. https://doi.org/10.1007/s13346-024-01593-y
• Marques, C., Hadjab, F., Porcello, A., Lourenço, K., Scaletta, C., Abdel-Sayed, P., Hirt-Burri, N., Applegate, L. A., & Laurent, A. (2024). Mechanistic Insights into the Multiple Functions of Niacinamide: Therapeutic Implications and Cosmeceutical Applications in Functional Skincare Products. Antioxidants (Basel, Switzerland), 13(4), 425. https://doi.org/10.3390/antiox13040425
• Wu, W., Yuan, S., Tang, Y., Meng, X., Peng, M., Hu, Z., & Liu, W. (2023). Effect of Exercise and Oral Niacinamide Mononucleotide on Improving Mitochondrial Autophagy in Alzheimer's Disease. Nutrients, 15(13), 2851. https://doi.org/10.3390/nu15132851
• Wohlrab, J., & Kreft, D. (2014). Niacinamide - mechanisms of action and its topical use in dermatology. Skin pharmacology and physiology, 27(6), 311–315. https://doi.org/10.1159/000359974