Selen – właściwości, dawkowanie, niedobór

W naszym organizmie istnieje cała grupa związków, które pomimo tego, że nie występują w nim w pokaźnej ilości, biorą udział w szeregu bardzo istotnych dla zdrowia procesów, wpływając globalnie na samopoczucie i funkcjonowanie danego organizmu. Takim związkiem, a właściwie pierwiastkiem jest selen. Pomimo tego, że organizm nie wymaga dużej jego ilości, selen wpływa praktycznie na wszystkie niezbędne tkanki naszego ciała. Jakie są więc właściwości selenu, jak dawkować selen i co może powodować jego niedobór?

1. Selen – właściwości
2. Selen – działanie 
3. Objawy niedoboru selenu 
4. Jak dawkować selen? 

Selen – właściwości

Dzienne zapotrzebowanie na selen jest ustalone na ilość około 55 ug. Jest to wartość uchodząca za niewielką w kontekście żywienia, czy też suplementacji, jednakże bardzo często okazuje się, że selen jest niedocenianym pierwiastkiem i bardzo często bagatelizowanym. Niesłusznie. Poznajmy właściwości selenu.

Prawidłowe stężenie selenu może sprzyjać wielu korzyściom zdrowotnym. Wśród najbardziej powszechnych są następujące efekty:

• działanie antyoksdacyjne
• zwiększenie jakości profilaktyki zdrowotnej, w tym w kontekście chorób serca
• obniżenie ryzyka powstawania różnego rodzaju nowotworów
• wsparcie funkcjonowania tarczycy
• obniżenie objawów astmy
• poprawa regulacji glikemii
• redukcja ryzyka chorób neurodegeneracyjnych
• wsparcie układu odpornościowego na wielu płaszczyznach
• wsparcie samopoczucia i redukcja ryzyka depresji
• poprawa płodności
• wsparcie kondycji i wyglądu organizmu dzięki wpływowi anti-aging

Selen – działanie 

Wpływ selenu na serce

Selen z uwagi na silne działanie antyoksydacyjne poprzez większą aktywność peroksydazy glutationowej ogranicza proces zapalny w obrębie tętnic i naczyń krwionośnych. Innymi słowy, selen ogranicza ilość Ox-LDL, czyli utlenionej postaci cholesterolu frakcji LDL, która bezpośrednio przyczynia się do powstawania procesu miażdżycowego. Selen wpływa także na regulację parametrów lipidogramu, który stanowi element kontrolny w profilaktyce zdrowotnej, jak również marker skuteczności leczenia chorób układu krążenia.

Pierwiastek ten przyczynia się nie tylko do skuteczniejszej ochrony organizmu przed chorobami układu sercowo-naczyniowego, ale także poprawia krążenie i cyrkulację krwi, zapobiegając nadmiernym obrzękom wynikającym z różnych przyczyn. Selen poprawia odprowadzanie chłonki, czyli płynu limfatycznego.

Wpływ selenu na tarczycę 

Jedną z najciekawszych właściwości selenu jest zdolność tego pierwiastka do regulacji pracy tarczycy. Jest to gruczoł bardzo podatny na zmiany w naszym stylu życia. Jeśli jakość stylu życia nie jest na wysokim poziomie, tarczyca bardzo na tym cierpi, obniżając stężenie hormonów tarczycy oraz zmieniając stężenie TSH w przysadce mózgowej. Oczywiście są to negatywne zmiany, które prowadzą do bardzo wielu załamań metabolicznych, co odbija się na samopoczuciu i sylwetce.

Przy zadbaniu o właściwą jakość stylu życia oraz regenerację i uzupełnienie selenu, tarczyca będzie zdecydowanie skuteczniej konwertowała poziom T4, czyli tyroksyny do T3 – trójjodotyroniny, a więc hormonu o zdecydowanie większej aktywności biologicznej. Dzieje się tak z uwagi na wpływ selenu na aktywność selenobiałka mono dejodynazy jodotyroniny. Idąc dalej tematem regulacji pracy tarczycy, selen obniża miano przeciwciał anty-TPO oraz anty-TG, sprzyjając wprowadzaniu choroby Hashimoto w stan remisji.

Pozostałe kluczowe właściwości selenu 

Bardzo istotnym elementem, na jaki wpływa selen, jest nasza odporność. Pierwiastek ten pełni funkcje bardzo silnego przeciwutleniacza, bardzo często współpracując z witaminami, które również działają jako antyutleniacze. Selen wpływa korzystnie na aktywność enzymów z grupy peroksydazy glutationowej (GSH-Px), które bardzo skutecznie zmiatają nadmiar wolnych rodników i przyczyniają się do ustabilizowania natężenia stanu zapalnego do wartości fizjologicznych, z którymi nasz organizm jest w stanie sobie skutecznie poradzić.

Dzięki temu, że zwiększa się aktywność enzymów antyoksydacyjnych, zwiększa się także odporność człowieka na różnego rodzaju patogeny środowiskowe. Podwyższa się stężenie specyficznych limfocytów, których zadaniem jest destrukcja komórek patogenowych.

Selen jest bardzo polecanym pierwiastkiem w przypadku przeziębień i osłabienia odporności, często okazuje się, że to właśnie on jest kluczowym składnikiem wpływającym na różnicę w samopoczuciu podczas infekcji bakteryjnych, wirusowych i nie tylko.

Kolejną ważną właściwością selenu jest jego zdolność do ochrony DNA przed czynnikami mutagennymi. Oznacza to, że odpowiednie stężenie selenu w organizmie jest silnym czynnikiem redukującym ryzyko rozwoju różnego rodzaju nowotworów. Jak dobrze wiadomo, coraz częściej notuje się zachorowania na tego rodzaju choroby.

Dbanie o właściwą profilaktykę zdrowotną oraz ochronę DNA jest kluczowe w kontekście długowieczności, oraz trzymania się z daleka od tych strasznych w przebiegu chorób. Selen jest pierwiastkiem zabezpieczającym organizm przed nowotworami piersi, macicy, prostaty, płuc i okrężnicy.

Następnym efektem działania selenu jest ochrona tkanki mózgowej przed procesami neurodegeneracyjnymi. Okazuje się, że osoby charakteryzujące się prawidłowym stężeniem selenu w organizmie mają znacznie mniejsze ryzyko zachorowania na chorobę Alzheimera, chorobę Parkinsona, czy też problemy z demencją.

Warto dodać, że jest to spowodowane w większości prawidłowymi nawykami żywieniowymi, które uwzględniają wysoką podaż produktów niskoprzetworzonych oraz bogatych w różne antyoksydanty, w tym selen. Selen wraz z innymi antyutleniaczami posiada wysokie możliwości ochrony tkanki nerwowej przed czynnikami zapalnymi i cytokinami stanu zapalnego.

Następną zdolnością selenu jest jego wpływ na redukcję objawów ze strony astmy oskrzelowej. Stosowanie 200 mcg selenu przyczynia się do możliwości zmniejszenia ilości leków na astmę, w tym kortykosteroidów i skuteczniejsze dalsze leczenie astmy.

Następną korzyścią zdrowotną wynikającą ze stosowania selenu jest tzw. długowieczność. Chodzi oczywiście o efekt anti-aging. Jest on optymalny, jeśli w naszym stylu życia pojawia się duża ilość składników diety działających antyzapalnie, antyoksydacyjne. W przypadku selenu mowa również o aktywność jego silnych enzymów przeciwutleniających jak reduktaza glutationu peroksydaza glutationu. Nie bez powodu czasem widuje się preparaty kosmetyczne, ochraniające skórę, wspomagające jej kondycję i szeroko rozumiane zdrowie. Głównym ich składnikiem jest między innymi selen.

Warto także dodać, że selen może wpływać na lepszą kontrolę glikemii, a więc stężenia cukru we krwi. Okazuje się, że może on mieć właściwości insulinomimetyczne, czyli naśladujące działanie insuliny, co przyczynia się do lepszej regulacji poziomu glukozy we krwi, a co za tym idzie lepszego samopoczucia.

Przypuszcza się również, że właściwe dawki selenu wpływają korzystnie na nastrój. Pierwiastek ten może mieć wpływ na syntezę różnych neuroprzekaźników, kluczowych w kształtowaniu samopoczucia poprzez układ nerwowy organizmu.

Oprócz tego selen wpływa na lepszą płodność dzięki poprawie jakości nasienia, zwiększeniu aktywności plemników i ich liczebności. W przypadku obu płci pierwiastek ten będzie wpływał na poprawę libido.

Role i działanie selenu są stale zgłębiane, co oznacza, że w niedalekiej przyszłości, będziemy dysponowali zdecydowanie szerszym wachlarzem wiedzy o właściwościach wynikających ze strony selenu, dogłębnie poznając jego jeszcze ukryte właściwości.

Objawy niedoboru selenu 

Pomimo faktu, że zapotrzebowanie na selen nie jest aż tak wysokie i wynosi ono zaledwie 55 ug dziennie, niestety wiele osób cierpi na niedobór tego pierwiastka. Dzieje się tak z uwagi na nieprawidłowo prowadzony styl życia i kiepską jakość żywności. Co prawda polskie zwyczaje żywieniowe nie uwzględniają wysokiej zawartości selenu, jednakże warto mieć na uwadze to, że rynek suplementacyjny oferuje całą game preparatów zawierających selen, który może korzystnie wpłynąć na nasze samopoczucie.

Wśród potencjalnych objawów niedoboru selenu wyróżnia się:

• osłabienie odporności
• zmiany rytmu serca
• pogorszone funkcjonowanie tarczycy i wynikające z tego objawy
• zaburzenia pracy tkanki nerwowej
• problemy z kondycją włosów, skóry i paznokci (np. wypadanie włosów, rozdwajanie końcówek itp.)
• pogorszenie pamięci i zdolności kognitywnych
• osłabienie samopoczucia

Jak dawkować selen? 

Odpowiednia znajomość zasad dawkowanie selenu jest kluczowa w kontekście odzyskania zdrowia i dobrego samopoczucia, a także bezpieczeństwa. Istnieją przypadki, w których dochodzi do przedawkowania selenu, czego objawami mogą być bóle mięśni, głowy, wypadanie włosów, nudności i wymioty, zaczerwienienie twarzy, zawroty głowy.

Rekomendowana dawka selenu do suplementacji wynosi do 100 ug/mcg dziennie. Dawki rzędu 400 mcg uznaje się za toksyczne dla organizmu. Czasami może zdarzyć się sytuacja, w której istnieje konieczność suplementacji większą dawką selenu. W takich przypadkach maksymalna dopuszczalna dawka selenu wynosi 200 mcg dziennie. Warto przed podjęciem suplementowania wyższej dawki skonsultować się z lekarzem specjalistą.

Źródła 

• 1. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29489289/
• 2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3614697/
• 3. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19033020/
• 4. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4073179/
• 5. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4726178/
• 6. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/17023702/
• 7. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24668390/
• 8. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5307254/
• 9. https://academic.oup.com/jcem/article/100/11/4037/2836081
• 10. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3723386/
• 11. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/21546427/
• 12. https://ods.od.nih.gov/factsheets/Selenium-HealthProfessional/