Co pomaga na przewlekłe zaparcia?

Przewlekłe zaparcia, to problem, który dotyka wielu ludzi na całym świecie. Schorzenie to może zakłócać codzienne funkcjonowanie, charakteryzując się takimi objawami, jak rzadkie wypróżnienia, twarde stolce i dyskomfort w jamie brzusznej. Chociaż wiele osób szuka ulgi w zmianie diety, to wcześniejsze wytyczne medyczne koncentrowały się głównie na ogólnych zaleceniach dotyczących spożywania większej ilości błonnika lub picia wystarczającej ilości wody, nie podając zbyt wielu szczegółów na temat tego, co faktycznie działa.

1. Wytyczne oparte na dowodach naukowych
2. Dietetyczne metody leczenia przewlekłych zaparć
3. Diety pełnowartościowe
4. Kiedy zgłosić się do lekarza w sprawie przewlekłych zaparć
5. Podsumowanie

Wytyczne oparte na dowodach naukowych

Po raz pierwszy Brytyjskie Stowarzyszenie Dietetyczne (BDA) opracowało kompleksowe, oparte na dowodach naukowych wytyczne żywieniowe dla dorosłych z przewlekłymi zaparciami, opierając się na wynikach 75 badań klinicznych. Wytyczne zostały opublikowane 13 października 2025 w czasopiśmie „Journal of Human Nutrition and Dietetics”. Zalecenia te wskazują konkretne produkty spożywcze, suplementy i napoje, które mogą łagodzić objawy — i ujawniają, które popularne środki mogą w ogóle nie pomóc.

Dietetyczne metody leczenia przewlekłych zaparć

Aby opracować nowe wytyczne, BDA powołało Komitet Sterujący ds. Wytycznych, składający się z siedmiu ekspertów w dziedzinie żywienia, dietetyki, gastroenterologii i fizjologii jelit. Celem badania był przegląd całości dowodów naukowych dotyczących dietetycznych metod leczenia przewlekłych idiopatycznych zaparć u zdrowych dorosłych. Zaparcia wtórne – spowodowane inną chorobą lub lekami – nie były przedmiotem zainteresowania, choć naukowcy twierdzą, że wyniki można ostrożnie stosować nawet w takich przypadkach.

Zespół przeprowadził cztery systematyczne przeglądy i metaanalizy, z których każda dotyczyła innej kategorii interwencji dietetycznych:

• suplementy błonnika
• suplementy probiotyczne i synbiotyczne
• suplementy diety, witamin i minerałów
• żywność, napoje i diety pełnoporcjowe

W celu zapewnienia wysokiej jakości dowodów naukowych w odniesieniu do suplementów uwzględniono wyłącznie randomizowane badania kontrolowane.

Suplementacja błonnikiem

Babka płesznik wyróżniała się jako najskuteczniejszy suplement błonnika, zwiększając liczbę osób, u których wystąpiła ulga, zwiększając częstotliwość wypróżnień i zmiękczając stolec.

"Babka płesznik jest rośliną często wykorzystywaną przy produkcji środków przeczyszczających opartych na bazie naturalnych składników. Przechodzi bezpośrednio przez nasz układ trawienny i zwiększa częstotliwość wypróżniania."  Łukasz Domeracki - mgr Technologii Żywności

Probiotyki i synbiotyki

Ogólnie rzecz biorąc, probiotyki nieznacznie zwiększały szansę na poprawę objawów i zwiększenie częstotliwości wypróżnień, chociaż efekty różniły się znacznie w zależności od szczepu. Gatunek bakterii bifidobacterium lactis zwiększał częstotliwość wypróżnień, ale nie poprawiał ich konsystencji, podczas gdy probiotyki wieloszczepowe nieznacznie zmiękczały stolec. Niewiele szczepów wykazało stałe korzyści w zakresie objawów ogólnych i żadnego pojedynczego szczepu nie można zalecić we wszystkich przypadkach zaparć. Działania niepożądane były z reguły łagodne.

Synbiotyki czyli suplementy łączące probiotyki i prebiotyki nie poprawiły częstotliwości stolca, jego konsystencji ani objawów ogólnych. Natomiast trzeba przyznać, że jest na ten temat nadal zbyt mało badań.

Suplementy mineralne i ziołowe

Tlenek magnezu poprawił zarówno ogólne objawy zaparć, jak i jakość życia, przy czym jakość danych naukowych jest umiarkowana… Senes, pomimo swojej popularności, nie wykazał stałych korzyści w zakresie odpowiedzi na leczenie ani częstotliwości stolca.

Określone produkty spożywcze

Kiwi łagodziło niektóre objawy, takie jak zmniejszenie bólu brzucha i uczucia niepełnego wypróżnienia, i może być preferowane zamiast babki płesznik u osób podatnych na wzdęcia i gazy. Chleb żytni zwiększał częstotliwość wypróżnień, ale również nieznacznie pogarszał ogólne wyniki objawów żołądkowo-jelitowych w porównaniu z chlebem białym, choć efekt był niewielki i mógł nie mieć znaczenia dla wszystkich pacjentów.

Napoje

Woda o wysokiej zawartości minerałów - szczególnie bogata w magnez i siarczany - była skuteczniejsza niż woda o niskiej zawartości minerałów w uzyskiwaniu bardziej miękkich stolców lub częstszych wypróżnień niż woda o niskiej zawartości minerałów. Nie poprawiała jednak ogólnych objawów, bólu brzucha ani jakości życia w porównaniu z wodą o niskiej zawartości minerałów. 

Diety pełnowartościowe

Co może być zaskakujące, naukowcy znaleźli tylko jedno badanie z randomizacją dotyczące diety bogatej w błonnik jako całości, a nie znaleźli żadnych kwalifikujących dowodów na poparcie innych wzorców żywieniowych, takich jak dieta śródziemnomorska. W rezultacie nie można było sformułować żadnych zaleceń dotyczących stosowania diety opartej na pełnowartościowych składnikach.

Sami jednak dobrze wiemy, że dieta zapobiegająca zaparciom powinna zawierać zróżnicowane, jak najmniej przetworzone posiłki, produkty z naturalnymi bakteriami takie jak np. kefiry, kiszonki itp., owoce, warzywa, produkty pełnoziarniste, zdrowe tłuszcze np. oliwę z oliwek i oczywiście odpowiednią ilość płynów. Co więcej, warto zwrócić uwagę nie tylko na to, co ląduje na talerzu, ale także sposób, w jaki spożywamy posiłki. Uważne jedzenie, które koncentruje się na wolnym i dokładnym przeżuwaniu pokarmu, również może wspomagać trawienie. 

Kiedy zgłosić się do lekarza w sprawie przewlekłych zaparć

Oczywiście zdarzają się sytuacje, w których zmiany diety i stylu życia nie wystarczają i należy zasięgnąć porady specjalisty, aby upewnić się, że nie ma poważniejszego problemu, którym należy się zająć.

Warto również udać się do lekarza, jeśli występują u Ciebie takie objawy, jak:

• oddawanie stolca dwa lub mniej razy w tygodniu
• niezwykłe zmiany kształtu, koloru lub zapachu stolca
• częste dolegliwości żołądkowe lub wzdęcia
• nieplanowana lub niewyjaśniona utrata masy ciała
• wymioty
• silny i uporczywy ból brzucha
• nagłe lub silne wzdęcia brzucha 
• krew w stolcu
• gorączka

Podsumowanie

Łącząc oparte na dowodach strategie dietetyczne ze zdrowym stylem życia, większość osób z przewlekłymi zaparciami może odczuwać znaczną ulgę. Nie wahaj się jednak szukać pomocy u specjalisty, jeśli zajdzie taka potrzeba.

Źródła:

• https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S2468125321001114
• https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/jhn.70133