Chondroityna - właściwości, działanie i zastosowanie

Chondroityna należy do glikozaminoglikanów, czyli specyficznych substancji budową nieco przypominających węglowodany, jednak niedostarczających kalorii. Jest naturalnym składnikiem chrząstek i mazi stawowej oraz innych tkanek łącznych. Początki badań nad chondroityną sięgają końca XIX wieku, jednak zostały one przerwane w czasie I wojny światowej.

1. Badania nad potencjałem terapeutycznym chondroityny
2. Właściwości chondroityny
3. Wpływ na tkanki
4. Działanie chondroityny
5. Zastosowanie chondroityny
6. Suplementy z chondroityną
7. Dawkowanie chondroityny
8. Mieszanki z chondroityną

Badania nad potencjałem terapeutycznym chondroityny

W 1942 roku amerykański chemik ze współpracownikami odkryli, że kwas chondroitynowy obok kwasu hialuronowego jest jednym z dwóch glikozaminoglikanów w chrząstce stawowej.

W latach 60. XX wieku badania nad wpływem chondroityny na choroby stawów przyspieszyły i wtedy też pojawiły się pierwsze przesłanki o potencjale terapeutycznym w chorobie zwyrodnieniowej stawów.

Właściwości chondroityny

Chondroityna to związek organiczny, który składa się ze specyficznych struktur disacharydowych (dwucukrowych). W jej skład wchodzi N-acetylogalaktozamina, czyli pochodna galaktozy, oraz kwas glukuronowy, przypominający glukozę. Naturalnie galaktoza i glukoza tworzą laktozę w mleku, jednak w tym przypadku powstaje związek o bardzo charakterystycznych właściwościach i występowaniu.

Wpływ na tkanki

W naturze występuje pod postacią siarczanu chondroityny, która odgrywa istotną rolę w organizmie człowieka. Chondroityna jest hydrofilowa, co oznacza, że przyciąga cząsteczki wody. Dzięki temu pomaga zachować odpowiednią wilgotność i lepkość w tkankach chrzęstnych, będąc kluczowym elementem dla prawidłowego funkcjonowania oraz ochrony stawów.

Ponadto omawiany związek tworzy elastyczne struktury, co sprawia, że nadaje tkankom odporności na ściskanie i odkształcenia. Dzięki temu tkanki chrzęstne, które zawierają dużo chondroityny, są w stanie wytrzymywać duże obciążenia.

Działanie chondroityny

Procesy zapalne i bóle stawowe

Chondroityna może wpływać na procesy zapalne i bóle stawowe, co szczególne znaczenie może mieć przy przewlekłym bólu i nadużywaniu leków przeciwbólowych. Jej działanie prawdopodobnie prowadzi do hamowania uwalniania związków prozapalnych, takich jak interleukiny i TNF-alfa.

Degradacja tkanki chrząstki stawowej

Co więcej, chondroityna odpowiedzialna jest za blokowanie enzymów odpowiedzialnych za rozkład i degradację chrząstki stawowej, takich jak metaloproteinazy macierzy (MMP). Warto również zwrócić uwagę na to, że chondroityna pobudza produkcję substancji o właściwościach przeciwzapalnych, takich jak inne glikozaminoglikany, które chronią chrząstkę stawową przed uszkodzeniami.

Ruchliwość stawów

Chondroityna może również pomagać w regeneracji tkanek chrzęstnych oraz zwiększać ruchomość stawów, co jest bardzo ważne przy zapobieganiu różnym kontuzjom. Ponadto substancja ta pomaga w odbudowie i utrzymaniu tkanki chrzęstnej oraz kości w warunkach dużego obciążenia fizycznego, kiedy to dochodzi do mikrouszkodzeń mięśni i wzmożonego zużywania substancji odżywczych przez organizm na cele regeneracyjne.

Wpływ na jelita

Warto jeszcze zwrócić na potencjalne prebiotyczne działanie chondroityny. Chociaż potrzeba jeszcze więcej badań z tego zakresu, to istnieją przesłanki, które wskazują na potencjał chondroityny w pobudzaniu wzrostu probiotycznych bakterii jelitowych.

Zastosowanie chondroityny

Reumatoidalne zapalenie stawów i choroba zwyrodnieniowa

Chondroityna jest powszechnie stosowana jako suplement diety w celu poprawy zdrowia stawów i skóry, a badania nad jej wpływem na organizm nadal są prowadzone. Szczególnie popularnym zastosowaniem jest wsparcie zdrowia osób z problemami związanymi z układem kostno-stawowym. Wymienia się tutaj głównie reumatoidalne zapalenie stawów, czy chorobę zwyrodnieniową stawów.

Prewencja w sporcie

Osoby prowadzące aktywny tryb życia oraz sportowcy również mogą skorzystać z suplementacji chondroityną, zarówno w kontekście prewencyjnym, jak i terapeutycznym. Działanie przeciwzapalne chondroityny pomocne może być dla osób z chorobami autoimmunologicznymi, innymi niż reumatoidalne zapalenie stawów.

Wsparcie diety wegańskiej

Chondroityna jest produkowana naturalnie przez organizm, ale także występuje w niektórych produktach spożywczych, takich jak mięso i skorupiaki. Suplementacja chondroityną może być zatem korzystna dla osób z potencjalnym niedoborem tej substancji w codziennych jadłospisach, na przykład wegan.

Suplementy z chondroityną

Chondroityna występuje w suplementach zwykle jako złożone substancje, takich jak siarczan chondroityny, czy nieco rzadziej chondroitynian sodu. Siarczan jest formą chemiczną, która występuje naturalnie w tkankach chrzęstnych organizmu i pod tą postacią dostaje się też do organizmu wraz z dietą.

Chondroityna zazwyczaj nie występuje w suplementach sama i towarzyszy jej glukozamina, która pełni podobne funkcje i również najpowszechniej występuje pod postacią siarczanu. Na jedną porcję suplementu z reguły przypada około 250 - 500 mg siarczanu chondroityny. Chondroityna jest słabo rozpuszczalna w wodzie, co utrudnia jej przyswajalnie z przewodu pokarmowego.

Szacuje się, że przyswajalność z samego pożywienia sięga 5 – 15%. Między innymi dlatego najczęściej podawana jest w formie suplementów diety. W suplementach zawarta jest chondroityna pozyskiwana ze skorupiaków lub chrząstek

Dawkowanie chondroityny

Dawka i okres suplementacji

Poziom dawkowania chondroityny zależy od wielu czynników, takich jak wiek, waga, stan zdrowia, czy sam cel suplementacji. Zazwyczaj zalecana dawka dzienna nie przekracza 800 - 1200 mg. Suplementację z reguły prowadzi się przez okres od 3 do 6 miesięcy. Nie ma określonej pory dnia, o której należy przyjmować chondroitynę.

Pora przyjmowania

Zazwyczaj sięga się po nią rano lub w dwóch dawkach, rano i po południu. Przyjmowana może być zarówno na czczo, jak i w trakcie posiłku. Z reguły preferuje się przyjmowanie chondroityny wraz z posiłkiem w celu rozłożenia w czasie wchłaniania z przewodu pokarmowego.

Ostrzeżenie dla alergików

Chondroityna uważana jest za substancję bezpieczną i zazwyczaj jest dobrze tolerowana przez organizm. W niektórych przypadkach, głównie przy alergii lub złym doborze dawkowania, wywołać może dyskomfort w przewodzie pokarmowym i inne objawy alergiczne. Osoby z alergią na ryby i owoce morza powinny unikać suplementacji, gdyż substancja ta jest pozyskiwana z chrząstek rekina, krewetek i innych skorupiaków.

Mieszanki z chondroityną

Chondroityna często jest łączona z glukozaminą, ponieważ obie substancje współwystępują w stawach i wykazują podobieństwa strukturalne. Związek ten można również łączyć z witaminą C, która jest niezbędna do produkcji kolagenu w organizmie. Kolagen niezbędny jest dla tkanek łącznych (w tym tkanki chrzęstnej) białkiem, dlatego suplementacja witaminą C może pomóc w odbudowie i utrzymaniu zdrowych stawów, ale również skóry, włosów, paznokci czy układu sercowo-naczyniowego i mięśni.

Choroba zwyrodnieniowa stawów - z czym łączyć?

W przypadku choroby zwyrodnieniowej stawów chondroityna może być również łączona z innymi suplementami, takimi jak siarka organiczna (MSM), która ma silne właściwości antyoksydacyjne, czy właśnie kolagen (głównie pod postacią hydrolizatu), pobudzający naturalną syntezę kolagenu.

Interakcje z lekami

Dla optymalizacji efektów przed rozpoczęciem jakiejkolwiek suplementacji warto skonsultować się ze specjalistą dietetykiem, lekarzem lub farmaceutą. Osoby te mogą pomóc dobrać odpowiednią kombinację suplementów i uniknąć niepożądanych skutków ubocznych. Szczególnie dotyczy to suplementacji w przypadku stosowania różnego rodzaju leków.

Źródła:

• Ronca F, Palmieri L, Panicucci P, et al. Anti-inflammatory activity of chondroitin sulfate. Osteoarthritis Cartilage. 1998 Nov;6 Suppl A:14-21. doi: 10.1016/s1063-4584(98)80020-x. PMID: 10366103.
• Largo R, Alvarez-Soria MA, Díez-Ortego I, et al. Glucosamine inhibits IL-1beta-induced NFkappaB activation in human osteoarthritic chondrocytes. Osteoarthritis Cartilage. 2003 May;11(5):290-8. doi: 10.1016/s1063-4584(03)00025-7. PMID: 12726999.
• Martel-Pelletier J, Farran A, Montell E, et al. Discrepancies in composition and biological effects of different formulations of chondroitin sulfate. Molecules. 2015 Apr 8;20(4):4277-89. doi: 10.3390/molecules20044277. PMID: 25856313; PMCID: PMC6273192.
• Pritzker KP, Gay S, Jimenez SA, et al. Osteoarthritis cartilage histopathology: grading and staging. Osteoarthritis Cartilage. 2006 Feb;14(2):13-29. doi: 10.1016/j.joca.2005.07.014. PMID: 16464547.
• Henrotin Y, Mobasheri A. Natural products for promoting joint health and managing osteoarthritis. Curr Rheumatol Rep. 2018 Mar 28;20(5):30. doi: 10.1007/s11926-018-0749-5. PMID: 29594833.