Płatki owsiane - wartości odżywcze i właściwości

Płatki owsiane to produkt otrzymywany z owsa zwyczajnego (Avena sativa), który jest zbożem uprawianym na szeroką skalę w strefie klimatu umiarkowanego. Powszechnie występuje w regionach o chłodniejszym klimacie, takich jak Europa Północna, Kanada oraz niektóre obszary Stanów Zjednoczonych. Płatki owsiane odgrywają wszechstronną rolę w kuchni, stanowiąc istotny składnik wielu potraw, zarówno w tradycyjnej, jak i nowoczesnej gastronomii. Mają duże znaczenie w codziennej diecie ludzi, ponieważ są bogate w cenne substancje odżywcze.

1. Powstawanie płatków owsianych
2. Zastosowania płatków owsianych
3. Właściwości odżywcze płatków owsianych

Powstawanie płatków owsianych

Suszenie

Zebrane ziarna owsa są transportowane do zakładów przetwórczych, gdzie pierwszym krokiem jest ich dokładne suszenie, co pozwala na zmniejszenie wilgotności owsa i zapobieżenie rozwojowi pleśni czy grzybów podczas przechowywania.

Oczyszczanie i usuwanie łuski

Po suszeniu ziarna przechodzą proces czyszczenia, w którym usuwane są wszelkie zanieczyszczenia, takie jak piasek, czy inne niepożądane elementy.  Następnie owies jest łuskany, co polega na usunięciu zewnętrznej, twardej warstwy łuski, dzięki czemu odsłania się ziarno właściwe, które stanie się podstawą do produkcji płatków.

Obróbka cieplna

Kolejnym krokiem jest proces obróbki cieplnej, która może odbywać się w formie parowania lub prażenia. Umożliwia dalsze przetwarzanie ziarna oraz dezaktywuje enzymy, które w przeciwnym razie mogłyby prowadzić do niepożądanej utraty smaku oraz pogorszenia jakości płatków podczas przechowywania. Parowanie owsa dodatkowo ułatwia jego walcowanie i sprawia, że płatki uzyskują bardziej miękką strukturę.

Formowanie i ponowne suszenie

Grubość płatków może różnić się w zależności od rodzaju produktu, który jest wytwarzany. Płatki górskie są grubsze, mają bardziej rustykalną strukturę i wymagają dłuższego czasu gotowania, podczas gdy płatki błyskawiczne są znacznie cieńsze i szybciej się przygotowują, idealne do szybkich posiłków śniadaniowych. Po uformowaniu płatków produkt jest ponownie suszony w celu uzyskania odpowiedniej trwałości, a następnie pakowany i przygotowywany do dystrybucji.

Zastosowania płatków owsianych

Owsianki

Neutralny smak płatków owsianych sprawia, że doskonale komponują się z różnorodnymi składnikami, zarówno słodkimi, jak i wytrawnymi. Ich najpowszechniejsze zastosowanie to oczywiście owsianka, jedno z najpopularniejszych dań śniadaniowych na całym świecie, które można przygotować na wiele sposobów. Można to zrobić gotując na mleku, wodzie lub napojach roślinnych, a następnie wzbogacając o owoce, orzechy, miód czy przyprawy, takie jak cynamon. Owsianka może mieć zarówno formę gęstej papki, jak i lżejszej, bardziej płynnej konsystencji, w zależności rodzaju użytych płatków owsianych.

Granole

Oprócz owsianki płatki owsiane są jednym z głównych składników granoli, czyli pieczonej mieszanki płatków, orzechów, nasion i suszonych owoców, która często jest słodzona miodem lub syropem klonowym i spożywana jako przekąska, lub dodatek do jogurtu.

Musli

Musli, choć często mylone z granolą, jest mieszanką płatków owsianych, surowych nasion, suszonych owoców i orzechów, spożywaną zwykle na zimno, co czyni je szybką, pożywną opcją śniadaniową.

Wypieki

Wypieki to kolejna ważna dziedzina kulinarna, w której płatki owsiane znajdują szerokie zastosowanie. Są często wykorzystywane do przygotowywania chleba owsianego, który jest nie tylko bardziej sycący, niż tradycyjny chleb pszenny, ale także dodaje wypiekom charakterystycznej tekstury i lekkiego orzechowego smaku. Płatki owsiane stanowią również bazę do pieczenia ciasteczek owsianych, które mogą być wzbogacane bakaliami, czekoladą czy innymi dodatkami.

Batony energetyczne i smoothies

W ostatnich latach dużą popularnością cieszą się również batony energetyczne na bazie płatków owsianych, które ze względu na swoje właściwości odżywcze i sycące często stanowią element diety osób aktywnych fizycznie. Smoothies, czyli koktajle na bazie owoców i warzyw, również często wzbogacane są płatkami owsianymi, aby dodać im gęstości oraz zwiększyć ich wartość odżywczą.

Wartość odżywcza płatków owsianych (wartości przybliżone).

Właściwości odżywcze płatków owsianych

Po pierwsze roślinne białko

Płatki owsiane to produkt o bogatej wartości odżywczej, dostarczający zrównoważonej kombinacji makroskładników i mikroelementów. W 100 gramach płatków owsianych znajduje się około 12-14 gramów białka, co czyni je jednym z najlepszych źródeł roślinnego białka wśród zbóż.

Po drugie cenny błonnik

Ponadto płatki owsiane są bogate w węglowodany, stanowiące około 60-70 gramów na 100 gramów produktu, przy czym są to głównie węglowodany złożone, które stopniowo uwalniają energię. Co ważne, zawierają około 7 - 10 gramów błonnika, w tym znaczącą ilość błonnika rozpuszczalnego, beta-glukanu, który może pomagać w regulacji poziomu cholesterolu we krwi. Wysoka zawartość błonnika sprawia, że płatki owsiane mają niski indeks glikemiczny,  dlatego są szczególnie polecane osobom z cukrzycą.

Tłuszcz, witaminy i minerały

Tłuszcz stanowi około 6 -8 gramów na 100 gramów produktu, z czego większość to zdrowe tłuszcze nienasycone. Płatki owsiane dostarczają również wielu witamin i pierwiastków mineralnych, które mogą przyczynić się do pokrycia dziennego zapotrzebowania na niektóre składniki odżywcze. Szczególnie ważne są witaminy z grupy B, w tym niacyna (B3), ryboflawina (B2) i kwas pantotenowy (B5). Warto również zauważyć, że płatki owsiane są bogate w mangan, a ich porcja o masie 100 gramów pokrywa ponad 100% dziennego zapotrzebowania na ten pierwiastek. Magnez w płatkach może zapewnić około 30% dziennej normy.

Źródła:

• Rasane, P., Jha, A., Sabikhi, L., Kumar, A., & Unnikrishnan, V. S. (2015). Nutritional advantages of oats and opportunities for its processing as value added foods - a review. Journal of food science and technology, 52(2), 662–675. https://doi.org/10.1007/s13197-013-1072-1
• Kim, I. S., Hwang, C. W., Yang, W. S., & Kim, C. H. (2021). Multiple Antioxidative and Bioactive Molecules of Oats (Avena sativa L.) in Human Health. Antioxidants (Basel, Switzerland), 10(9), 1454. https://doi.org/10.3390/antiox10091454
• Paudel, D., Dhungana, B., Caffe, M., & Krishnan, P. (2021). A Review of Health-Beneficial Properties of Oats. Foods (Basel, Switzerland), 10(11), 2591. https://doi.org/10.3390/foods10112591