Probiotyk a prebiotyk - czym się różnią?

Probiotyki i prebiotyki to dwa różne, ale wzajemnie powiązane elementy diety wpływające na zdrowie jelit oraz kondycję całego organizmu gospodarza, czyli człowieka lub zwierząt, a nawet roślin i grzybów. Probiotyki to żywe mikroorganizmy, głównie bakterie, które spożywane w odpowiednich ilościach przynoszą korzyści zdrowotne dla organizmu. Prebiotyki, z kolei, to niestrawne składniki pokarmowe, głównie rodzaje błonnika, które stanowią pożywkę dla korzystnych bakterii jelitowych, wspomagając ich wzrost i aktywność.

1. Różnica między pro- a prebiotykami
2. Przykłady probiotyków
3. Przykłady prebiotyków

Różnica między pro- a prebiotykami

Probiotyki 

Probiotyki zasiedlają jelita, gdzie mogą spełniać swoje funkcje, wzmacniając zarówno fizyczną i chemiczną barierę jelitową, modulując układ odpornościowy, wspomagając trawienie i przyswajanie substancji odżywczych, czy produkując neuroprzekaźniki. W diecie występują głównie w fermentowanych produktach spożywczych, takich jak jogurty, kefiry czy kiszonki.

Prebiotyki

Prebiotyki są najczęściej niestrawnymi węglowodanami, które stanowią pożywkę dla bakterii jelitowych, przez co stymulują rozwój różnorodności i masy mikrobiomu. Prebiotyki występują w roślinnych produktach spożywczych, takich jak cebula, czosnek, cykoria, banany, czy pełne ziarna.

Synbiotyki

Wspólne stosowanie prebiotyków z probiotykami odnosi się do synbiotyków, które mogą działać synergistycznie. Przykładem różnic w działaniu probiotyków i synbiotyków są zakażenia miejsca operowanego (SSIs) i powikłania chirurgiczne (SRCs). W analizie 35 badań z udziałem 3028 pacjentów wykazano, że suplementacja probiotykami obniżała poziomy markerów zapalnych, takich jak CRP (białko C-reaktywne) i IL-6, oraz zwiększała produkcję krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych, które wpływają na śluzówkę jelit i aktywność immunologiczną. Synbiotyki dodatkowo wspomagały istniejącą mikroflorę, co skutkowało istotnym zmniejszeniem częstości SSIs i SRCs, skróceniem hospitalizacji oraz przyspieszeniem powrotu do zdrowia.

Przykładowe rodzaje pre- i probiotyków

Przykłady probiotyków

Probiotyki to zróżnicowane mikroorganizmy, głównie bakterie i drożdże, o specyficznych cechach biologicznych zależnych od rodzaju, gatunku i szczepu. Lactobacillus, gram-dodatnie (barwione specyficznym barwnikiem w laboratorium) pałeczki, fermentują cukry, wytwarzając kwas mlekowy, i wykazują zdolność przylegania do nabłonka dzięki białkom powierzchniowym. Bifidobacterium, także gram-dodatnie, jednak o rozgałęzionym kształcie i ścisłej beztlenowości, dominują w jelicie grubym, gdzie fermentują oligosacharydy, produkując kwasy mlekowy i octowy.

Drożdże

Drożdże, takie jak Saccharomyces boulardii, to eukariotyczne (zawierające jądra w komórkach) mikroorganizmy rozmnażające się przez pączkowanie, wyróżniające się naturalną odpornością na antybiotyki. Streptococcus thermophilus, gram-dodatni ziarniak, szybko fermentuje laktozę, a Bacillus subtilis, gram-dodatnia bakteria przetrwalnikująca, dzięki endosporom, czyli formom ułatwiającym przetrwanie, może funkcjonować w trudnych warunkach, takich jak wysoka temperatura, czy niskie pH.

Przykłady prebiotyków

Prebiotyki najczęściej należą do grupy oligosacharydów (węglowodanów złożonych), takich jak fruktooligosacharydy (FOS) i galaktooligosacharydy (GOS), które nie są trawione przez enzymy w przewodzie pokarmowym człowieka, dzięki czemu docierają nienaruszone do jelita grubego.

Inulina

Znane są również związki, takie jak inulina, naturalnie obecna w cykorii, cebuli czy czosnku, skrobia oporna, która powstaje w procesie schładzania ugotowanych ziemniaków, ryżu lub makaronu, a także arabinoksylany w zbożach, które wykazują silne właściwości prebiotyczne.

Guma guar

Warto zwrócić uwagę na produkty przetworzone, takie jak częściowo hydrolizowana guma guar, która jest popularnym dodatkiem do żywności o działaniu zagęszczającym.

Kluczowa cecha prebiotyków

Kluczową cechą prebiotyków jest ich selektywność, ponieważ stymulują rozwój określonych grup bakterii, takich jak Bifidobacterium i Lactobacillus, jednocześnie nie wspierając wzrostu bakterii potencjalnie szkodliwych. Ze względu na swoją strukturę chemiczną i odporność na działanie enzymów trawiennych, prebiotyki przechodzą przez górny odcinek przewodu pokarmowego nienaruszone, docierając do jelita grubego, gdzie są fermentowane przez mikroorganizmy, co prowadzi do wytwarzania krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych, takich jak kwas masłowy, octowy i propionowy.

Źródła:

• Pandey, K. R., Naik, S. R., & Vakil, B. V. (2015). Probiotics, prebiotics and synbiotics- a review. Journal of food science and technology, 52(12), 7577–7587. https://doi.org/10.1007/s13197-015-1921-1
• Skonieczna-Żydecka, K., Kaczmarczyk, M., Łoniewski, I., Lara, L. F., Koulaouzidis, A., Misera, A., Maciejewska, D., & Marlicz, W. (2018). A Systematic Review, Meta-Analysis, and Meta-Regression Evaluating the Efficacy and Mechanisms of Action of Probiotics and Synbiotics in the Prevention of Surgical Site Infections and Surgery-Related Complications. Journal of clinical medicine, 7(12), 556. https://doi.org/10.3390/jcm7120556