Nostrzyk żółty - właściwości, działanie, na co pomaga

Nostrzyk żółty (Melilotus officinalis) to roślina zielna należąca do rodziny bobowatych, spotykana powszechnie na obszarach o suchym, słonecznym i przewiewnym charakterze. Choć z wyglądu jest niepozorna, często wyróżnia się na tle innych roślin długim okresem kwitnienia, który przypada na pełnię lata. Nostrzyk wykorzystywany był w tradycyjnej fitoterapii, obecnie analizowany jest też w badaniach eksperymentalnych, przedklinicznych oraz klinicznych. Warto jednak wiedzieć, że większość informacji o nim pochodzi z przesłanek anegdotycznych.

1. Wygląd nostrzyka żółtego
2. Występowanie nostrzyka żółtego
3. Działanie nostrzyka u ludzi
4. Właściwości nostrzyka w eksperymentach
5. Stosowanie nostrzyka żółtego
6. Miód z nostrzyka

Wygląd nostrzyka żółtego

Melilotus officinalis to roślina dwuletnia o smukłym pokroju i wiotkiej, rozgałęzionej łodydze, która potrafi osiągać wysokość powyżej 1 metra, co sprawia, że jest łatwo zauważalna mimo braku okazałych kwiatów. Liście są ułożone skrętolegle, złożone z trzech listków przypominających z daleka liście koniczyny, ale bardziej wydłużone i nieco szorstkie w dotyku. Kwiaty są drobne, żółte, motylkowate, zebrane w dość gęste, długie grona, które rozwijają się stopniowo (od dołu ku górze), co nadaje roślinie lekko „kaskadowy” wygląd. Kwitnie od czerwca do września, wydzielając subtelny, charakterystyczny zapach, który w warunkach suchego i gorącego lata może być bardziej intensywny, nieco przypominający zapach świeżo skoszonego siana. Owocem jest mały, jednonasienny strąk o brunatnej barwie, który po dojrzeniu łatwo pęka.

Występowanie nostrzyka żółtego

Roślina występuje powszechnie na terenie niemal całej Europy, w Azji Środkowej i Zachodniej, a także w Ameryce Północnej, gdzie została zawleczona i dobrze się przyjęła. Najczęściej rośnie na stanowiskach słonecznych, na przydrożach, skarpach, wysypiskach, nasypach kolejowych, suchych łąkach i polach uprawnych. Nostrzyk nie występuje w większych skupiskach, lecz raczej pojawia się w rozproszeniu, często wokół innych roślin zielnych.

Działanie nostrzyka u ludzi

Ekstrakt z nostrzyka wykazał w kilku badaniach z udziałem ludzi potencjał prozdrowotny. W badaniu z zastosowaniem placebo, przeprowadzonym u pacjentów poddanych jednoczesnej plastyce nosa i powiek, wykazano, że stosowanie ekstraktu z nostrzyka prawdopodobnie pomaga na objawy nasilonej produkcji wybroczyn w obrębie okolicy przynosowej w siódmym dniu po zabiegu, w porównaniu do grupy kontrolnej. Pomagać może szczególnie na zasinienia występujące na skórze. Efekt rozjaśnienia nie występował w grupie otrzymującej deksametazon (lek przeciwzapalny i przeciwalergiczny).

W innym badaniu klinicznym z udziałem pacjentów z cukrzycowym torbielowatym obrzękiem plamki bez pogrubienia siatkówki, stosowanie doustnej kombinacji flawonoidów (diosmina i trokserutyna) z Centella asiatica i nostrzykiem przez 14 miesięcy było związane z utrzymaniem wyższej wrażliwości siatkówki ocenianej za pomocą mikroperymetrii (diagnostyki pola widzenia), podczas gdy w grupie kontrolnej wartość ta ulegała istotnemu zmniejszeniu.

W grupie leczonej u pięciu pacjentów zaobserwowano ustąpienie cyst wewnątrzsiatkówkowych średnio po 3,5 miesiącach terapii i efekt ten utrzymywał się w dalszych pomiarach, co korelowało z wyższą czułością siatkówki w porównaniu do grupy kontrolnej.

W badaniu kontynuacyjnym, obejmującym trzyletnią obserwację 70 pacjentów z tą samą jednostką chorobową, stosowanie preparatu zawierającego nostrzyk, Centella asiatica i diosminę również było związane z zachowaniem wyższej wrażliwości siatkówki w 12., 24. i 36. miesiącach obserwacji, przy braku istotnych różnic między grupami w zakresie grubości siatkówki, ostrości widzenia, stabilności fiksacji (utrzymania wzroku w miejscu), ciśnienia tętniczego, czy parametrów metabolicznych. W żadnym z badań nie zgłoszono działań niepożądanych związanych z długotrwałym stosowaniem ekstraktu z nostrzyka, co może świadczyć o jego korzystnym profilu bezpieczeństwa.

Właściwości nostrzyka w eksperymentach

Badania na zwierzętach wykazały, że stosowanie ekstraktu z nostrzyka żółtego było związane z obniżeniem objawów chorobowych, poziomu cytokin prozapalnych i stresu oksydacyjnego. W modelu stwardnienia rozsianego u myszy obserwowano obniżenie czynników zapalnych, wzrost aktywności enzymów antyoksydacyjnych i zachowanie osłonek mielinowych chroniących komórki nerwowe.

W modelu choroby Alzheimera stosowanie ekstraktu wiązało się z obniżeniem ekspresji genów uszkadzających połączenia nerwowe, bez zmian w testach pamięci. W udarze mózgu preparat był związany z obniżeniem zasięgu uszkodzeń, zaburzeń neurologicznych i markerów zapalnych, a także z poprawą procesów kontrolowanej śmierci komórek.

W modelu przewlekłego uszkodzenia mięśni ekstrakt wspierał naprawę w złączu mięśniowo-ścięgnistym, co wiązano z działaniem luteoliny i skoparonu. W endometriozie stosowanie ekstraktu metanolowego było związane z obniżeniem wielkości zmian i poziomu cytokin zapalnych, szczególnie przy frakcji zawierającej pochodne kwercetyny i kemferolu. W uszkodzeniu wątroby spowodowanym np. paracetamolem preparat wiązał się z obniżeniem poziomu enzymów wątrobowych i markerów uszkodzenia oraz poprawą obrazu mikroskopowego.

W modelach sepsy i ostrego zapalenia płuc stosowanie ekstraktu wiązało się z obniżeniem markerów zapalnych i stresu oksydacyjnego oraz zwiększeniem obecności receptorów chroniących komórki.

Ogólna charakterystyka nostrzyka żółtego

Stosowanie nostrzyka żółtego

Nostrzyk żółty stosuje się najczęściej w postaci suszu do naparów, ekstraktów suchych oraz miodu. Napar przygotowuje się z 1–1,2 g ziela na filiżankę wrzątku, pije się go 1–2 razy dziennie. Ekstrakty suche standaryzowane przyjmuje się zwykle w dawce około 200 mg raz lub dwa razy dziennie, choć niektóre preparaty zawierają niższe dawki rzędu 20–50 mg na dobę w zależności od stężenia składników aktywnych.

Miód z nostrzyka

Miód nostrzykowy, o jasnej barwie i łagodnym smaku, zawiera charakterystyczne związki fenolowe, takie jak katechina i kwas galusowy, a także umiarkowane ilości kumaryny, odpowiadającej za zapach i właściwości antyoksydacyjne. Choć kumaryny występujące w Melilotus officinalis mogą działać prozdrowotnie, to w wyniku fermentacji przekształcać się mogą w dikumarol – związek, który hamuje działanie witaminy K, niezbędnej do prawidłowego krzepnięcia krwi. 

Źródła:

• Sun C, Zhao W, Wang X, Sun Y, Chen X. A pharmacological review of dicoumarol: An old natural anticoagulant agent. Pharmacol Res. 2020;160:105193. doi:10.1016/j.phrs.2020.105193
• Xu F, Zeng W, Mao X, Fan GK. The efficacy of melilotus extract in the management of postoperative ecchymosis and edema after simultaneous rhinoplasty and blepharoplasty. Aesthetic Plast Surg. 2008;32(4):599-603. doi:10.1007/s00266-008-9149-3
• Forte R, Cennamo G, Finelli ML, Bonavolontà P, de Crecchio G, Greco GM. Combination of flavonoids with Centella asiatica and Melilotus for diabetic cystoid macular edema without macular thickening. J Ocul Pharmacol Ther. 2011;27(2):109-113. doi:10.1089/jop.2010.0159
• Forte R, Cennamo G, Bonavolontà P, Pascotto A, de Crecchio G, Cennamo G. Long-term follow-up of oral administration of flavonoids, Centella asiatica and Melilotus, for diabetic cystoid macular edema without macular thickening. J Ocul Pharmacol Ther. 2013;29(8):733-737. doi:10.1089/jop.2013.0010
• Hassani M, Soleimani M, Esmaeilzadeh E, Zare-Abdollahi D, Khorram Khorshid HR. Healing Influence of Melilotus Officinalis Herbal Extract on Experimental Autoimmune Encephalomyelitis in C57BL/6 Mice. Iran J Pharm Res. 2020;19(4):321-329. doi:10.22037/ijpr.2020.113808.14505
• Bazazzadegan N, Dehghan Shasaltaneh M, Saliminejad K, Kamali K, Banan M, Khorram Khorshid HR. The Effects of Melilotus officinalis Extract on Expression of Daxx, Nfkb and Vegf Genes in the Streptozotocin-Induced Rat Model of Sporadic Alzheimer's Disease. Avicenna J Med Biotechnol. 2017;9(3):133-137.
• Zhao GC, Yuan YL, Chai FR, Ji FJ. Effect of Melilotus officinalis extract on the apoptosis of brain tissues by altering cerebral thrombosis and inflammatory mediators in acute cerebral ischemia. Biomed Pharmacother. 2017;89:1346-1352. doi:10.1016/j.biopha.2017.02.109
• Chen Y, Luo Z, Lin J, et al. Exploring the Potential Mechanisms of Melilotus officinalis (L.) Pall. in Chronic Muscle Repair Patterns Using Single Cell Receptor-Ligand Marker Analysis and Molecular Dynamics Simulations. Dis Markers. 2022;2022:9082576. Published 2022 Jun 1. doi:10.1155/2022/9082576
• Ilhan M, Ali Z, Khan IA, Taştan H, Küpeli Akkol E. The regression of endometriosis with glycosylated flavonoids isolated from Melilotus officinalis (L.) Pall. in an endometriosis rat model. Taiwan J Obstet Gynecol. 2020;59(2):211-219. doi:10.1016/j.tjog.2020.01.008
• Alamgeer, Nasir Z, Qaisar MN, et al. EVALUATION OF HEPATOPROTECTIVE ACTIVITY OF MELILOTUS OFFICINALIS L. AGAINST PARACETAMOL AND CARBON TETRACHLORIDE INDUCED HEPATIC INJURY IN MICE. Acta Pol Pharm. 2017;74(3):903-909.
• Liu MW, Su MX, Wang YH, Qian CY. Effect of Melilotus extract on lung injury via the upregulation of tumor necrosis factor-α-induced protein-8-like 2 in septic mice. Mol Med Rep. 2015;11(3):1675-1684. doi:10.3892/mmr.2014.2965
• Liu MW, Su MX, Wang YH, et al. Effect of melilotus extract on lung injury by upregulating the expression of cannabinoid CB2 receptors in septic rats. BMC Complement Altern Med. 2014;14:94. Published 2014 Mar 11. doi:10.1186/1472-6882-14-94
• Jasicka-Misiak I, Makowicz E, Stanek N. Polish Yellow Sweet Clover (Melilotus officinalis L.) Honey, Chromatographic Fingerprints, and Chemical Markers. Molecules. 2017;22(1):138. Published 2017 Jan 15. doi:10.3390/molecules22010138