Elektrolity to grupa związków o szczególnym znaczeniu dla zdrowia, wydolności fizycznej oraz umysłowej. W jej skład wchodzą głównie potas, magnez i wapń oraz sód i chlor. Ich podaż ściśle związana jest z ilością codziennie spożywanych płynów oraz kompozycją diety i wpływa na pracę m.in. mięśni szkieletowych, mózgu, układu sercowo-naczyniowego czy pokarmowego.
![brak elektrolitów]()
Zapotrzebowanie na elektrolity zwiększają takie aspekty życia codziennego jak wysoki poziom aktywności fizycznej, czy przebywanie w wysokich temperaturach powietrza, zatem warto znać skutki ich niedoborów.
- Niedobór potasu
- Niedobór sodu
- Niedobór chloru
- Niedobór magnezu
- Niedobór wapnia
- Niedobór elektrolitów
Niedobór potasu
Potas jest głównym elektrolitem wewnątrzkomórkowym i wpływa na objętość płynów w komórkach w całym organizmie. Niezbędny jest dla utrzymania nawodnienia i prawidłowego przewodnictwa nerwowego, kurczliwości mięśni czy funkcjonowania nerek.
Na niedobory narażone mogą być osoby często wydalające mocz, zmagające się z biegunkami czy zaburzeniami trawienia i wchłaniania, a także sportowcy, czy osoby stosujące niektóre leki. Czynnikiem ryzyka jest również dieta uboga w wodę oraz świeże owoce i warzywa. Do objawów niedoboru zalicza się m.in.: zaburzenia ciśnienia krwi, zmęczenie i osłabienie, zatwardzenia, czy nawet arytmię serca.
Niedobór sodu
Sód jest elektrolitem o działaniu w pewnym sensie przeciwstawnym do potasu. Znajduje się on głównie na zewnątrz komórek i występuje tam w przewadze nad innymi elektrolitami. Wspólnie z potasem kontroluje objętości płynów ustrojowych. Odpowiedni poziom podaży sodu potrzebny jest dla homeostazy wodno-elektrolitowej, pracy układów nerwowego i mięśniowego, czy wytwarzania kwasu żołądkowego.
Niedobory są stosunkowo rzadkie, gdyż sól kuchenną zawierającą sód dodaje się do wielu produktów i potraw oraz w wielu produktach występuje ten pierwiastek naturalnie. W stanach odwodnienia i niskiego poziomu sodu w organizmie dojść może do bólu głowy, dezorientacji czy nudności oraz drgawek.
Niedobór chloru
Chlor w przeciwieństwie do pozostałych wymienionych elektrolitów ma ujemny ładunek elektryczny, czyli jest anionem. Występuje głównie w płynie zewnątrzkomórkowym i również uczestniczy w regulacji gospodarki wodno-elektrolitowej oraz podobnie jak sód wchodzi w skład trawiennego soku żołądkowego.
Funkcje fizjologiczne obu pierwiastków są ze sobą powiązane i w przypadku niedoborów zaburzać mogą podobne systemy kontrolujące równowagę. Dojść może również do zasadowicy (alkalozy), czyli podwyższenia pH krwi i niebezpiecznego dla zdrowia zaburzenia gospodarki kwasowo-zasadowej organizmu. Niedobór chloru, podobnie jak innych elektrolitów, objawia się m.in. osłabieniem kontroli nerwowo-mięśniowej oraz nieregularnym rytmem pracy serca.
![]()
ELEKTROLITY W POSTACI PYSZNYCH, MUSUJĄCYCH TABLETEK O SMAKU POMARAŃCZY
Niedobór magnezu
Magnez jest kolejnym ważnym dla homeostazy elektrolitem występującym głównie wewnątrzkomórkowo. Bierze udział w regulacji równowagi wodno-elektrolitowej i „zasila” kilkaset enzymów odpowiadających m.in. za wytwarzanie ATP (adenozyno-5’-trifosforanu) potrzebnego do pracy mięśni szkieletowych, czy za aktywność receptorów GABA (kwasu gamma-aminomasłowego) hamujących nadaktywność układu nerwowego i pozwalających się „wyciszyć”.
Magnez nieco trudniej jest dostarczyć do organizmu niż sód czy chlor, ponieważ istotne jego ilości znajdują się głównie w wodach wysokozmineralizowanych i niektórych produktach spożywczych, takich jak zielone warzywa liściaste, orzechy, nasiona i ziarna oraz zboża.
Zbyt niski poziom spożycia tego pierwiastka prowadzić może do uczucia zmęczenia i osłabienia, pogorszenia nastroju, apetytu i zdolności do koncentracji uwagi, czy do ograniczenia kontroli nad kurczliwością mięśni, a także zaburzeń ciśnienia krwi.
Niedobór wapnia
Wapń jest jednym z najważniejszych pierwiastków w organizmie. Jako elektrolit spełnia swoje funkcje głównie w płynie zewnątrzkomórkowym i umożliwia prawidłowe kurczenie się włókien mięśniowych, przewodzenie impulsów nerwowych w układzie nerwowym, czy krzepnięcie krwi oraz syntezę niektórych hormonów.
Podobnie jak w przypadku magnezu ważnym źródłem wapnia są wody o wysokiej zawartości rozpuszczonych składników mineralnych, jednak oprócz tego warto spożywać jeszcze przetwory mleczne, małe ryby (z ościami; np. w postaci „kotletów mielonych”), czy niektóre warzywa (np. jarmuż, brokuł). Podaż wapnia, która nie jest w stanie zaspokoić zapotrzebowania organizmu, może przyczynić się do wystąpienia zaburzeń czuciowych oraz ruchowych układu nerwowego, zaburzeń nastroju, czy stopniowego osłabiania kości.
Niedobór elektrolitów
Każdy z wymienionych powyżej pierwiastków pełni swoją specyficzną funkcję w regulacji gospodarki wodno-elektrolitowej. Niedobór ich wszystkich rozpoznać można, kiedy pojawiają się m.in.: bóle głowy, skurcze mięśni, arytmie serca, uczucie zmęczenia, pogorszenie nastroju, czy spadek wydolności zarówno fizycznej, jak i umysłowej.
Sytuacje, w których dochodzi do nadmiernej utraty elektrolitów (np. przy „przegrzaniu” się fizycznym lub przy biegunkach i wymiotach), a także do niedostatecznej ich podaży (np. przy źle zbilansowanych dietach lub przy nietolerancjach i alergiach pokarmowych) wymagają możliwie szybkiej reakcji. Przedłużanie i pogłębianie się tych stanów może mieć konsekwencje zarówno dla zdrowia, jak i życia. Często rozwiązaniem najszybszym i najskuteczniejsze jest zastosowanie specjalistycznych preparatów zawierających zestaw elektrolitów o dobrej przyswajalności.