Menopauza - jakie suplementy przy klimakterium wybrać?

Menopauza, nazywana również klimakterium, to naturalny etap w życiu kobiety, który oznacza zakończenie okresu rozrodczego. Charakteryzuje się trwałym ustaniem cykli menstruacyjnych i jest wynikiem stopniowego wygasania funkcji hormonalnej jajników. Proces ten zachodzi na przestrzeni kilku lat i obejmuje szereg zmian biologicznych, fizjologicznych oraz metabolicznych, które wynikają z modyfikacji poziomu hormonów steroidowych, głównie estrogenów. Wczesne zadbanie o stan odżywienia pomaga przejść przez menopauzę płynnie. 

1. Hormony płciowe u kobiet
2. Mechanizm menopauzy
3. Suplementacja przy klimakterium

Hormony płciowe u kobiet

Hormony płciowe potocznie nazywane „kobiecymi”, regulują cykl menstruacyjny, funkcje rozrodcze i inne procesy biologiczne. Najważniejsze z nich to estrogeny, progesteron i w mniejszym stopniu androgeny, które wytwarzane są przez jajniki, choć w mniejszych ilościach niż u mężczyzn.

Rola estrogenów 

Estrogeny są kluczowe dla rozwoju kobiecych cech płciowych, wpływają na wzrost błony śluzowej macicy oraz regulują poziom tłuszczów we krwi, stan kości i zdrowie serca. Progesteron, produkowany głównie przez ciałko żółte, przygotowuje macicę na ewentualną ciążę i zapobiega nadmiernemu rozrostowi jej błony śluzowej.

Istota androgenów

Androgeny, w tym testosteron, wspierają libido, gęstość kości i skład ciała. Ich wzajemna równowaga jest kluczowa dla prawidłowego funkcjonowania organizmu.

Etapy menopauzy

Mechanizm menopauzy

Wraz z wiekiem poziom estrogenów i progesteronu stopniowo spada. Już w premenopauzie, nawet dekadę przed ostatnią miesiączką, cykle stają się nieregularne z powodu zmniejszonej aktywności pęcherzyków jajnikowych. Wyczerpywanie rezerwy jajnikowej prowadzi do rzadszej owulacji, zmian długości cykli i wahań poziomu estradiolu. W perimenopauzie estrogeny mogą gwałtownie rosnąć lub spadać, nasilając objawy klimakterium.

Pierwsze zmiany 

Progesteron, syntetyzowany po owulacji, ulega redukcji z powodu coraz rzadszych cykli owulacyjnych. Produkcja androgenów w jajnikach maleje, ale nadnercza nadal je syntetyzują, co może zwiększać ich względny poziom wobec estrogenów. Spadek poziomu estrogenów powoduje zanik błony śluzowej macicy i ustanie krwawień menstruacyjnych. Jednocześnie dochodzi do atrofii nabłonka pochwy, co skutkuje suchością, świądem i obniżeniem elastyczności tkanek.

Utrata młodości i wpływ na sylwetkę

Zmniejszona synteza kolagenu osłabia strukturę skóry i tkanki łącznej, prowadząc do jej ścieńczenia i większej podatności na zmarszczki.  Zmiany hormonalne wpływają również niekorzystnie na układ sercowo-naczyniowy. Niedobór estrogenów przyspiesza utratę masy kostnej, zwiększając ryzyko osteoporozy. Wpływa także na metabolizm, sprzyjając odkładaniu tłuszczu trzewnego, co może prowadzić do insulinooporności i zaburzeń gospodarki węglowodanowej. 

Problemy z nastrojem

Ośrodkowy układ nerwowy też odczuwa skutki menopauzy – wahania neuroprzekaźników, zwłaszcza serotoniny i dopaminy, mogą powodować wahania nastroju, zwiększoną podatność na depresję oraz zaburzenia snu. Zakłócenie regulacji temperatury w podwzgórzu odpowiada za charakterystyczne uderzenia gorąca, które mogą występować zarówno w ciągu dnia, jak i w nocy.

Suplementacja przy klimakterium

Suplementacja w okresie menopauzy może przynieść pewne korzyści, choć jej skuteczność jest zróżnicowana w zależności od rodzaju stosowanych substancji. Fitohormony, zwłaszcza izoflawony sojowe, wykazują pewne działanie w redukcji uderzeń gorąca oraz suchości pochwy, jednak efekty te są umiarkowane, a wyniki badań obarczone dużym ryzykiem błędu. Suplementacja izoflawonami może podnosić poziom estradiolu i poprawiać niektóre wskaźniki oceny symptomów.

Wapń i witamina D

Połączenie wapnia i witaminy D korzystnie wpływa na gęstość kości i zmniejsza ryzyko złamań. Witamina D może także wspierać siłę mięśniową u kobiet po 60. roku życia, choć nie wpływa istotnie na wyniki testów sprawności ruchowej.

Białko serwatkowe

Suplementacja białkiem serwatkowym sprzyja wzrostowi masy i siły mięśni, ale jej skuteczność zależy od treningu oporowego, bez niego efekty są minimalne.

Probiotyki

Probiotyki mogą poprawiać wrażliwość na insulinę i redukować stan zapalny, natomiast melatonina wykazała potencjał w kierunku łagodzenia objawów depresji i lęku, prawdopodobnie poprzez regulację rytmów dobowych i neuroprzekaźników.

Warto zaznaczyć, że suplementacja największy sens ma tuż przed okresem premenopauzy. Powinno łączyć się ją z dobrej jakości dietą oraz zdrowym stylem życia. Nieco inaczej może ona wyglądać przy hormonalnej terapii zastępczej.

Źródła:

• Liu C , Kuang X , Li K , Guo X , Deng Q , Li D . Effects of combined calcium and vitamin D supplementation on osteoporosis in postmenopausal women: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. Food Funct. 2020 Dec 1;11(12):10817-10827. doi: 10.1039/d0fo00787k. Epub 2020 Nov 25. PMID: 33237064.
• Kuo YY, Chang HY, Huang YC, Liu CW. Effect of Whey Protein Supplementation in Postmenopausal Women: A Systematic Review and Meta-Analysis. Nutrients. 2022 Oct 10;14(19):4210. doi: 10.3390/nu14194210. PMID: 36235862; PMCID: PMC9572824.
• Franco OH, Chowdhury R, Troup J, Voortman T, Kunutsor S, Kavousi M, Oliver-Williams C, Muka T. Use of Plant-Based Therapies and Menopausal Symptoms: A Systematic Review and Meta-analysis. JAMA. 2016 Jun 21;315(23):2554-63. doi: 10.1001/jama.2016.8012. PMID: 27327802.
• Jiang Q, Prabahar K, Saleh SAK, Adly HM, Velu P, Adi AR, Baradwan S, Hajkhalaf MI, Baredwan A, Gari F, Kord-Varkaneh H. The Effects of Vitamin D Supplementation on C-Reactive Protein and Systolic and Diastolic Blood Pressure in Postmenopausal Women: A Meta-Analysis and Systematic Review of Randomized Controlled Trials. J Acad Nutr Diet. 2024 Mar;124(3):387-396.e5. doi: 10.1016/j.jand.2023.10.013. Epub 2023 Oct 29. PMID: 38441080.
• Zhang JL, Poon CC, Wong MS, Li WX, Guo YX, Zhang Y. Vitamin D Supplementation Improves Handgrip Strength in Postmenopausal Women: A Systematic Review and Meta-Analysis of Randomized Controlled Trials. Front Endocrinol (Lausanne). 2022 Jun 1;13:863448. doi: 10.3389/fendo.2022.863448. PMID: 35721712; PMCID: PMC9199366.
• Li Z, Li Y, Pan B, Wang X, Wu Y, Guo K, Yang M, Ma M, Qiao C, Yang K. The Effects of Oral Probiotic Supplementation in Postmenopausal Women with Overweight and Obesity: A Systematic Review and Meta-analysis of Randomized Controlled Trials. Probiotics Antimicrob Proteins. 2023 Dec;15(6):1567-1582. doi: 10.1007/s12602-022-10037-3. Epub 2022 Dec 28. PMID: 36576686.
• Kang I, Rim CH, Yang HS, Choe JS, Kim JY, Lee M. Effect of isoflavone supplementation on menopausal symptoms: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. Nutr Res Pract. 2022 May;16(Suppl 1):S147-S159. doi: 10.4162/nrp.2022.16.S1.S147. Epub 2022 May 4. PMID: 35651836; PMCID: PMC9127519.
• Demirhan Kayacik A, İlcioglu K. Effects of melatonin intake on depression and anxiety in postmenopausal women: a systematic review and meta-analysis of randomised controlled trials. Arch Womens Ment Health. 2024 Apr;27(2):265-273. doi: 10.1007/s00737-023-01395-0. Epub 2023 Nov 9. PMID: 37945913.