GLA (kwas gamma-linolenowy) - właściwości, działanie

Kwas gamma-linolenowy to wielonienasycony długołańcuchowy kwas tłuszczowy szeregu omega 6. Ogólnie rzecz biorąc, kwasy tłuszczowe są głównymi składnikami tłuszczu, zaś tłuszcz jest w pierwszej kolejności głównym energetycznym składnikiem pokarmowym, z którego organizm pozyskuje najwięcej energii biologicznej. Jednak tłuszcz to też jednocześnie jedyne źródło pewnych niezbędnych składników pokarmowych o szczególnych właściwościach biologicznych – niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT), zaliczanych do grupy witamin i nazywanych witaminą F. 

1. Tłuszcze jak witaminy
2. Gdzie tkwi problem?
3. GLA w zdrowiu i chorobie
4. Obniżona zdolność do przekształcania LA w GLA
5. Zdrowie stawów  
6. Zdrowie układu krążenia
7. Problemy nowotworowe  
8. Suplementacja GLA skutecznym sposobem hamowania wzrostu guzów nowotworowych
9. Powikłania cukrzycy
10. Dla zdrowia kości
11. Samopoczucie kobiet
12. Zdrowa cera
13. Zgrabna sylwetka
14. Rekompozycja ciała
15. Bezpieczeństwo stosowania

Tłuszcze jak witaminy

Formalnie za witaminę F uznawane są tylko dwa nienasycone kwasy tłuszczowe – kwas linolowy (LA) szeregu omega 6 i kwas alfa-linolenowy (ALA) szeregu omega 3; tylko bowiem tych dwóch niezbędnych do życia kwasów tłuszczowych ludzki organizm nie jest w stanie samodzielnie produkować, więc musi pobierać z pożywienia. W rzeczywistości istnieją jednak jeszcze inne niezbędne do życia kwasy tłuszczowe, które wprawdzie organizm może produkować, ale których wytwarza za mało względem potrzeb, a więc również i ich cennym źródłem okazuje się pożywienie.

O takich składnikach pokarmowych możemy więc mówić jako o względnie niezbędnych nienasyconych kwasach tłuszczowych i zaliczać do nich, jeżeli chodzi o szereg omega 3, kwas eikozapentaenowy (EPA) i dokozaheksaenowy (DHA), a jeżeli chodzi o szereg omega 6 – właśnie kwas gamma-linolenowy (GLA).

Gdzie tkwi problem?

Problem polega tu na tym, że ani ALA, ani LA, nie pełnią swoich funkcji metabolicznych jako takie, tylko dopiero po przekształceniu enzymatycznym do bardziej aktywnych biologicznie kwasów tłuszczowych, takich jak EPA i DHA w przypadku ALA i GLA w przypadku LA. I jak się okazuje, procesy enzymatyczne, prowadzące do wytworzenia tych kwasów, nie przebiegają zbyt sprawnie w naszym organizmie, w związku z czym – nawet spożywając wystarczającą ilość witaminy F – możemy borykać się z niedoborem aktywnych biologicznie kwasów tłuszczowych i potrzebować ich uzupełnienia ze źródeł pokarmowych.

GLA w zdrowiu i chorobie

I rzeczywiście – dane zgromadzone dotąd przez naukowców potwierdziły, że chociaż średnie spożycie GLA z dietą jest ponad 100 razy niższe niż LA, to jednak jego udział w diecie ma ewidentne znaczenie fizjologiczne. Dzienne spożycie GLA jest dlatego tak niskie, że kwas ten występuje jedynie w minimalnych ilościach w powszednich produktach spożywczych, zaś w wyższych jednie w takich, których nie spożywamy na co dzień, jak olej wiesiołkowy, porzeczkowy, ogórecznikowy i konopny oraz podroby.

Obniżona zdolność do przekształcania LA w GLA

Dlatego też, pomimo że współcześnie mieszkańcy krajów wysokorozwiniętych spożywają średnio ponad 10 razy więcej LA niż potrzeba do realizacji minimalnego zapotrzebowania na tę formę witaminy F, dodatkowa suplementacja GLA oferuje nowe strategie profilaktyki i terapii niektórych chorób przewlekłych. Drastycznie obniżoną zdolność do przekształcania LA w GLA powiązano bowiem w badaniach z takimi stanami patofizjologicznymi jak proces starzenia się organizmu, cukrzyca, alkoholizm, atopowe zapalenie skóry, zespół napięcia przedmiesiączkowego, reumatoidalne zapaleniem stawów, choroby nowotworowe oraz choroby układu krążenia.

Zdrowie stawów  

Zdaniem specjalistów, najprawdopodobniej najbardziej obiecującą serię prac wykazujących efektywność zdrowotną suplementacji diety GLA przeprowadzono w przypadku reumatoidalnego zapalenia stawów. Otóż w badaniach tych pacjenci z reumatoidalnym zapaleniem stawów albo otrzymywali nieaktywne placebo, albo 1.4-2.8 g GLA dziennie przez okres jednego roku. A że u pacjentów przyjmujących GLA, w porównaniu z otrzymującymi placebo, badacze obserwowali na przestrzeni całego roku suplementacji stopniową poprawę zdrowia, dlatego zasugerowali, że GLA można uznać za wolno działający, korzystnie modyfikujący przebieg choroby środek przeciwreumatyczny.

Powikła związane z lekami

Działający w ten sposób GLA powinien zmniejszać, zdaniem badaczy, potrzebę jednoczesnego stosowania leków przeciwreumatycznych, co jest szczególnie istotne z uwagi na fakt, że u pacjentów cierpiących na reumatoidalne zapalenie stawów pojawia się zawsze wysokie ryzyko wystąpienia powikłań ze strony przewodu pokarmowego jako skutków ubocznych terapii z zastosowaniem tradycyjnych niesteroidowych i steroidowych leków przeciwzapalnych.

Zdrowie układu krążenia

W badaniach również wykazano, że pochodzący z diety GLA wykazuje wyraźny potencjał przeciwmiażdżycowy, zmniejszając średnią grubość warstwy wewnętrznej ścian naczyń krwionośnych oraz ogólnie rozległość zmian miażdżycowych. Zdaniem badaczy dane te wskazują, że udział GLA w naszej codziennej diecie może opóźniać i ograniczać rozwój miażdżycy.

Walka z nadciśnieniem

Wstępne dowody uzyskane w badaniach naukowych sugerują ponadto, że suplementacja GLA może wspomagać, samodzielnie lub w połączeniu z EPA lub DHA, walkę z nadciśnieniem tętniczym.

Otóż w jednym z badań, u mężczyzn z ciśnieniem tętniczym na granicy nadciśnienia, którzy przyjmowali dziennie 6 g bogatego w GLA oleju z nasion czarnej porzeczki, doszło do obniżenia ciśnienia rozkurczowego w porównaniu z grupą kontrolną, przyjmującą placebo. Natomiast u osób, które przyjmowały GLA w połączeniu z EPA, zaobserwowano obniżenie ciśnienia skurczowego w porównaniu do osób przyjmujących placebo.

Wpływ na wagę

W jeszcze innym badaniu ustalono, że spożywanie oleju wiesiołkowego przyczynia się do spadku wagi ciała i obniżenia ciśnienia krwi u osób z nadwagą, a szczególnie wyraźnie u tych z otyłością dziedziczoną rodzinnie.

Problemy nowotworowe  

Jednocześnie coraz większa liczba badań sugeruje, że GLA jest wyjątkowym składnikiem pokarmowym pośród wszystkich kwasów tłuszczowych pod względem potencjału hamowania wzrostu i przerzutów nowotworów. Otóż GLA posiada zdolność hamowania zarówno ruchliwości, jak i inwazyjności ludzkich komórek rakowych poprzez zwiększenie ekspresji E-kadheryny – cząsteczki adhezji komórkowej, działającej jako hamulec przerzutów. Ponadto GLA zmniejsza adhezję komórek rakowych z komórkami śródbłonka naczyniowego, która jest kluczowym procesem w tworzeniu przerzutów do odległych tkanek.

Suplementacja GLA skutecznym sposobem hamowania wzrostu guzów nowotworowych

Obserwacje te zostały potwierdzone w badaniach prowadzonych w warunkach życiowych, w których suplementacja GLA okazała się skutecznym sposobem hamowania wzrostu guzów nowotworowych. Dotyczy to m.in. raka prostaty, w przypadku którego autorzy tych badań wnioskowali: „dieta wzbogacona w GLA rzeczywiście ogranicza rozwój raka prostaty i może być stosowana jako nietoksyczne uzupełnienie leczenia ludzkiego raka prostaty”.

Do podobnych wniosków doszli naukowcy również w przypadku raka piersi, podsumowując swoje badania następującym stwierdzeniem: „proponujemy GLA jako przydatny dodatek do pierwszoplanowego tamoksyfenu [lek przeciwnowotworowy] w przypadku leczenia raka piersi wrażliwego na hormony”.

Powikłania cukrzycy

Ponieważ z nieprawidłową przemianą LA do GLA związane jest tak powszechne powikłanie cukrzycy, jak neuropatia cukrzycowa, naukowcy przebadali też wpływ suplementacji GLA na problemy naczyniowo-nerwowe, towarzyszące tej chorobie.

W badaniach tych wykazano, że oleje zawierające GLA normalizują przewodnictwo nerwowe oraz przepływ krwi w przypadku powikłań związanych z przebiegiem cukrzycy. Co ciekawe, w badaniach tych połączenie GLA z witaminą C dawało przewagę terapeutyczną nad samym GLA w korygowaniu problemów naczyniowo-nerwowych, wynikających z przebiegu cukrzycy, co naukowcy przypisali aktywności antyoksydacyjnej kwasu askorbinowego.

Dla zdrowia kości

W badaniach zaobserwowano, że osoby, które nie dostarczają z dietą optymalnych ilości kwasów EPA i GLA, są bardziej narażone na postępującą z wiekiem utratę masy kostnej, niż osoby z wyższym poziomem spożycia tych kwasów.

W jednym z badań kobiety po 65. roku życia, które przyjmowały suplementy EPA i GLA, traciły znacznie mniej masy kostnej na przestrzeni 3 lat obserwacji od kobiet otrzymujących placebo. Mało tego – u wielu z nich doszło nawet do wzrostu gęstości mineralnej kości.

Samopoczucie kobiet

Jak donosi literatura naukowa, niektóre kobiety zgłaszają ustępowanie objawów zespołu napięcia przedmiesiączkowego w efekcie suplementacji GLA, szczególnie w obszarze tkliwość piersi, drażliwość, obrzęków, wzdęć i obniżenia nastroju.

Chociaż wyniki badań były w tym obszarze niejednoznaczne, w praktyce obfitujący w GLA olej wiesiołkowy, jak informują fachowe publikacje, zyskał uznanie kobiet jako suplement znoszący uderzenia gorąca i nocne poty, związane z przebiegiem menopauzy.

Zdrowa cera

Suplementacja GLA, jak wynika z badań, pomaga znosić objawy egzemy i trądziku, chociaż dowody naukowe są tutaj niejednoznaczne. Jak ustalono w badaniach, podatność na alergiczne zmiany skórne koreluje z niskim poziomem GLA w organizmie. I chociaż brakuje solidnych dowodów naukowych na to, że suplementacja GLA pomaga przy tego typu problemach, to jednak olej wiesiołkowy ma długą historię stosowania i ugruntowaną pozycję jako środek przeciwalergiczny rodem z tradycyjnej medycyny ludowej.

Ogólnie ze stanu badań wiadomo, że niedobór GLA jest przyczyną utraty elastyczności, nawilżenia i naturalnej odporności skóry, i że podany doustnie przenika do skóry właściwej, wzmacnia ją i zapobiega nadmiernej przezskórnej utracie wody, chroniąc cerę przed wnikaniem pochodzących ze środowiska alergenów, toksyn, grzybów i bakterii. Dlatego GLA może być uznawany za suplement wspomagający utrzymanie prawidłowego stanu skóry i atrakcyjnego wyglądu cery.

Zgrabna sylwetka

W jednym z wykonanych swojego czasu badań naukowcy albo żywili szczury standardową karmą, albo z 5-procentowym dodatkiem oleju sojowego lub wiesiołkowego. Po 6 tygodniach takiego postępowania okazało się, że kontrolna grupa standardowa przybrała na wadze ok. 13, grupa sojowa prawie 21, zaś grupa wiesiołkowa ponad 33 gramy. Masa tłuszczu w ich tuszach kształtowała się natomiast następująco: standard – prawie 18, soja – 9, wiesiołek – nieco ponad 15 gramów. Natomiast beztłuszczowa masa ciała – odpowiednio – 239, 220 i 258 gramów.

Wyniki te więc udowodniły, że chociaż olej sojowy najlepiej redukuje tkankę tłuszczową, nie wpływa jednak dodatnio na przyrost beztłuszczowej masy ciała. Natomiast olej wiesiołkowy tylko nieco słabiej redukuje tłuszcz, za to jednocześnie silnie stymuluje przyrost beztłuszczowej masy ciała, czyli rozwój tkanki mięśniowej.

Rekompozycja ciała

Ponieważ przy pracy nad sylwetką dążymy zazwyczaj – nie tylko w przypadku mężczyzn, ale też kobiet – do rekompozycji ciała, czyli redukcji tkanki tłuszczowej z jednoczesnym wzrostem masy umięśnienia, gdyż mięśnie odpowiadają zarówno za estetykę męskiej, jak też kobiecej fizjonomii, dlatego suplementy GLA możemy uznać za uniwersalne środki wspomagające aktywność ruchową i zdrową dietę, ukierunkowaną na kształtowanie wzorcowej sylwetki.       

Bezpieczeństwo stosowania

Jeżeli natomiast chodzi o bezpieczeństwo suplementacji GLA, dietetyczne jego źródła okazały się w badaniach całkowicie nietoksyczne. Otóż kilka długoterminowych badań żywieniowych na ludziach jednoznacznie udowodniło, że przy dawce do 2.8 g dziennie GLA jest środkiem bardzo dobrze tolerowanym przez ludzki organizm. Odpowiada to dziennemu spożyciu 8 kapsułek po 500 mg izolatu oleju z ogórecznika, zawierającego 70% GLA w całkowitej masie wszystkich kwasów tłuszczowych.

Co więcej, w długoterminowych badaniach klinicznych ani nie zaobserwowano podwyższonej peroksydacji lipidów, ani podwyższonej podatności na infekcje. Tak więc dane te wskazują, zdaniem autorów badań, że długoterminowa suplementacja relatywnie wysokich dawek GLA jest postępowaniem całkowicie bezpiecznym.

Autor: Sławomir Ambroziak 

Źródła: 

• https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/9732298/
• https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0022316623018114
• https://www.plefa.com/article/S0952-3278(06)00004-4/abstract
• https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/(SICI)1097-0215(20000301)85:5%3C643::AID-IJC8%3E3.0.CO;2-Z
• https://www.mountsinai.org/health-library/supplement/gamma-linolenic-acid
• https://slawomirambroziak.pl/omega-6-tak-samo-wazne-dla-zdrowia-i-sylwetki-jak-omega-3-2/