Estragon - co to jest, jego właściwości i zastosowanie

Estragon (bylica draganek, Artemisia dracunculus L.) to roślina należąca do rodziny astrowatych (Asteraceae). Najczęściej wykorzystywana odmiana to estragon francuski, ceniony za intensywny aromat i delikatny smak. Występuje głównie w klimacie umiarkowanym, a jego znaczenie wzrosło w okresie średniowiecza, gdy rozpowszechnił się w Europie. Jako przyprawa zyskał stałe miejsce w tradycyjnych recepturach kulinarnych, zwłaszcza we Francji i w regionach Azji Środkowej.

1. Wygląd i występowanie estragonu
2. Właściwości estragonu
3. Zastosowanie estragonu
4. Działanie estragonu

Wygląd i występowanie estragonu

Estragon to bylina o wysokości oscylującej wokół 1 metra, z cienkimi, rozgałęzionymi łodygami pokrytymi lancetowatymi liśćmi. Liście są gładkie, długości kilku centymetrów, barwy intensywnie zielonej lub oliwkowej. Kwiaty są drobne, żółtawozielone, zebrane w niewielkie koszyczki. Roślina rozmnaża się głównie wegetatywnie poprzez sadzonki lub podział kęp. Preferuje gleby lekkie i stanowiska dobrze nasłonecznione.

W warunkach naturalnych rośnie na stepach i suchych łąkach Azji Środkowej, w uprawie najczęściej spotykana jest w Europie Zachodniej, Ameryce Północnej i na Kaukazie. Estragon cechuje się umiarkowaną odpornością na suszę i niewielkie przymrozki, co sprzyja jego wykorzystaniu jako rośliny ogrodowej oraz uprawnej na potrzeby przemysłu zielarskiego i kulinarnego.

Właściwości estragonu

Zielone części estragonu zawierają związki odpowiedzialne za intensywny, anyżkowaty zapach i lekko piekący, korzenny smak. Główne składniki lotne to estragol, ocymen, pinen, limonen, eugenol i sabinen, których zawartość zależy od odmiany i warunków uprawy. Estragon francuski cechuje się wyższym udziałem estragolu w olejku eterycznym, który może stanowić do 70% jego składu.

W składzie wykryto także flawonoidy, głównie glikozydy luteoliny i kwercetyny, fenolokwasy oraz niewielkie ilości kumaryn. Estragon zawiera także pewne ilości pierwiastków mineralnych, w tym potasu i wapnia, oraz witaminy C, czy śladowe ilości tiaminy i beta-karotenu. Surowiec wykazuje zmienność chemiczną typową dla roślin olejkodajnych, a związki aromatyczne ulegają degradacji pod wpływem światła, tlenu i wysokiej temperatury.

Zastosowanie estragonu

Estragon wykorzystywany jest w kuchni głównie jako świeże lub suszone ziele, dodawane do potraw w końcowym etapie przygotowania ze względu na łatwo ulatniające się związki aromatyczne. W kuchni francuskiej jest składnikiem klasycznych mieszanek ziołowych typu „fines herbes”, gdzie towarzyszy pietruszce, szczypiorkowi i trybuli. Wchodzi w skład „bouquet garni”, używanego do aromatyzowania wywarów, zup i dań duszonych.

Jest podstawą sosu berneńskiego, w którym łączony jest z masłem, octem, winem i szalotką. Liście estragonu wykorzystywane są do przyprawiania drobiu, ryb, jaj, serów i warzyw, a także do marynowania ogórków i grzybów. W krajach kaukaskich i środkowoazjatyckich estragon dodaje się do napojów na bazie wody gazowanej i syropu cukrowego, nadając im charakterystyczny zielony kolor i intensywny smak. W formie sproszkowanej lub rozdrobnionej może być stosowany jako przyprawa do twarogów, sałatek, dań z ziemniaków oraz masła ziołowego.

Ogólna charakterystyka estragonu

Działanie estragonu

Terapia zaburzeń metabolicznych

Dostępne badania podstawowe i jedno randomizowane badanie kliniczne sugerują, że estragon może wspierać terapię zaburzeń metabolicznych, zwłaszcza insulinooporności i stanów przedcukrzycowych. W badaniach na gryzoniach wykazano, że ekstrakty wodne i alkoholowe estragonu mogą obniżać poziom glukozy, chronić komórki trzustki przed stresem oksydacyjnym i wpływać na procesy komórkowe, m.in. cykl komórkowy i białka odpowiedzialne za apoptozę, czyli prawidłowe obumieranie.

W cukrzycy

W jedynym badaniu klinicznym 3-miesięczna suplementacja estragonem u osób ze stanem przedcukrzycowym poprawiła wrażliwość na insulinę, obniżyła ciśnienie krwi, poziom hemoglobiny glikowanej i zwiększyła stężenie lipoprotein o wysokiej gęstości (cholesterolu HDL). Choć estragon zawiera związki o potencjalnej toksyczności, jak estragol, czy metyleugenol, w typowych dawkach nie wykazano ich szkodliwego działania, a ekstrakty wodne zawierają ich śladowe ilości.

W otyłości

Badania eksplorujące mechanizmy działania estragonu w obrębie gospodarki glukozowo-insulinowej pokazały, że ekstrakt może wspierać działanie insuliny w mięśniach, co ułatwia transport glukozy do komórek i pomaga obniżać jej poziom we krwi. W warunkach doświadczalnych wykazano, że ekstrakt działa także w stanie zapalnym, typowym dla otyłości i cukrzycy typu 2, zmniejszając aktywność szlaków zapalnych i przywracając prawidłową odpowiedź komórek na insulinę.

Zawiera m.in. specyficzny związek o skrótowej nazwie DMC-2, który poprawia sygnalizację insulinową, a pozostałe składniki ekstraktu dodatkowo mogą nasilać przemiany energetyczne w mięśniach, zwiększając aktywność enzymów odpowiedzialnych za zużycie energii.

Zaobserwowano m.in. wsparcie działania mitochondriów i wzrost efektywności wykorzystywania glukozy szczególnie w połączeniu z ruchem. W eksperymentach na ludzkich komórkach mięśniowych pochodzących od osób z insulinoopornością ekstrakt poprawiał aktywność białek odpowiedzialnych za transport glukozy, nawet jeśli wcześniej komórki słabo reagowały na insulinę. Co ważne, nie odnotowano negatywnego wpływu na gospodarkę kostną, który obserwuje się przy niektórych lekach przeciwcukrzycowych. Związki zawarte w estragonie wręcz wspierały dojrzewanie komórek kostnych i mineralizację.

Choroby neurologiczne

Istnieje też kilka obszarów, w których wiedza na temat działania estragonu jest niezbyt szeroka, ale dostrzega się pewien jego potencjał. W modelach chorób neurologicznych, takich jak stwardnienie rozsiane, czy stres pourazowy, obserwowano zmniejszenie stanu zapalnego i poprawę funkcji odpornościowych oraz nerwowych. Olejek eteryczny z estragonu zwiększał aktywność enzymów antyoksydacyjnych i chronił komórki przed uszkodzeniami. W innych badaniach wykazano działanie przeciwzakrzepowe oraz przeciwbólowe, zarówno ośrodkowe, jak i obwodowe. Dodatkowo niektóre związki obecne w roślinie hamowały produkcję melaniny, ciemnego barwnika w skórze.

Źródła:

• Sharafati-Chaleshtori R, Nickdasti A, Mortezapour E, et al. Artemisia Species as a New Candidate for Diabetes Therapy: A Comprehensive Review. Curr Mol Med. 2021;21(10):832-849. doi:10.2174/1566524020999210101234317
• Dabe NE, Kefale AT. Antidiabetic Effects of Artemisia Species: A Systematic Review. Anc Sci Life. 2017;36(4):175-181. doi:10.4103/asl.ASL_87_17
• Obolskiy D, Pischel I, Feistel B, Glotov N, Heinrich M. Artemisia dracunculus L. (tarragon): a critical review of its traditional use, chemical composition, pharmacology, and safety. J Agric Food Chem. 2011;59(21):11367-11384. doi:10.1021/jf202277w
• Méndez-Del Villar M, Puebla-Pérez AM, Sánchez-Peña MJ, González-Ortiz LJ, Martínez-Abundis E, González-Ortiz M. Effect of Artemisia dracunculus Administration on Glycemic Control, Insulin Sensitivity, and Insulin Secretion in Patients with Impaired Glucose Tolerance. J Med Food. 2016;19(5):481-485. doi:10.1089/jmf.2016.0005
• Scott MC, Bourgeois A, Yu Y, Burk DH, Smith BJ, Floyd ZE. Extract of Artemisia dracunculus L. Modulates Osteoblast Proliferation and Mineralization. Int J Mol Sci. 2023;24(17):13423. Published 2023 Aug 30. doi:10.3390/ijms241713423
• Safari H, Anani Sarab G, Naseri M. Artemisia dracunculus L. modulates the immune system in a multiple sclerosis mouse model. Nutr Neurosci. 2021;24(11):843-849. doi:10.1080/1028415X.2019.1681742
• Sahakyan N, Andreoletti P, Cherkaoui-Malki M, Petrosyan M, Trchounian A. Artemisia dracunculus L. essential oil phytochemical components trigger the activity of cellular antioxidant enzymes. J Food Biochem. 2021;45(4):e13691. doi:10.1111/jfbc.13691
• Vandanmagsar B, Yu Y, Simmler C, et al. Bioactive compounds from Artemisia dracunculus L. activate AMPK signaling in skeletal muscle. Biomed Pharmacother. 2021;143:112188. doi:10.1016/j.biopha.2021.112188
• Allerton TD, Kowalski GM, Stampley J, et al. An Ethanolic Extract of Artemisia dracunculus L. Enhances the Metabolic Benefits of Exercise in Diet-induced Obese Mice [published correction appears in Med Sci Sports Exerc. 2021 Dec 1;53(12):2703. doi: 10.1249/MSS.0000000000002795.]. Med Sci Sports Exerc. 2021;53(4):712-723. doi:10.1249/MSS.0000000000002516
• Durić K, Kovac Besovic EE, Niksic H, Muratovic S, Sofic E. Anticoagulant activity of some Artemisia dracunculus leaf extracts. Bosn J Basic Med Sci. 2015;15(2):9-14. Published 2015 May 13. doi:10.17305/bjbms.2015.384
• Yamada M, Nakamura K, Watabe T, et al. Melanin biosynthesis inhibitors from Tarragon Artemisia dracunculus. Biosci Biotechnol Biochem. 2011;75(8):1628-1630. doi:10.1271/bbb.110306
• Wang J, Fernández AE, Tiano S, et al. An Extract of Artemisia dracunculus L. Promotes Psychological Resilience in a Mouse Model of Depression. Oxid Med Cell Longev. 2018;2018:7418681. Published 2018 May 13. doi:10.1155/2018/7418681
• Maham M, Moslemzadeh H, Jalilzadeh-Amin G. Antinociceptive effect of the essential oil of tarragon (Artemisia dracunculus). Pharm Biol. 2014;52(2):208-212. doi:10.3109/13880209.2013.824007