Przewlekłe zmęczenie – przyczyny, objawy

Ogólnie zmęczenie jest pożyteczną, naturalną reakcją fizjologiczną, chroniącą ludzki organizm przed zgubnymi konsekwencjami kontynuowania nazbyt intensywnej pracy. Zmęczenie ma zwykle dwa źródła – obwodowe i ośrodkowe, czyli fizyczne i psychiczne. Pierwsze jest konsekwencją wyczerpania zasobów energetycznych i nagromadzenia produktów przemiany materii w mięśniach, zaś drugie – podobnych zjawisk zachodzących w mózgu.

1. Definicja zmęczenia
2. Zespół przewlekłego zmęczenia (CFS)
3. Kto się powinien obawiać…?
4. Przyczyny CFS
5. Leczenie CFS
6. Przewlekłe zmęczenie - jakie suplementy mogą pomóc?
7. Na co postawić?

Definicja zmęczenia

Zmęczenie definiowane jest w najprostszy sposób jako przejściowe zmniejszenie zdolności do pracy. Tak więc w definicję zmęczenia wpisany jest przymiotnik „przejściowe”. Czyli po odpoczynku zmęczenie powinno ustąpić, czyli powinna powrócić też zdolność do pracy. Jeżeli jednak tak się nie dzieje, może to oznaczać, że mamy do czynienia z tzw. zespołem przewlekłego zmęczenia.

Zespół przewlekłego zmęczenia (CFS)

Zespół przewlekłego zmęczenia (CFS, chronic fatigue syndrome) definiowany jest zazwyczaj jako choroba o nieznanej przyczynie, charakteryzująca się występowaniem przez ponad 6 miesięcy stałego lub nawracającego, nieustępującego po odpoczynku uczucia zmęczenia, niebędącego objawem toczącego się w organizmie innego procesu chorobowego, ograniczającego wydolność funkcjonalną i powodującego różny stopień niepełnosprawności fizycznej i intelektualnej.     

Permanentnemu zmęczeniu towarzyszy zwykle w tej chorobie zespół takich dodatkowych objawów, jak podwyższona temperatura ciała, bóle mięśniowo-stawowe, zaburzenia pamięci i koncentracji, zaburzenia snu, obniżenie nastroju, zaburzenia lękowe, bóle głowy i gardła, osłabienie mięśni, powiększenie węzłów chłonnych, brak apetytu, mdłości, suchość w jamie ustnej, zaburzenia widzenia, zawroty głowy i nocne poty.

Kto się powinien obawiać…?

Zespół przewlekłego zmęczenia dotyka głównie młodych dorosłych osób w wieku pomiędzy 20 a 40 lat, chociaż pojawia się również u dzieci, młodzieży i osób w podeszłym wieku. Występuje 2-3 razy częściej u kobiet niż u mężczyzn. W typowych przypadkach pojawia się nagle, zwyczaj u wcześniej całkowicie zdrowej osoby.

Dalszy przebieg tego schorzenia charakteryzuje się regularnymi, często sezonowymi nawrotami. Obraz zespołu przewlekłego zmęczenia pogarsza się pod wpływem stresu emocjonalnego lub wysiłku fizycznego, nieraz do tego stopnia, że w niektórych przypadkach chory może potrzebować pomocy bliskich w wykonywaniu podstawowych czynności życia codziennego.    

Uwzględniając jedynie ścisłe kryteria diagnostyczne zespołu przewlekłego zmęczenia, na podstawie wyników badań epidemiologicznych, naukowcy oszacowali, że na chorobę tę zapada średnio ok. 1% światowej populacji osób dorosłych. W ocenie polskich specjalistów nawet do 300 tys. Polaków może być aktualnie dotkniętych zespołem przewlekłego zmęczenia.

Przyczyny CFS

Naukowcom nie udało się dotąd wyjaśnić przyczyn rozwoju zespołu przewlekłego zmęczenia, pomimo prowadzonych od wielu lat, szeroko zakrojonych badań tego problemu. Powszechnie uważa się jednak, że nie istnieje jedna uniwersalna przyczyna CFS. Naukowcy są raczej zdania, że w grę wchodzi tutaj wiele przyczyn, m.in. uogólnione małoobjawowe infekcje wirusowe i bakteryjne, reakcje uczuleniowe, zaburzenia autoimmunologiczne oraz zaburzenia funkcjonalne osi podwzgórze-przysadka-nadnercza.    

Leczenie CFS

Leczenie zespołu przewlekłego zmęczenia okazuje się niezwykle złożone i wymaga połączenia różnych metod terapeutycznych. W ostatnich dekadach przetestowano wiele terapii CFS, a jedyną z tych, która wykazała znaczącą skuteczność, okazała się terapia poznawczo-behawioralna, połączona z systematyczną, umiarkowaną aktywnością fizyczną.

Jeżeli natomiast chodzi o farmakoterapię, jej podstawę stanowią obecnie leki z grupy selektywnych inhibitorów zwrotnego wychwytu serotoniny (SSRI) oraz Inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny (SNRI). Leki nowej generacji z obu tych grup okazują się skuteczne w przypadku CFS i przyjazne dla pacjentów z tą przypadłością, i bardzo rzadko generują niepożądane efekty działania.

Jednocześnie udowodniony został także terapeutycznie korzystny wpływ podawania chorym na CFS nadnerczowego hormonu steroidowego – hydrokortyzonu, szczególnie w obszarze poprawy tężyzny fizycznej i ogólnego stanu zdrowia.

Przewlekłe zmęczenie - jakie suplementy mogą pomóc?

Liczne przeglądy literatury medycznej wykazały, że czynnikami przyczynowymi zespołu przewlekłego zmęczenia mogą być jakościowe niedobory żywieniowe, szczególnie niedobory witaminy C, witamin z grupy B, sodu, magnezu, cynku, kwasu foliowego, L-karnityny, tryptofanu, koenzymu Q10 oraz niektórych niezbędnych kwasów tłuszczowych.

Siła koenzymów

Ponieważ w badaniach zaobserwowano, że w zespole przewlekłego zmęczenia dochodzi do niewydolności mitochondriów i zmniejszenia tempa produkcji energii biologicznej w postaci cząsteczek ATP, a produkcję ATP w mitochondriach zwiększają koenzymy Q10 i NADH, naukowcy zdecydowali się przeprowadzić badanie kliniczne, oceniające wpływ łącznej suplementacji obu tych koenzymów na stan pacjentów cierpiących na CFS.

Badanie to udowodniło, że łączna suplementacja koenzymu Q10 i koenzymu NADH łagodzi objawy zespołu przewlekłego zmęczenia; m.in. zmniejsza ogólny poziom zmęczenia i znosi bóle w obrębie aparatu ruchu. Ostatecznie autorzy badania stwierdzili, że suplementacja obu tych koenzymów jest całkowicie bezpieczna i dobrze tolerowana przez pacjentów i że może zostać włączona do konwencjonalnej terapii zespołu przewlekłego zmęczenia.

Witaminy królują

Oprócz koenzymów NADH i Q10 poprawę stanu pacjentów z zespołem przewlekłego zmęczenia przynosiła w innych badaniach suplementacja złożonych kompleksów mineralno-witaminowych, witaminy B12, kwasu foliowego i rybozy.

Przykładowo w jednym z badań wykazano, że suplementy multiwitaminowo-mineralne mogą być bezpiecznym i łatwym sposobem na złagodzenie objawów zespołu przewlekłego zmęczenia i poprawę jakości życia pacjentów dotkniętych tym schorzeniem.

Z kolei według autorów jednej z metaanaliz badań naukowych, szczególnie obiecującymi witaminami, które wymagają dogłębnych analiz w kontekście terapii CFS, są witamina A i witamina E.

Suplementy specjalistyczne

W jednym z badań oceniających alternatywne metody leczenia CFS wykazano pozytywny wpływ na objawy zespołu przewlekłego zmęczenia suplementacji magnezu, L-karnityny i S-adenozylometioniny.   

Jednocześnie kolejny systematyczny przegląd literatury medycznej wskazał na szczególne znaczenie suplementacji wielonienasyconych kwasów tłuszczowych szeregu omega 3, której skutek w postaci wzrostu poziomu tych kwasów we krwi okazał się powiązany z łagodzeniem objawów zespołu przewlekłego zmęczenia.

Na co postawić?

Zgodnie ze wskazówkami pochodzącymi z wyników badań naukowych, jeżeli obawiamy się zespołu przewlekłego zmęczenia lub jeżeli cierpimy na tę chorobę, a mamy „zielone światło” od swojego lekarza, możemy wzbogacić swoją codzienną dietę o takie suplementy, jak:

• kompleksowy preparat mineralno-witaminowy
• koenzym Q10
• koenzym NADH

A w przypadku wegan i wegetarian, którzy stronią od mięsa, a w związku z tym dostarczają do organizmu mało jego składników odżywczych, dodatkowo niezbędne mogą okazać się jeszcze dwa suplementy:

• L-karnityna
• niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe szeregu omega 3 izolowane z alg morskich

Autor: Sławomir Ambroziak    

Źródła:

• https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC2766938/
• https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC5010273/
• https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0753332218342987
• https://podyplomie.pl/psychiatria/17201,wyniszczajacy-zespol-przewleklego-zmeczenia?srsltid=AfmBOopl7bon6R0A_UBlPQ22wFtYXy49nyETIXo3F20382CCWd4tfsnV