Kwas foliowy w ciąży - jak stosować i dawkować?

Kwas foliowy (witamina B9) jest witaminą niezbędną w funkcjonowaniu organizmu, szczególnie ważnym w okresie intensywnego wzrostu i rozwoju. Jego znaczenie dla zdrowia zostało udokumentowane w licznych badaniach naukowych, które podkreślają jego wpływ na podziały komórkowe, syntezę DNA i metabolizm aminokwasów. W kontekście zdrowia publicznego największą uwagę zwraca wpływ tego związku na przebieg ciąży i rozwój płodu, a także na funkcjonowanie układu nerwowego i sercowo-naczyniowego w wieku dorosłym.

1. Charakterystyka kwasu foliowego
2. Syntetyczny czy naturalny?
3. Brak witaminy B9 w ciąży
4. Światowa Organizacja Zdrowia - zalecenia 
5. Działanie kwasu foliowego
6. Niedobór folianów
7. Najlepsze źródła kwasu foliowego
8. Dawkowanie kwasu foliowego
9. Jaką formę wybrać?

Charakterystyka kwasu foliowego

Pierwsze doniesienia o kwasie foliowym pochodzą z lat 30. XX wieku. W 1941 roku Henry Mitchell wyizolował go m.in. z liści szpinaku, co umożliwiło dalsze badania nad jego strukturą. Cząsteczka kwasu foliowego składa się z pierścienia pterydynowego, reszty p-aminobenzoesowej i kwasu glutaminowego, tworząc biologicznie aktywną formę. W organizmie foliany występują w różnych postaciach, a najaktywniejszą jest 5-metylotetrahydrofolian.

Syntetyczny czy naturalny?

Syntetyczna forma kwasu foliowego jest stabilniejsza niż naturalne foliany, które łatwo ulegają degradacji. Wchłania się efektywniej, ponieważ nie wymaga enzymatycznej hydrolizy, w przeciwieństwie do folianów z żywności. Nadmiar syntetycznego kwasu foliowego może prowadzić do jego niezmetabolizowanej obecności we krwi, co wciąż jest przedmiotem badań.

Brak witaminy B9 w ciąży

Niedobór kwasu foliowego w ciąży wiąże się ze zwiększonym ryzykiem wad cewy nerwowej u płodu, takich jak rozszczep kręgosłupa i bezmózgowie. Badania epidemiologiczne wykazały, że odpowiednio zwiększona podaż folianów znacząco zmniejsza to ryzyko. Kwas foliowy uczestniczy w syntezie DNA i podziałach komórkowych, co jest szczególnie istotne w pierwszych tygodniach rozwoju zarodka, gdy intensywnie dochodzi do różnicowania tkanek.

Światowa Organizacja Zdrowia - zalecenia 

Ponadto niedobór folianów może zwiększać ryzyko powikłań ciążowych, takich jak stan przedrzucawkowy, niska masa urodzeniowa noworodka oraz przedwczesny poród. Z tego powodu Światowa Organizacja Zdrowia zaleca suplementację kobietom planującym ciążę oraz w pierwszym trymestrze.

Działanie kwasu foliowego

W dorosłym życiu kwas foliowy pełni ważną funkcję w metabolizmie homocysteiny, będącej aminokwasem siarkowym, którego nadmiar może zwiększać ryzyko chorób sercowo-naczyniowych, w tym miażdżycy i udaru mózgu. Foliany biorą udział w reakcjach metylacji, które wpływają na funkcjonowanie układu nerwowego, syntezę neuroprzekaźników oraz regulację ekspresji genów.

Niedobór folianów

Niedobór folianów może prowadzić do niedokrwistości megaloblastycznej, charakteryzującej się upośledzeniem dojrzewania erytrocytów i ich powiększeniem, co skutkuje osłabieniem, zawrotami głowy oraz problemami z koncentracją. Badania sugerują również, że odpowiednia podaż folianów może odgrywać rolę w prewencji depresji i chorób neurodegeneracyjnych, takich jak choroba Alzheimera i Parkinsona.

Najlepsze źródła kwasu foliowego

Dawkowanie kwasu foliowego

Głównymi źródłami folianów w diecie są zielone warzywa liściaste, takie jak szpinak, sałata, kapusta, brokuły i jarmuż, a także rośliny strączkowe, cytrusy, wątróbka, drożdże oraz pełnoziarniste produkty zbożowe. Zapotrzebowanie na kwas foliowy wynosi dla dorosłych 400 μg dziennie, natomiast u kobiet w ciąży wzrasta do 600 μg, aby zaspokoić zwiększone potrzeby organizmu.

U kobiet karmiących zalecana dawka wynosi 500 μg. W preparatach dla kobiet w ciąży najczęściej stosuje się dawki kwasu foliowego w formie metylowanej, wynoszące od 400 do 800 mikrogramów dziennie, zgodnie z zaleceniami dla kobiet w wieku rozrodczym i ciężarnych.

Jaką formę wybrać?

Spośród dostępnych form suplementów najlepiej jest stosować kwas foliowy w postaci 5-metylotetrahydrofolianu (5-MTHF), np. metylofolianu wapnia, który nie wymaga dodatkowej konwersji w organizmie, co czyni go bardziej biodostępnym, niż tradycyjna forma syntetyczna. Badania wskazują, że jego przyswajalność jest wyższa, szczególnie u osób z polimorfizmem genu MTHFR, który wpływa na zdolność organizmu do przekształcania syntetycznego kwasu foliowego w aktywną formę.

Źródła:

• Greenberg JA, Bell SJ, Guan Y, Yu YH. Folic Acid supplementation and pregnancy: more than just neural tube defect prevention. Rev Obstet Gynecol. 2011 Summer;4(2):52-9. PMID: 22102928; PMCID: PMC3218540.

• Ferrazzi E, Tiso G, Di Martino D. Folic acid versus 5- methyl tetrahydrofolate supplementation in pregnancy. Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol. 2020 Oct;253:312-319. doi: 10.1016/j.ejogrb.2020.06.012. Epub 2020 Jun 13. PMID: 32868164.