Bylica roczna - Jak stosować? Właściwości, działanie

Bylica roczna (Artemisia annua) jest rośliną o wielowiekowej tradycji stosowania, a jej charakterystyczny, silny aromat sprawia, że łatwo ją rozpoznać. Znaczenie Artemisia annua wzrosło szczególnie po odkryciu artemizyniny, związku o potencjale przeciwmalarycznym, który rozsławił tę roślinę na całym świecie, szczególnie w krajach z klimatem tropikalnym. Bylica stosowana może być zarówno po przetworzeniu metodami domowymi, jak i poprzez ekstrakty w kapsułkach, tabletkach, czy środkach płynnych dostępnych komercyjnie.

1. Wygląd i występowanie bylicy rocznej
2. Właściwości i działanie bylicy rocznej
3. Stosowanie bylicy rocznej

Wygląd i występowanie bylicy rocznej

Bylica roczna jest jednoroczną rośliną zielną należącą do rodziny astrowatych (Asteraceae), osiągającą zazwyczaj wysokość oscylującą wokół metra, choć w sprzyjających warunkach może dorastać nawet do 2 metrów.

Charakteryzuje się wzniesioną, rozgałęzioną łodygą o kolorze zielonym lub purpurowym, pokrytą drobnymi włoskami. Liście bylicy rocznej są podzielone w sposób pierzasty, mają intensywnie zielony kolor, są delikatne, z wyraźnym aromatycznym zapachem wynikającym z obecności olejków eterycznych, który nasila się przy potarciu.

Pyłek bylicy 

Kwiaty zebrane są żółte, kuliste koszyczki o średnicy około 2 mm, rozwijające się w okresie od lipca do września. Pyłek bylicy rocznej jest silnym alergenem, szczególnie w regionach o dużym zagęszczeniu tej rośliny. Owoce to niełupki (suche, jednonasienne), które po dojrzeniu są roznoszone przez wiatr, umożliwiając rozprzestrzenianie gatunku.

Naturalne siedliska

Naturalnym siedliskiem Artemisia annua są obszary o umiarkowanym klimacie, szczególnie tereny Azji, z których się wywodzi. Porasta regiony Chin, Wietnamu, Korei oraz Indii, jednak warto wiedzieć, że roślina ta została szeroko rozprzestrzeniona na świecie i obecnie występuje również w Europie, Afryce oraz obu Amerykach. Co więcej, uprawa prowadzona jest zarówno na skalę przemysłową w ogrodach botanicznych oraz uprawach zielarskich.

Ogólna charakterystyka bylicy rocznej

Właściwości i działanie bylicy rocznej

W tradycyjnej fitoterapii chińskiej bylica roczna znana była już ponad dwa tysiące lat temu, gdzie stosowano ją pod nazwą „Qing Hao” do obniżania gorączki i leczenia chorób związanych z gorącem. Ciekawostką jest, że artemizynina, kluczowy związek wyizolowany z bylicy rocznej, przyniosła chińskiej badaczce Tu Youyou Nagrodę Nobla w dziedzinie fizjologii i medycyny w 2015 roku za jej odkrycie i wkład w leczenie malarii.

Badania na ludziach

W badaniach z udziałem ludzi dotyczących właściwości prozdrowotnych bylicy rocznej obserwowano przede wszystkim korzystne efekty związane z jej działaniem przeciwalergicznym, przeciwzapalnym oraz immunomodulującym.

W kilku badaniach klinicznych wykazano, że stosowanie immunoterapii podjęzykowej (SLIT, ang. sublingual immunotherapy) z ekstraktem z A. annua u pacjentów cierpiących na sezonowy alergiczny nieżyt nosa i spojówek (SAR, ang. seasonal allergic rhinitis) prowadziło do istotnego osłabienia objawów alergii ocenianych za pomocą wskaźników, takich jak całkowita punktacja objawów nosa (TNSS, ang. total nasal symptom score), całkowita punktacja objawów nieżytu nosa i spojówek (TRSS, ang. total rhinoconjunctivitis symptom score), całkowita punktacja stosowania leków (TMS, ang. total medication score), punktacja objawów i stosowania leków łącznie (CSMS, ang. combined symptom and medication score) oraz skala wizualno-analogowa (VAS, ang. visual analog scale).

Poprawa była obserwowana zarówno u pacjentów monosensytyzowanych (uczulonych tylko na pyłek bylicy rocznej), jak i polisensytyzowanych (uczulonych na pyłek bylicy oraz inne alergeny, np. roztocza kurzu domowego).

Reumatoidalne zapalenie stawów

Ponadto, w eksperymencie z zastosowaniem placebo w grupie pacjentów z reumatoidalnym zapaleniem stawów (RZS, ang. rheumatoid arthritis) stwierdzono, że suplementacja ekstraktem z A. annua, stosowanym jako uzupełnienie standardowej terapii, przyczyniała się do redukcji bólu, liczby bolesnych i obrzękniętych stawów, poprawy jakości życia ocenianej na podstawie kwestionariusza HAQ (ang. Health Assessment Questionnaire), oraz obniżenia poziomu markerów zapalnych i autoimmunologicznych, takich jak CRP (ang. C-reactive protein), RF (ang. rheumatoid factor) i CCP-Ab (ang. anti-cyclic citrullinated peptide antibodies).

Również w badaniu obejmującym pacjentów z chorobą zwyrodnieniową stawów (OA, ang. osteoarthritis) wykazano, że suplement zawierający A. annua był dobrze tolerowany podczas długotrwałego stosowania i pozwalał na utrzymanie efektów klinicznych w zakresie zmniejszenia bólu i poprawy funkcji stawów ocenianych za pomocą skali WOMAC® (ang. Western Ontario and McMaster Universities Osteoarthritis Index).

Inne cenne właściwości i kolejne badania 

Informacje o działaniu przeciwmalarycznym, przeciwnowotworowym, przeciwbakteryjnym, antyoksydacyjnym, przeciwwirusowym oraz przeciwpasożytniczym tej rośliny, choć szeroko opisywane w literaturze, pochodzą głównie z badań in vitro i in vivo na modelach zwierzęcych, a nie z badań klinicznych z udziałem ludzi. Ich skuteczność w tych obszarach u człowieka pozostaje na etapie hipotez wymagających dalszego potwierdzenia w badaniach klinicznych.

Stosowanie bylicy rocznej

Bylica roczna stosowana jest w warunkach domowych głównie w postaci naparów, odwarów oraz nalewek, przygotowywanych z suszonych liści i kwiatostanów, które zawierają substancje czynne. Tradycyjnie stosuje się napar z około 1-2 gramów suszu zalanego szklanką wrzącej wody, parzonego przez 10-15 minut, który można pić 1-2 razy dziennie. Często w domowych warunkach sięga się również po nalewki alkoholowe przygotowywane poprzez macerację ziela w wysokoprocentowym alkoholu, które stosuje się w ilości kilkunastu kropli dziennie, zwykle rozcieńczonych w wodzie.

W suplementach diety bylica roczna występuje najczęściej w formie ekstraktów standaryzowanych na zawartość artemizyniny lub innych związków bioaktywnych, a także w formie sproszkowanego ziela w kapsułkach lub tabletkach. Dawkowanie suplementów zależy od rodzaju preparatu oraz jego standaryzacji, jednak w przypadku ekstraktów z A. annua typowe dawki mieszczą się w zakresie od kilkudziesięciu do kilkuset mg na dobę.

Źródła: 

• Shen Z, Zhang P, Kang W, et al. Clinical efficacy in one-year treatment with Artemisia annua-SLIT drops in monosensitized and polysensitized individuals. Am J Otolaryngol. 2023;44(6):104002. doi:10.1016/j.amjoto.2023.104002
• Yang J, Shen Z, Liu L, et al. Clinical Efficacy and Safety of Artesimia annua-Sublingual Immunotherapy in Seasonal Allergic Rhinitis Patients Based on Different Intervention Time. Int Arch Allergy Immunol. 2022;183(8):852-859. doi:10.1159/000524108
• Lou H, Huang Y, Ouyang Y, et al. Artemisia annua-sublingual immunotherapy for seasonal allergic rhinitis: A randomized controlled trial. Allergy. 2020;75(8):2026-2036. doi:10.1111/all.14218
• Yang M, Guo MY, Luo Y, et al. Effect of Artemisia annua extract on treating active rheumatoid arthritis: A randomized controlled trial. Chin J Integr Med. 2017;23(7):496-503. doi:10.1007/s11655-016-2650-7
• Hunt S, Stebbings S, McNamara D. An open-label six-month extension study to investigate the safety and efficacy of an extract of Artemisia annua for managing pain, stiffness and functional limitation associated with osteoarthritis of the hip and knee. N Z Med J. 2016;129(1444):97-102. Published 2016 Oct 28.
• Alesaeidi S, Miraj S. A Systematic Review of Anti-malarial Properties, Immunosuppressive Properties, Anti-inflammatory Properties, and Anti-cancer Properties of Artemisia Annua. Electron Physician. 2016;8(10):3150-3155. Published 2016 Oct 25. doi:10.19082/3150
• Sharif M, Sarvi S, Pagheh AS, et al. The efficacy of herbal medicines against Toxoplasma gondii during the last 3 decades: a systematic review. Can J Physiol Pharmacol. 2016;94(12):1237-1248. doi:10.1139/cjpp-2016-0039