Niektóre substancje obecne w pożywieniu bardzo przypominają niezbędne składniki odżywcze, chociaż nie są nimi w klasycznym rozumieniu. Nie ma precyzyjnie wyznaczonych dziennych poziomów zapotrzebowania na te związki, jednak wiadomo, że w pewnych dawkach mogą przynieść konkretne korzyści zdrowotne. Tak jest między innymi w przypadku koenzymu Q10, czyli ubichinonu (Co-Q10), który prawdopodobnie częściej kojarzony jest z branżą kosmetyczną, niż kwestiami związanymi ze zdrowiem oraz żywnością i żywieniem.
Spektrum produktów spożywczych, w których ubichinon występuje naturalnie nie jest zbyt szerokie, a dawki w nich dostępne zazwyczaj nie pozwalają na osiągnięcie wyraźnych fizjologicznych efektów. W związku z tym sporą popularnością cieszą się suplementy diety zawierające koenzym Q10.
Jak działa koenzym Q10?
Jedną z najbardziej charakterystycznych funkcji koenzymu Q10 w organizmie jest udział w przetwarzaniu energii w mitochondriach. Proces ten, zwany fosforylacją oksydacyjną, prowadzi do wytworzenia ATP (adenozynotrifosforanu), czyli podstawowej jednostki energetycznej dla tkanek zużywających glukozę i kwasy tłuszczowe. Funkcjami koenzymatycznymi przypomina witaminy z grupy B, czyli witaminy rozpuszczalne w wodzie, jednak koenzym Q10 rozpuszczalny jest w tłuszczach.
Ponadto ważną właściwością tego związku jest wspomaganie komórek w walce ze stresem oksydacyjnym. Dzięki temu uczestniczy w ochronie błon komórkowych, czy DNA, przed uszkodzeniami. Co ciekawe, ubikwinol, czyli przetworzona forma omawianego związku, może regenerować zasoby innych antyutleniaczy w organizmie, np. witaminy C oraz E. Największe zawartości koenzymu Q10 znajdują się w sercu, wątrobie oraz nerkach, jednak obecny jest on we wszystkich komórkach organizmu.
Gdzie występuje koenzym Q10?
Organizm pewne ilości koenzymu Q10 jest w stanie wytworzyć, jednak, aby uzyskać konkretne rezultaty, które obserwowano w badaniach naukowych i klinicznych, potrzebne są zdecydowanie większe dawki. Biochemiczne mechanizmy prowadzące do produkcji co-Q10 nie zostały jeszcze w pełni zidentyfikowane oraz opisane. Aby jadłospisy zasobne były w ubichinon, należy rozważyć regularną konsumpcję mięs, podrobów oraz ryb, bowiem właśnie w tkankach odzwierzęcych koenzymu Q10 jest najwięcej i tylko na nich można tutaj polegać.
Pamiętać przy tym należy, że aby te produkty spożywcze zadziałały na organizm korzystnie, nie mogą być poddawane intensywnej obróbce termicznej, takiej jak na przykład smażenie. Ponadto związek ten spotkać można w suplementach diety (w pojedynkę lub w wieloskładnikowym kompleksie prozdrowotnym). Sporą popularnością cieszy się również w roli dodatku do kremów przeciwzmarszczkowych, jednak zdecydowanie większą ilość wchłonąć można z przewodu pokarmowego.
Jak dawkować koenzym Q10?
Wielkość porcji koenzymu Q10, które powinno się dostarczać do organizmu, zależna jest od kompozycji diety oraz stanu zdrowia. Przy dietach roślinnych można trzymać się niższych dawek, podczas gdy w chorobach układu sercowo-naczyniowego potrzebne mogą być dużo większe porcje. Zawartość koenzymu Q10 spada w organizmie w procesie starzenia się, a także przy stosowaniu niektórych leków przeciwko miażdżycy.
Warto wiedzieć, że spożywany doustnie koenzym Q10 charakteryzuje się długim czasem przyswajania, bowiem maksymalne jego stężenie uzyskuje się po około 8 godzinach, natomiast dopiero po 30 godzinach obserwuje się połowiczne obniżenie stężenia maksymalnego. Przy zróżnicowanej i dobrze zbilansowanej diecie koenzym Q10 stosować można co około 3 dni.
Ze względu na to, że omawiany związek ma charakter hydrofobowy (nie rozpuszcza się w wodzie), suplementację należy stosować z posiłkiem bogatym w tłuszcze lub suplementem zawierającym dużą dawkę kwasów eikozapentaenowego (EPA) i dokozaheksaenowego (DHA), czyli kwasów z rodziny omega-3, które również wykazują potencjał ochronny serca i mózgu oraz innych tkanek.
Ile koenzymu Q10 w różnych przypadkach?
Dawkowanie z reguły mieści się w granicach 30 – 100 mg dziennie w przypadku osób zdrowych. Najczęściej jednak związek ten pod postacią specjalistycznych preparatów stosuje się w grupach osób z ryzykiem chorób serca lub z już obecnymi chorobami układu z sercem związanego. W badaniach nad koenzymem Q10 i osobami z nadciśnieniem lub po zawałach serca dawki sięgały zazwyczaj 60 – 200 mg.
W przypadku chorób neurodegeneracyjnych, takich jak choroba Parkinsona czy Huntingtona dawki przekraczały nawet 1 g. Pamiętać jednak należy, że w przypadku występowania różnych chorób i stosowania wszelkich leków stosowanie suplementacji powinno skonsultować się z lekarzem i / lub dietetykiem.
Istnieją jeszcze przesłanki wymagające potwierdzenia w badaniach na większych grupach ludzi, jednak wskazujące na potencjalne korzyści z zastosowania suplementacji koenzymem Q10 w migrenowych bólach głowy, czy przy przewlekłym przemęczeniu (do 400 mg). W kilku badaniach zaobserwowano również pozytywne efekty stosowania co-Q10 przez sportowców w kontekście adaptacji do ćwiczeń (ok. 100 mg).
Źródła:
- Kumar A, Kaur H, Devi P, Mohan V. Role of coenzyme Q10 (CoQ10) in cardiac disease, hypertension and Meniere-like syndrome. Pharmacol Ther. 2009 Dec;124(3):259-68. doi: 10.1016/j.pharmthera.2009.07.003. Epub 2009 Jul 25. PMID: 19638284.
- Testai L, Martelli A, Flori L, Cicero AFG, Colletti A. Coenzyme Q10: Clinical Applications beyond Cardiovascular Diseases. Nutrients. 2021 May 17;13(5):1697. doi: 10.3390/nu13051697. PMID: 34067632; PMCID: PMC8156424.
- Drobnic F, Lizarraga MA, Caballero-García A, Cordova A. Coenzyme Q10 Supplementation and Its Impact on Exercise and Sport Performance in Humans: A Recovery or a Performance-Enhancing Molecule? Nutrients. 2022 Apr 26;14(9):1811. doi: 10.3390/nu14091811. PMID: 35565783; PMCID: PMC9104583.