Nawłoć - co to jest? Właściwości, działanie

Nawłoć, znana również pod łacińską nazwą Solidago, to roślina wieloletnia, która jest łatwo rozpoznawalna ze względu na swoje intensywnie żółte kwiaty, które tworzą gęste wiechy wzdłuż szczytów łodyg. Te charakterystyczne kwiatostany mogą osiągać wysokość od 30 cm do ponad 2 metrów, w zależności od gatunku i warunków środowiskowych. Nawłoć rośnie w różnych typach siedlisk, od suchych łąk po wilgotne brzegi rzek i lasy, w wielu częściach świata jest uznawana za gatunek inwazyjny.

1. Występowanie nawłoci
2. Właściwości nawłoci
3. Lecznictwo ludowe i współczesne badania
4. Nawłoć a ból
5. Nawłoć a drobnoustroje
6. Nawłoć a układ moczowy

Występowanie nawłoci

Gdzie znajdziemy nawłoć?

W Polsce najczęściej spotyka się ją na nieużytkach, przy drogach oraz na skrajach lasów, gdzie tworzy rozległe, złociste dywany kwiatów od późnego lata do jesieni. Jest to roślina o dużych zdolnościach adaptacyjnych, co sprawia, że dobrze radzi sobie zarówno na glebach ubogich, jak i zasobnych. Roślina ta skolonizowała Stany Zjednoczone, Kanadę, Japonię, Chiny i Koreę Południową. Wykryto ją w 17 z 23 parków narodowych w Polsce.

Ekologia

Zdolność do szybkiego rozprzestrzeniania się i dominacji nad rodzimą roślinnością sprawia, że może ona stanowić zagrożenie dla lokalnych ekosystemów. Wytwarza bowiem związki chemiczne, które mogą wpływać na wzrost i rozwój innych roślin w jej otoczeniu. W Polsce na przykład, gatunki takie jak nawłoć kanadyjska (Solidago canadensis) i nawłoć późna (Solidago gigantea) zostały wprowadzone jako rośliny ozdobne, a następnie wymknęły się spod kontroli. Z drugiej strony, z perspektywy ekologicznej roślina ta jest ważnym źródłem pożywienia dla wielu owadów, zwłaszcza pszczół i motyli.

Charakterystyka nawłoci

Właściwości nawłoci

Nawłoć, a w szczególności gatunek Solidago altissima, jest znana ze swoich zdolności do intensywnego rozprzestrzeniania się, co skłoniło naukowców do przeprowadzenia badań nad jej genomem chloroplastów. Genom chloroplastów to zestaw genów zawartych w chloroplastach, które są częściami komórek odpowiedzialnymi za produkcję energii i tkanek w roślinach i algach. Genom chloroplastowy umożliwia identyfikację gatunków, które są morfologicznie trudne do rozróżnienia, oraz dostarcza informacji na temat relacji i wzorców ewolucyjnych.

W przeprowadzonym badaniu sekwencja genomu chloroplastowego Solidago altissima wykazała identyczność pod względem struktury, zawartych genów i ich układu z dziesięcioma innymi gatunkami Astereae. Niektóre gatunki Solidago mają bardzo zbliżony skład związków bioaktywnych, np. S. virgaurea, czy S. canadensis. Chociaż badanie obejmowało ograniczoną liczbę gatunków, jego wyniki stanowią podstawę do dalszych badań nad filogenezą i ewolucją rodzaju Solidago, a także nad inwazją gatunków i rozwiązaniem problemów związanych z morfologiczną złożonością Solidago altissima.

Lecznictwo ludowe i współczesne badania

Nawłoć jest nie tylko estetyczna, ale ma także wiele zastosowań praktycznych. W dawnym lecznictwie ludowym była używana jako środek moczopędny i przeciwzapalny. Współczesne badania potwierdzają, że zawiera ona liczne substancje bioaktywne, takie jak flawonoidy, saponiny i garbniki, które mogą wspierać niektóre obszary funkcjonowania organizmu. Chociaż ogólne właściwości związków bioaktywnych w nawłoci są dobrze znane, to badania z użyciem ekstraktu z tej konkretnej rośliny jeszcze są na wstępnych etapach. Przede wszystkim prowadzone były na hodowlach komórkowych oraz tkankach zwierzęcych.

Nawłoć a ból

Jednym z obszarów działań nawłoci, który przyciągnął uwagę naukowców, jest jej potencjał przeciwbólowy. Do tej pory przeprowadzono niewiele badań z udziałem ludzi, w którym oceniono wpływ omawianej rośliny na ból. Niestety grupa badanych nie była wystarczająco liczna, aby wyniki tego eksperymentu uznać za obrazotwórcze. Liczyła bowiem 20 osób.

Zmniejszenia percepcji bólu

Stosowanie maści z nawłocią doprowadziło do zmniejszenia percepcji bólu dolnego odcinka pleców. Lokalne działanie przebiega za pośrednictwem takich flawonoidów jak kwercetyna i kamferol. Poza jednym badaniem z udziałem ludzi, mechanizm hamowania bólu przez Solidago został zbadany głównie w modelach zwierzęcych. Badania z Solidago chilensis wykazały, że ekstrakt z tej rośliny skutecznie zmniejsza ból w testach na gryzoniach.

Nawłoć a drobnoustroje

Część z działań nawłoci i ekstraktów z niej możliwa jest dzięki temu, że jej substancje bioaktywne metabolizowane są przez mikrobiotę jelitową. Pewne korzyści z działania Solidago virgaurea zaobserwowano w kontekście zmian mikrobiologicznych już na najwyższym poziomie przewodu pokarmowego, czyli w jamie ustnej.

W walce z Candida albicans

W jednym z badań klinicznych z zastosowaniem nawłoci wykazano, że ekstrakt z niej pozyskiwany może być skutecznym wsparciem w obniżaniu masy przerostu Candida albicans, czyli grzyba, który naturalnie występuje w przewodzie pokarmowym, jednak stanowi zagrożenie, gdy zacznie kolonizować wyższe piętra organizmu.

W badaniach związanych z bezpieczeństwem żywności nawłoć również wykazała pewne pożądane działania. Zaobserwowano, że S. canadensis może być czynnikiem rozwoju kilku patogennych bakterii, które mogą rozwijać się w produktach roślinnych (np. cebuli, pomidorze, ziemniaku). Mowa tutaj m.in. o pałeczkach Pseudomonas fluorescens, czy Clavibacter michiganensis.

Nawłoć a układ moczowy

Chociaż spektrum potencjalnych działań nawłoci wydaje się szerokie, to w tradycyjnym, historycznym ujęciu, przypisywano jej korzystne właściwości głównie w problemach z układem moczowym. Podobnie jak w innych surowcach zielarskich stosowanych do tych celów, również w nawłoci za działanie to odpowiedzialne mogą być saponiny. Niektóre z nich są specyficzne, takie jak solidagosaponiny. Saponiny znane są z obniżania napięcia powierzchniowego płynów, a działanie to ułatwia ich przenikanie oraz wydalanie. Efektem tego jest wzmożone wydalanie moczu.

Roślinne środki moczopędne - w czym pomagają?

Roślinne środki moczopędne są stosowane w różnych sytuacjach zdrowotnych, głównie w celu wspomagania leczenia schorzeń związanych z zatrzymywaniem płynów w organizmie. Działanie moczopędne pomaga w wydalaniu nadmiaru wody i soli z organizmu, co może przyczynić się do obniżenia ciśnienia krwi. Ponadto środki te są często stosowane w przypadkach zakażeń układu moczowego, gdzie zwiększone wydalanie moczu może pomóc w usuwaniu bakterii i toksyn. Oprócz nawłoci ziołami wykazującymi działanie moczopędne są między innymi skrzyp polny oraz mniszek lekarski. Pokrzywa zwyczajna jest kolejnym przykładem rośliny o silnych właściwościach moczopędnych.

Źródła:

• Fursenco, C., Calalb, T., Uncu, L., Dinu, M., & Ancuceanu, R. (2020). Solidago virgaurea L.: A Review of Its Ethnomedicinal Uses, Phytochemistry, and Pharmacological Activities. Biomolecules, 10(12), 1619. https://doi.org/10.3390/biom10121619
• Popowski, D., Czerwińska, M. E., Kruk, A., Pawłowska, K. A., Zentek, J., Melzig, M. F., Piwowarski, J. P., & Granica, S. (2021). Gut microbiota metabolism and the permeability of natural products contained in infusions from herb of European goldenrod Solidago virgaurea L. Journal of ethnopharmacology, 273, 113924. https://doi.org/10.1016/j.jep.2021.113924
• Prêcheur, I., Rolland, Y., Hasseine, L., Orange, F., Morisot, A., & Landreau, A. (2020). Solidago virgaurea L. Plant Extract Targeted Against Candida albicans to Reduce Oral Microbial Biomass: a Double Blind Randomized Trial on Healthy Adults. Antibiotics (Basel, Switzerland), 9(4), 137. https://doi.org/10.3390/antibiotics9040137
• Bomanowska, A., Adamowski, W., Kirpluk, I., Otręba, A., & Rewicz, A. (2019). Invasive alien plants in Polish national parks-threats to species diversity. PeerJ, 7, e8034. https://doi.org/10.7717/peerj.8034
• Malpezzi-Marinho, E. L. A., Molska, G. R., Freire, L. I. G. P., Silva, C. I., Tamura, E. K., Berro, L. F., Parada, C. A., & Marinho, E. A. V. (2019). Effects of hydroalcoholic extract of Solidago chilensis Meyen on nociception and hypernociception in rodents. BMC complementary and alternative medicine, 19(1), 72. https://doi.org/10.1186/s12906-019-2478-8
• Oltean, H., Robbins, C., van Tulder, M. W., Berman, B. M., Bombardier, C., & Gagnier, J. J. (2014). Herbal medicine for low-back pain. The Cochrane database of systematic reviews, 2014(12), CD004504. https://doi.org/10.1002/14651858.CD004504.pub4
• Kang, E. S., Son, D. C., & Kim, S. C. (2024). The complete chloroplast genome assembly of Solidago altissima (Lineaus, 1753) (Astereae; Asteraceae). Mitochondrial DNA. Part B, Resources, 9(5), 605–609. https://doi.org/10.1080/23802359.2024.2349138
• Elshafie, H. S., Gruľová, D., Baranová, B., Caputo, L., De Martino, L., Sedlák, V., Camele, I., & De Feo, V. (2019). Antimicrobial Activity and Chemical Composition of Essential Oil Extracted from Solidago canadensis L. Growing Wild in Slovakia. Molecules (Basel, Switzerland), 24(7), 1206. https://doi.org/10.3390/molecules24071206
• Baglyas, M., Ott, P. G., Schwarczinger, I., Nagy, J. K., Darcsi, A., Bakonyi, J., & Móricz, Á. M. (2023). Antimicrobial Diterpenes from Rough Goldenrod (Solidago rugosa Mill.). Molecules (Basel, Switzerland), 28(9), 3790. https://doi.org/10.3390/molecules28093790
• Yarnell E. (2002). Botanical medicines for the urinary tract. World journal of urology, 20(5), 285–293. https://doi.org/10.1007/s00345-002-0293-0