Dobry i zły cholesterol (HDL i LDL) - co to jest? Jakie są normy?

Lipoproteiny są kompleksami cząsteczek lipidów i białek, które transportują substancje, takie jak cholesterol i triglicerydy, przez krwiobieg. Lipoproteiny o niskiej gęstości (LDL) i lipoproteiny o wysokiej gęstości (HDL) są najbardziej znane, bowiem pełnią kluczowe, choć nieco odmienne, role w prawidłowym metabolizmie cholesterolu. Badanie poziomów HDL i LDL wraz z trójglicerydami to tania i szybka metoda obrazowania zdrowia sercowo-naczyniowego i wielu ważnych funkcji organizmu, zatem warto wiedzieć, jakie są normy wyników.

1. Dobry i zły cholesterol
2. Problem z hipercholesterolemią
3. Blaszki miażdżycowe
4. Normy na poziomy lipoprotein i triglicerydów
5. Dieta a cholesterol 
6. Styl życia a cholesterol
7. Inne czynniki w profilaktyce 

Dobry i zły cholesterol

LDL - "zły cholesterol" 

LDL, często nazywany "złym" cholesterolem, jest głównym nośnikiem cholesterolu we krwi, przenosząc go z wątroby do komórek w całym organizmie. Wysoki poziom LDL jest niebezpieczny, ponieważ może prowadzić do odkładania się cholesterolu na ścianach tętnic. Miażdżyca zwiększa ryzyko zawałów serca, udarów mózgu i innych poważnych schorzeń sercowo-naczyniowych.

HDL - "dobry cholesterol" 

Podstawową funkcją HDL jest transportowanie cholesterolu z tkanek i ścian tętnic z powrotem do wątroby, gdzie może być przetworzony i wydalony z organizmu. Proces ten ma znaczenie w prewencji odkładania się cholesterolu i tworzeniu blaszek miażdżycowych w tętnicach. Dlatego też na HDL często mówi się „dobry” cholesterol. Warto jednak wiedzieć, że bardzo wysokie poziomy HDL mogą również wiązać się z ryzykiem wystąpienia nagłych zdarzeń sercowo-naczyniowych, co wprowadza pewne wątpliwości co do jednoznacznego określania go jako "dobrego".

Problem z hipercholesterolemią

Podstawowy mechanizm hipercholesterolemii zaczyna się od lipoprotein o niskiej gęstości (LDL). Gdy poziom LDL we krwi jest zbyt wysoki, cząsteczki te przenikają przez ściany naczyń krwionośnych i odkładają się w ich wewnętrznej warstwie, zwanej śródbłonkiem. Tam cholesterol LDL ulega utlenianiu, co czyni go bardziej szkodliwym. Utleniony LDL wywołuje odpowiedź zapalną, tworząc komórki piankowate.

Blaszki miażdżycowe

Gromadzenie się komórek piankowatych prowadzi do powstawania blaszek miażdżycowych, składających się z lipidów, komórek zapalnych i tkanki łącznej. Narastanie blaszek zwęża światło naczyń krwionośnych, utrudniając przepływ krwi. Blaszki miażdżycowe mogą być niestabilne i pękać, uwalniając zawartość do krwiobiegu i prowadząc do powstania zakrzepu. Skrzep może całkowicie zablokować przepływ krwi, powodując ostre niedokrwienie. W tętnicach wieńcowych może to prowadzić do zawału serca, a w tętnicach mózgowych do udaru.

Normy na poziomy lipoprotein i triglicerydów

Dieta a cholesterol 

Czego unikać?

Jednym z najważniejszych aspektów diety wpływających na poziom cholesterolu jest rodzaj i ilość spożywanych tłuszczów. Tłuszcze w produktach przetworzonych, zarówno nasycone, jak i nienasycone, znane są z podnoszenia poziomu LDL. Zaleca się unikać wędlin, produktów smażonych czy zawierających tłuszcze utwardzone, które można spotkać w przekąskach słonych i słodkich.

Pamiętaj o regularnej konsumpcji omega-3 

Dużą uwagę należy przyłożyć do codziennej konsumpcji kwasów tłuszczowych omega-3. Najcenniejsze zawarte są w tłustych rybach, takich jak łosoś, makrela i sardynki, a jeszcze łatwiej dostępne są w suplementach.

Ochronne działanie witaminy D i berberyny

O ochronnym działaniu w kontekście miażdżycy, hipercholesterolemii i hipertriglicerydemii, mówi się również w kontekście witaminy D, czy ekstraktów roślinnych o działaniu antyoksydacyjnym oraz przeciwzapalnym, jak berberyna.

Rola błonnika

Wprowadzenie do diety większej ilości błonnika pokarmowego, zwłaszcza błonnika rozpuszczalnego, to kolejny ważny krok w kontroli poziomu cholesterolu. Błonnik rozpuszczalny, obecny w owocach, warzywach, pełnoziarnistych produktach zbożowych, czy roślinach strączkowych, wiąże cholesterol w przewodzie pokarmowym, zmniejszając jego wchłanianie do krwi. Nie można też zapomnieć o ograniczeniu spożycia cukrów prostych i przetworzonych węglowodanów.

Styl życia a cholesterol

Regularna aktywność fizyczna jest nie mniej istotna niż dieta. Zaleca się około 150 - 160 minut umiarkowanej aktywności fizycznej tygodniowo lub 80 minut intensywnej aktywności. Regularne ćwiczenia pomagają w utrzymaniu zdrowej masy ciała, co jest kluczowe, ponieważ nadwaga i otyłość są związane z wyższymi poziomami LDL i triglicerydów.

Inne czynniki w profilaktyce 

Dodatkowo unikanie palenia tytoniu i ograniczenie spożycia alkoholu może przyczynić się do poprawy profilu lipidowego. Palenie obniża poziom HDL, a także uszkadza ściany naczyń krwionośnych, co sprzyja odkładaniu się cholesterolu. Nadmierne spożycie alkoholu z kolei może prowadzić do podwyższenia poziomu triglicerydów i innych problemów zdrowotnych.

Źródła:

• Guo, J., Chen, S., Zhang, Y., Liu, J., Jiang, L., Hu, L., Yao, K., Yu, Y., & Chen, X. (2024). Cholesterol metabolism: physiological regulation and diseases. MedComm, 5(2), e476. https://doi.org/10.1002/mco2.476
• Luo, J., Yang, H., & Song, B. L. (2020). Mechanisms and regulation of cholesterol homeostasis. Nature reviews. Molecular cell biology, 21(4), 225–245. https://doi.org/10.1038/s41580-019-0190-7