Co to jest EAA?

Osoby aktywne fizycznie, które zagłębiają się w tematyce suplementacji i żywienia, często spotykają się z terminem aminokwasów egzogennych lub EAA. Co dokładnie to znaczy i dlaczego warto na tych aminokwasach skupić swoją uwagę?

EAA to skrót od essentials amino acids, który w tłumaczeniu oznacza niezbędne aminokwasy. Każdy człowiek potrzebuje do prawidłowego funkcjonowania, a nawet można się pokusić, do stwierdzenia, iż do zachowania i utrzymania życia białek, które są źródłem aminokwasów, czyli pewnego rodzaju cegiełek budujących w naszym ustroju różnego rodzaju proteiny i peptydy. Związki te wchodzą w skład nie tylko naszych mięśni, ale również organów, nerwów, krwi czy hormonów.

W organizmie ludzkim codziennie dochodzi do wielu przemian i procesów, w których powstają wewnątrzustrojowo aminokwasy, jednak 8 z 18 podstawowych aminokwasów nie może być syntetyzowanych przez organizm ludzki i musi być dostarczonych wraz z pożywieniem. To właśnie te osiem aminokwasów nazywamy EAA.

1. Skąd bierzemy aminokwasy?
2. Rodzaje aminokwasów
3. Rola aminokwasów EAA

Skąd bierzemy aminokwasy?

Człowiek przystosowany jest przez ewolucję do trzech głównych mechanizmów pozyskiwania aminokwasów:

1. Pozyskiwanie aminokwasów z białek, które znajdują się w przyjmowanym pokarmie.

Czyli uzyskujemy je po spożyciu mięsa, ryb, jajek, nabiału, odżywek białkowych, ale również produktów zbożowych, warzyw i owoców, które są w mniejszej lub większej części źródłem protein. Oczywiście białka muszą zostać wcześniej strawione, by organizm mógł uzyskać dostęp do aminokwasów.

2. Pozyskiwanie aminokwasów z białek ustrojowych, czyli budujących nasze tkanki (tzw. obrót aminokwasowy).

Jest to stały element funkcjonowania organizmu. W ciele człowieka białka ulegają ciągłemu rozpadowi, dzięki czemu powstaje pula wolnych aminokwasów, które mogą być wykorzystane tym razem w procesie syntezy, czyli budowy.

3. Trzecim mechanizmem jest biosynteza niektórych aminokwasów z kwasów organicznych, czyli ze związków, które nie są typowymi białkami.

Aby doszło w organizmie do syntezy białek ustrojowych np. tworzących krwinki, włókna mięśniowe, czy nerwy lub innych substancji biologicznie aktywnych, potrzebne są aminokwasy. Niezależnie w jaki sposób zostały one uzyskane, czy jest to kwestia katabolizmu i rozpadu np.tkanki mięśniowej, czy też dostarczono je wraz z posiłkiem, muszą być spełnione pewne warunki. Nie dojdzie do syntezy białek (w tym także budowy masy mięśniowej), jeśli nie są dostarczane wszystkie niezbędne aminokwasy w tym EAA i to w odpowiednich ilościach.

Rodzaje aminokwasów

Wyróżnić możemy trzy główne grupy aminokwasów.

Pierwszą z nich stanowią aminokwasy endogenne, czyli takie, które organizm potrafi sam zbudować, a ich niedobór w pożywieniu, nie jest tak niebezpieczny. Do tej grupy zaliczamy:

• alaninę
• cysteinę
• glicynę
• kwas asparaginowy
• kwas glutaminowy
• proline
• tyrozynę

Drugą grupę stanowią aminokwasy egzogenne inaczej zwane niezbędnymi, czyli tytułowe EAA. Jest to grupa związków, która powinna być dostarczona w odpowiedniej ilości wraz z pokarmem. Wyróżniamy wśród nich:

• fenyloalaninę
• tryptofan
• metioninę
• treoninę
• lizynę
• leucynę
• izoleucynę
• walinę

Zapewne wiele osób kojarzy trzy ostatnie aminokwasy, które są głównym elementem, suplementów zwanych BCAA, czyli aminokwasów rozgałęzionych.

Trzecią grupę stanowią aminokwasy względnie niezbędne, do których zaliczamy serynę, argininę i histydynę. Aminokwasy te w pewnych jednostkach chorobowych, czy też w okresie wysokiego stresu mogą być niedostatecznie wytwarzane przez organizm i muszą być dostarczone wraz z pożywieniem. Histydyna natomiast, nie jest wytwarzana przez organizmy małych dzieci.

Główne źródła aminokwasów egzogennych, czyli EAA to:

• mięso
• ryby
• jajka
• nabiał
• owoce morza
• nasiona i orzechy
• nasiona roślin strączkowych
• odżywki białkowe i gotowe aminokwasy w proszku

Im wyższa zawartość białek w pokarmie, tym wyższy jest udział aminokwasów, w tym egzogennych. Dlatego też diety wegańskie, wegetariańskie lub restrykcyjne diety eliminacyjne, w których udział białka może być bardzo niski, mogą być niedoborowe w aminokwasy egzogenne.

Rola aminokwasów EAA

Główną rolą aminokwasów jest budowa, jednak nie tylko tkanek i organów, ale również hormonów, neuroprzekaźników, krwinek, czy np. ciał odpornościowych. Aby cały proces budowy w organizmie przebiegał poprawnie, musi być zawsze spełniony warunek dostarczenia wszystkich aminokwasów, gdyż w momencie, gdy dojdzie do deficytu jednego z nich, a szczególnie z grupy EAA, procesy regeneracyjne i budulcowe nie będą przebiegać poprawnie.

Przez skład aminokwasowy produktów spożywczych stworzono pojęcie wartości biologicznej białek, które to określa stopień wykorzystania ich do syntezy białek ustrojowych. Białka, których wykorzystanie na taki cel jest nieduże, np. białka zbóż nazywane są proteinami o niskiej wartości biologicznej, natomiast produkty, które dostarczają w odpowiedniej ilości wszystkich aminokwasów, nazywamy białkami pełnowartościowymi o wysokiej biodostępności.

Organizm ludzki nie będzie poprawnie funkcjonował bez zapewnienia mu wszystkich niezbędnych składników odżywczych, w tym aminokwasów EAA. Dlatego zawsze warto zadbać o zdrową i zbilansowaną dietę, a w przypadku narażenia na deficyt białkowy, warto pomyśleć o wprowadzeniu odpowiedniej suplementacji.