Ruszczyk kolczasty - co to jest? Działanie, właściwości

Ruszczyk kolczasty (Ruscus aculeatus), znany jako myszopłoch kolczasty, jest wieloletnią rośliną zielną należącą do szparagowatych (Asparagaceae). Roślina ta występuje naturalnie przede wszystkim w regionie śródziemnomorskim Europy, obejmując obszary od Wysp Brytyjskich przez Francję, Hiszpanię, Włochy, aż po Bałkany oraz tereny Turcji i północnej Afryki. Ze względu na atrakcyjny wygląd często wykorzystywany jest jako ozdobna roślina ogrodowa, przedstawiany jest jako gatunek interesujący z punktu widzenia zdrowia człowieka.

1. Wygląd ruszczyka kolczastego
2. Właściwości ruszczyka kolczastego
3. Działanie ruszczyka kolczastego
4. Dawkowanie ruszczyka

Wygląd ruszczyka kolczastego

Ruszczyk kolczasty jest byliną osiągającą wysokość od około 30 do 100 cm, o charakterystycznym, silnie zdrewniałym, krótkim kłączu, z którego wyrastają liczne, sztywne i proste pędy. Cechą charakterystyczną tej rośliny są tak zwane gałęziaki – przekształcone pędy boczne przypominające liście, które mają owalny lub lancetowaty kształt, ostro zakończone, twarde i sztywne, często z niewielkimi kolcami na wierzchołkach.

"Prawdziwe" liście i owoce

W rzeczywistości prawdziwe liście są silnie zredukowane i przypominają drobne, łuskowate struktury. Kwiaty ruszczyka są drobne, niepozorne, biało-zielonkawe, rozwijają się pojedynczo lub w niewielkich skupiskach bezpośrednio na gałęziakach, a ich kwitnienie przypada na okres od lutego do maja. Owocem są intensywnie czerwone, błyszczące, kuliste jagody o średnicy około 8–15 mm, zawierające kilka dużych nasion.

Właściwości ruszczyka kolczastego

Ruszczyk kolczasty charakteryzuje się stosunkowo neutralnym zapachem, słabo wyczuwalnym, lekko ziemistym aromatem, który pojawia się po rozdrobnieniu lub wysuszeniu części zielonych. Smak świeżych części rośliny opisywany jest jako nieznacznie gorzki, cierpki i lekko ściągający, co jest wynikiem obecności związków fenolowych i innych substancji biologicznie czynnych, spośród których szczególne znaczenie mają steroidowe związki saponinowe, określane mianem ruskogenin.

Najważniejsze związki steroidowe

Do najważniejszych związków steroidowych należą neoruskogenina, ruscyna oraz ruscogenina. Ponadto w ruszczyku kolczastym występują flawonoidy, takie jak rutyna oraz hesperydyna, a także fitosterole, kwasy tłuszczowe, kumaryny i garbniki.

W przemyśle farmaceutycznym

W przemyśle farmaceutycznym ruszczyk kolczasty stosowany jest jako surowiec do produkcji preparatów o różnej formie, takich jak tabletki, kapsułki, w których zawarte są standaryzowane ekstrakty z określoną zawartością substancji aktywnych.

W kosmetyce

W przemyśle kosmetycznym ekstrakty z tej rośliny są używane jako składniki produktów do pielęgnacji skóry, takich jak kremy, żele, balsamy, toniki oraz kosmetyki przeznaczone do pielęgnacji nóg i ciała.

Ogólna charakterystyka ruszczyka kolczastego

Działanie ruszczyka kolczastego

Aktualne dane naukowe wskazują, że ekstrakty z ruszczyka wykazują potencjał w łagodzeniu objawów przewlekłej niewydolności żylnej, takich jak ból, uczucie ciężkości nóg, kurcze mięśniowe oraz parestezje. W analizach wyników badań klinicznych stosowanie preparatów zawierających ekstrakt z ruszczyka – często w połączeniu z hesperydyną i kwasem askorbinowym – związane było z redukcją tych dolegliwości oraz obwodu kończyn dolnych, głównie w okolicy kostek.

Choć skuteczność ruszczyka w ograniczaniu obrzęków była znacząco lepsza niż placebo, wyniki wskazują, że efekt ten może być mniej wyraźny w porównaniu z innymi substancjami wenoaktywnymi (wpływającymi na naczynia krwionośne), zwłaszcza mikronizowaną oczyszczoną frakcją flawonoidową. Jednocześnie ograniczona liczba badań obserwacyjnych wskazuje, że ruszczyk może poprawiać jakość życia pacjentów z przewlekłą chorobą żylną w zakresie fizycznym, psychicznym i społecznym, jednak liczba dostępnych dowodów naukowych jest na ten moment stosunkowo niewielka.

Dawkowanie ruszczyka

Ruszczyk kolczasty stosowany jest głównie doustnie w postaci standaryzowanego ekstraktu, najczęściej w dawkach 150–300 mg dziennie, zwykle przez kilka tygodni lub miesięcy, w zależności od nasilenia objawów. W suplementach diety zawartość ekstraktu waha się zazwyczaj od 50 do 200 mg na dobę, podawana w jednej lub dwóch dawkach. W formie miejscowej – jako żel lub krem – stosuje się go 1–2 razy dziennie, nanosząc preparat na skórę kończyn dolnych. Nie istnieją ujednolicone wytyczne co do długości terapii ani dawek maksymalnych, dlatego zaleca się kierowanie wskazaniami producenta lub specjalisty.

Źródła:

• Ulloa JH, Lurie F, Santiago FR, et al. Systematic literature review and expert meeting report on health-related quality of life in chronic venous disease. Int Angiol. 2023;42(6):465-476. doi:10.23736/S0392-9590.23.05108-8
• Allaert FA. Meta-analysis of the impact of the principal venoactive drugs agents on malleolar venous edema. Int Angiol. 2012;31(4):310-315.
• Boyle P, Diehm C, Robertson C. Meta-analysis of clinical trials of Cyclo 3 Fort in the treatment of chronic venous insufficiency. Int Angiol. 2003;22(3):250-262.