Karczoch zwyczajny, na co pomaga? Działanie i zastosowanie

Niektóre zioła mają na tyle duży potencjał prozdrowotny, że wykorzystuje się je do celów leczniczych. Co ciekawe, wiele z nich wykazuje szczegółowo wyspecjalizowane działanie na konkretne struktury anatomiczne i przemiany biochemiczne oraz fizjologiczne w organizmie. Tak jest na przykład z karczochem zwyczajnym, który ze względu na liczne badania naukowe stał się jednym z symboli wsparcia wątroby.

1. Co to jest karczoch?
2. Na co działa karczoch?
3. Co zawiera karczoch?
4. Dla kogo karczoch?
5. Jak się stosuje karczocha?

Co to jest karczoch?

Karczoch zwyczajny (Cynara scolymus) charakteryzuje się silnie rozgałęzioną łodygą osiągającą wysokość od 1,2 do 1,5 metra. Jego liście są duże, szorstkie i ciemnozielone, na ich spodniej powierzchni znajdują się białe, miękkie włoski. Na szczycie łodygi powstają koszyczki kwiatowe o średnicy około 5 - 15 cm, składające się z purpurowych lub fioletowych kwiatów płatkowych i żółtych kwiatów rurkowych, dzięki którym karczoch jest łatwo rozpoznawalny. Karczoch zwyczajny jest rośliną dwupienną, co oznacza, że posiada kwiaty męskie i żeńskie na oddzielnych roślinach.

Owoc karczocha zawiera tylko pojedyncze nasiono. Karczoch uprawiany jest m.in. ze względu na jadalne kłącza i młode pędy kwiatowe, na które mówi się najczęściej właśnie „karczoch”. Karczochy są bogate w błonnik, witaminy i składniki mineralne, a także liczne antyoksydanty.

Na co działa karczoch?

Karczoch i jego właściwości znane są ludzkości od starożytności. Już wtedy doceniono go jako roślinę o właściwościach leczniczych. Wzmianki historyczne o stosowaniu go sięgają starożytnego Egiptu, Grecji i Rzymu. W medycynie naturalnej młode pędy kwiatowe wykorzystywane były do wspomagania pracy wątroby i całego przewodu pokarmowego, a także do usprawnienia wydalania toksyn.

Współczesne badania naukowe

Współczesne badania naukowe potwierdzają wiele potencjał prozdrowotny tej rośliny. Poprawa trawienia, obniżanie poziomu cholesterolu we krwi, wspomaganie pracy wątroby czy regulacja poziomu cukru we krwi i to tylko niektóre efekty, które zaobserwowano w eksperymentach.

Co zawiera karczoch?

Główne substancje aktywne w karczochu zwyczajnym (Cynara scolymus) to kwas chlorogenowy (obecny np. w zielonej kawie) i flawonoidy, takie jak luteolina (np. z szałwii) i cynaryna (charakterystyczna dla karczocha). Kwas chlorogenowy i luteolina mają silne właściwości przeciwutleniające i przeciwzapalne, dzięki czemu mogą poprawiać niektóre parametry związane ze zdrowiem, takie jak nadmiar cholesterolu, czy brak kontroli nad poziomem cukru we krwi.

Cynaryna i jej właściwości

Cynaryna jest tutaj jednak najważniejsza. Ma ona działanie żółciopędne, co oznacza, że pomaga w wydzielaniu żółci z wątroby i przewodów żółciowych. Dzięki temu może nie tylko poprawiać trawienie, ale też zapobiegać chorobom wątroby. Ponadto cynaryna wspólnie z kwasem chlorogenowym i luteoliną pomagają w obniżaniu poziomu cholesterolu we krwi.

Dla kogo karczoch?

Suplementacja karczochem zwyczajnym może być zalecana osobom z różnymi problemami zdrowotnymi, zwłaszcza związanymi z układem trawiennym i układem sercowo-naczyniowym.

Lepsze trawienie

Pierwszym i najważniejszym przykładem są osoby z zaburzeniami trawienia, takimi jak niestrawność, wzdęcia, zaparcia lub zespół jelita drażliwego.

Mieszanka związków bioaktywnych pomaga bowiem narządom odpowiedzialnym za wydzielanie substancji rozkładających pokarm pracować nawet wtedy, gdy poddawane są dużym obciążeniom.

Sprawność wątroby

Jeżeli problemy z trawieniem nie są chwilowe, a towarzyszą człowiekowi dłużej, oznaczać to może postępującą degenerację wątroby, która prowadzi do stłuszczenia, nieodwracalnego zwłóknienia i marskości, a nawet do nowotworów. Jednym ze sposobów na zatrzymanie tego procesu jest właśnie stosowanie karczocha. To samo dotyczy problemów z przewodami żółciowymi i kamicą żółciową.

Cholesterol

Osoby z podwyższonym poziomem cholesterolu we krwi lub ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych mogą również skorzystać z suplementacji, gdyż cynaryna poprawiając pracę wątroby usprawnia również metabolizm tłuszczy.

Cukrzyca

Cukrzyca jest kolejną chorobą, w której sięgać można po ekstrakty z karczocha, ponieważ zawarty w nich kwas chlorogenowy znany jest z pomocy w regulacji poziomu glukozy we krwi.

Nadużywanie alkoholu i kiepska dieta

Tutaj nie sposób nie wspomnieć o osobach, które zaniedbują swoje zdrowie poprzez częste sięganie po alkohol czy potrawy zawierające zbyt dużo cukrów i przetworzonych tłuszczy, a zbyt mało błonnika. U nich wczesne włączenie suplementów z karczochem może zniwelować część negatywnych skutków złego „prowadzenia się”.

Jak się stosuje karczocha?

Nieco inne są zalecenia odnośnie dawkowania karczocha w scenariuszach prewencyjnych i terapeutycznych. Dla poprawy trawienia u osób zdrowych najczęściej sięga się po kapsułki z suszonym karczochem w dawkach 200 - 600 mg, nawet do 3 razy dziennie, najlepiej wraz z posiłkiem.

Napar czy suplement?

Stosować można również napary, jednak warto wiedzieć, że nie ma możliwości uzyskania za ich pomocą dużych, a jednocześnie stabilnych dawek substancji aktywnych. U osób z chorobami wątroby dawka karczocha zależy od stopnia choroby, stosowanych leków i całokształtu diety i stylu życia.

Zwykle zaleca się zaczynanie od mniejszych dawek i stopniowe zwiększanie ich pod kontrolą lekarza lub dietetyka. Warto wiedzieć, że karczoch wykazuje właściwości synergistyczne z ostropestem plamistym, stąd też często ekstrakty z tych roślin współwystępują w suplementach.

Źródła: 

• Amini, Mohammad Reza et al. “Effects of Artichoke Supplementation on Liver Enzymes: A Systematic Review and Meta-Analysis of Randomized Controlled Trials.” Clinical nutrition research vol. 11,3 228-239. 25 Jul. 2022, doi:10.7762/cnr.2022.11.3.228
• Moradi, S., Shokri-Mashhadi, N., Saraf-Bank, S., Mohammadi, H., Zobeiri, M., Clark, C. C. T., & Rouhani, M. H. (2021). The effects of Cynara scolymus L. supplementation on liver enzymes: A systematic review and meta-analysis. International journal of clinical practice, 75(11), e14726. https://doi.org/10.1111/ijcp.14726