Tarczyca bajkalska - co to jest? Działanie, właściwości

Tarczyca bajkalska, znana pod naukową nazwą Scutellaria baicalensis, pochodzi z Dalekiego Wschodu, gdzie porasta głównie dobrze nasłonecznione zbocza górskie i należy do rodziny roślin jasnotowatych, a więc jest blisko spokrewniona z takimi wszystkim dobrze znanymi ziołami, jak mięta, szałwia czy macierzanka.

1. Siła korzenia
2. W tradycyjnej medycynie chińskiej
3. Siła flawonoidów
4. Co mówią badania?
5. Sposób na wirusy
6. Jasność umysłu
7. W walce z rakiem
8. Sercowa sprawa
9. Więcej włosów na głowie
10. Większe i silniejsze muskuły    
11. Czy może zatrzymać czas?

Siła korzenia

Tarczyca bajkalska jest ziołem szeroko wykorzystywanym od wieków w tradycyjnej medycynie w całej Azji Wschodniej, znanym na wschodzie ze swoich silnych właściwości terapeutycznych. Od tysięcy lat była i nadal jest jednym z podstawowych medykamentów tradycyjnej medycyny chińskiej.

Głównym surowcem zielarskim o właściwościach leczniczych są korzenie tarczycy, nazwane przez starożytnych chińskich medyków Huang-Qin, które – zbierane zazwyczaj wiosną lub jesienią – są suszone, a następnie wykorzystywane do produkcji różnych form preparatów farmaceutycznych.

W tradycyjnej medycynie chińskiej

Lecznicze zastosowanie tarczycy bajkalskiej w Chinach obejmuje okres historyczny nie krótszy niż dwa tysiąclecia. Najwcześniejsza dokumentacja leczniczego wykorzystania Huang-Qin pochodzi ze starożytnej księgi medycznej, znanej jako Shennong Bencao Jing, z ok. 200 r. n.e. Zgodnie z koncepcją tradycyjnej medycyny chińskiej, Huang-Qin ma posiadać kilka cennych właściwości leczniczych, takich jak eliminacja wilgoci, oczyszczanie z ciepła, oczyszczanie z toksyn, oczyszczanie z ognia, zapobieganie poronieniom i utrzymanie równowagi życiowej organizmu.

W tradycyjnej medycynie chińskiej tarczyca bajkalska była i jest nadal stosowana w leczeniu wielu dolegliwości, w tym czerwonki, biegunki, krwotoków, nadciśnienia, stanów zapalnych, zaburzeń snu, zapalenia płuc, grypy, bólu gardła, astmy i ogólnie chorób dróg oddechowych, gorączki, żółtaczki, zapalenia wątroby, zapalenia spojówek i raka.

Siła flawonoidów

Znalezione w korzeniach tarczycy, w liczbie ponad 300 molekuł, składniki aktywne biologicznie, pochodzą głównie z trzech zasadniczych grup związków fitochemicznych: terpenoidów, polisacharydów i flawonoidów. Przy czym uważa się, że za efekty zdrowotne działania korzenia tarczycy odpowiadają głównie zawarte w nim flawonoidy.  

Od końca lat 70. XX wieku wyizolowano i zidentyfikowano ponad 40 różnych flawonoidów tarczycowych, spośród których najszerzej reprezentatywnymi w korzeniach składnikami okazały się: bajkalina, bajkaleina, wogonozyd i wogonina. W korzeniu tarczycy bajkalskiej zawartość flawonoidów sięga 20%, z czego 12-17% przypada na glikozydową postać bajkaleiny. Flawonoidy tarczycy są związkami lipofilnymi, czyli rozpuszczalnymi w tłuszczach, co wiąże się z ich zdolnością do gromadzenia się w lipoproteinach krwi i błonach biologicznych, a tym samym z długotrwałą aktywnością biologiczną.

I rzeczywiście – badania ostatnich lat potwierdziły efekt bezpośredniego oddziaływania flawonoidów tarczycowych na białka błonowe i enzymy komórkowe oraz ekspresję genów w jądrach komórkowych organizmów zwierzęcych.

Co mówią badania?

Obecnie tarczyca bajkalska najczęściej testowana jest w badaniach klinicznych jako potencjalny środek terapeutyczny, pomocny w przypadku takich problemów zdrowotnych, jak nadciśnienie tętnicze, zapalenie wątroby, zapalenie żołądka i jelit, infekcje dróg oddechowych, wymioty ciężarnych oraz biegunki dziecięce.

Właściwości farmakologiczne tarczycy bajkalskiej zostały relatywnie szeroko przetestowane w licznych badaniach przedklinicznych i klinicznych. Jednym z kluczowych odkryć jest tutaj, jak podkreślają naukowcy, jej potencjalnie silna aktywność przeciwzapalna. Jak bowiem wykazano w badaniach, bajkalina i bajkaleina hamują aktywność cytokin i enzymów prozapalnych, co dowodzi, że tarczyca bajkalska może być przydatna w leczeniu wszelkiego rodzaju stanów zapalnych o rozmaitym podłożu.

Sposób na wirusy

Ponadto, jak wynika z badań, tarczyca bajkalska wykazuje szczególnie obiecujące właściwości przeciwwirusowe. Otóż badania wykazały, że bajkalina może hamować replikację niektórych wirusów, w tym wirusów grypy i opryszczki.

Ta aktywność przeciwwirusowa składników aktywnych tarczycy bajkalskiej wskazuje na tę roślinę, zdaniem naukowców, jako na naturalny środek terapeutyczny, skuteczny w przypadku rozmaitych infekcji wirusowych.

Jasność umysłu

Współczesne badania ujawniły również neuroprotekcyjne właściwości tarczycy bajkalskiej. Otóż w kilku badaniach wykazano, że bajkalina i bajkaleina charakteryzują się aktywnością ochronną względem ośrodkowego układu nerwowego, korzystną terapeutycznie w przypadku chorób neurodegeneracyjnych, takich jak choroba Alzheimera i Parkinsona.

W walce z rakiem

Ponadto aktywność antyoksydacyjna flawonoidów tarczycy bajkalskiej, jak dowiodły badania, przyczynia się do jej potencjału jako środka przeciwnowotworowego. Otóż poprzez redukcję stresu oksydacyjnego i eliminację stanu zapalnego, ekstrakty z tarczycy bajkalskiej, jak się okazuje, spowalniają wzrost komórek rakowych i pomagają zapobiegać rozwojowi chorób nowotworowych.

Wpływają również na mechanizmy molekularne komórek odpornościowych i komórek rakowych, przyczyniając się do zahamowania procesów zapalnych i kancerogennych, odpowiedzialnych za rozwój nowotworów.

Sercowa sprawa

Z prac opublikowanych w ciągu ostatnich kilku lat ponadto wynika, że flawonoidy tarczycy bajkalskiej, dzięki swoim silnym właściwościom antyoksydacyjnym, skutecznie ograniczają powstawanie zakrzepów i zatorów oraz rozwój choroby wieńcowej i innych chorób sercowo-naczyniowych.

Więcej włosów na głowie

W świetle współczesnych badań tarczyca bajkalska okazuje się też atrakcyjnym suplementem dla tych mężczyzn, którzy borykają się z problemem tzw. łysienia androgenowego. Otóż męskie hormony płciowe, czyli androgeny, prowadzą do degeneracji mieszków włosowych, oddziałując na ich komórki na drodze wiązania i tworzenia aktywnych kompleksów ze swoimi receptorami tkankowymi, nazywanymi receptorami androgenowymi.

Natomiast wyniki badań pokazują, zdaniem ich autorów, że zarówno ekstrakt z tarczycy bajkalskiej, jak i też izolowana bajkaleina, hamują sygnalizację androgenową oraz promują rozmnażanie się komórek macierzystych mieszków włosowych ludzkiej skóry głowy, co sugeruje, że mogą być wykorzystywane jako składniki aktywne, przeciwdziałające zaburzeniom związanym z nieprawidłową aktywnością androgenów, takim jak m.in. łysienie androgenowe. Natomiast zdaniem autorów kolejnych badań nad tą problematyką, bajkalina jest potencjalnym kandydatem na skuteczny środek terapeutyczny w klinicznym leczeniu wypadania włosów.

Większe i silniejsze muskuły    

Warto tu również wspomnieć o ustalonych przez współczesną naukę właściwościach tarczycy bajkalskiej, atrakcyjnych z punktu widzenia sportowców. Otóż zioło to badano również pod kątem leczenia sarkopenii, czyli utraty masy i siły mięśni ludzi w podeszłym wieku. Ponieważ główną przyczyną rozwoju sarkopenii jest wygasanie z wiekiem aktywności hormonalnej, gdyż hormony płciowe to podstawowe czynniki anaboliczne, wpływające dodatnio na masę i siłę mięśni, dlatego w jednym z badań naukowcy próbowali ocenić, czy biologicznie aktywne składniki tarczycy byłyby w stanie zastąpić hormony płciowe w ich pozytywnym oddziaływaniu na mięśnie.

Czy może zatrzymać czas?

W badaniu dowiedziono, że spadek średnicy włókien mięśniowych powodowany utratą hormonów płciowych może być odwrócony poprzez podawanie bajkaleiny – najaktywniejszego biologicznie składnika tarczycy bajkalskiej. Innymi słowy – bajkaleina działa na mięśnie tak, jak steroidowe hormony anaboliczne, wykorzystywane przez sportowców w niebezpiecznym i nielegalnym dopingu sportowym, tyle że jest całkowicie bezpiecznym i legalnym dodatkiem odżywczym, niefigurującym na liście zakazanych środków dopingowych.

Autor: Sławomir Ambroziak  

Źródła:

• https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2667142523001124
• https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC5165164/
• https://www.thieme-connect.com/products/ejournals/abstract/10.1055/s-0033-1360300   
• https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9699788/