Witamina B12 - jaka jest najlepsza?

W latach 20. i 30. XX wieku anemia złośliwa stanowiła poważne wyzwanie zdrowotne, prowadząc do śmierci wielu pacjentów. Dlatego produkty takie jak wątróbka były wtedy na wagę złota. Dopiero w latach 40. XX wieku, dzięki zaawansowanym badaniom, naukowcy zdołali wyizolować z wątroby bydła związek, który okazał się być witaminą B12.

1. Rozpoznanie funkcji witaminy B12
2. Zalecany poziom spożycia
3. Formy witaminy B12 w suplementach
4. Proces przyswajania
5. Pierwsze objawy niedoboru
6. Objawy ciężkiego niedoboru

Rozpoznanie funkcji witaminy B12

W latach 50. XX wieku, po określeniu jej skomplikowanej struktury chemicznej, opracowano metody syntezy witaminy B12, co umożliwiło jej masową produkcję i szerokie zastosowanie w medycynie oraz suplementacji codziennej diety. Każdy, kto nie jadł produktów pochodzenia zwierzęcego, takich jak mięso (wołowina, wieprzowina, drób), ryby (łosoś, sardynki), jaja (głównie żółtka) oraz produkty mleczne, mógł liczyć na to, że niedługo na rynku pojawią się produkty roślinne, wzbogacane.

Synteza DNA

DNA, skomplikowana molekuła zawierająca kod genetyczny każdej komórki, jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Powielanie DNA jest niezbędne, aby zapewnić, że każda nowa komórka otrzymuje kompletną kopię informacji genetycznej podczas podziału komórkowego. Witamina B12 uczestniczy w tym procesie jako czynnik wspomagający.

Gdy poziom witaminy B12 jest niski, może to prowadzić do błędów w replikacji DNA. Komórki krwi, które dzielą się szybko, są szczególnie podatne na te błędy, co może prowadzić do anemii i innych problemów zdrowotnych.

Metabolizm aminokwasów

Witamina B12 jest niezbędna do przemiany aminokwasów i pełni kluczową rolę w metabolizmie homocysteiny, potencjalnie toksycznego produktu przemiany aminokwasów. Bez wystarczającej ilości witaminy B12, homocysteina gromadzi się w organizmie, co sprzyja rozwojowi chorób serca i naczyń krwionośnych. Witamina B12 pomaga przekształcać homocysteinę w metioninę, aminokwas niezbędny o wielu funkcjach biologicznych.

Produkcja czerwonych krwinek

Witamina B12 jest niezbędna dla prawidłowego rozwoju czerwonych krwinek w szpiku kostnym. Czerwone krwinki odpowiedzialne są za transport tlenu do tkanek. Niedobór witaminy B12 może prowadzić do anemii złośliwej, w której czerwone krwinki stają się większe i mniej efektywne w transporcie tlenu, co może prowadzić do objawów takich jak zmęczenie, bladość i duszności.

Układ nerwowy

Witamina B12 jest kluczowa dla zdrowia układu nerwowego. Odpowiada za syntezę mieliny, osłonki tłuszczowej, która otacza i chroni neurony, umożliwiając szybkie przewodzenie impulsów nerwowych. Bez odpowiedniej ilości witaminy B12, mielina może zostać uszkodzona, prowadząc do demielinizacji.

Skutki tego obejmują zaburzenia takie jak neuropatia obwodowa, w której dochodzi do bólu, drętwienia i innych problemów związanych z uszkodzeniem nerwów. W zaawansowanych przypadkach niedoboru witaminy B12 może również wystąpić uszkodzenie rdzenia kręgowego i zaburzenia rozwoju u płodu oraz niemowląt.

Zalecany poziom spożycia

Zalecana dzienna dawka dla dorosłych wynosi około 2,4 mikrograma witaminy B12. Dawkowanie może różnić się w zależności od takich czynników jak wiek, nawyki żywieniowe, stosowanie używek, poziom aktywności oraz ogólny stan zdrowia. Zwiększonej dawki witaminy B12 mogą potrzebować w szczególności kobiety w ciąży oraz karmiące piersią.

Tabela: Progi dla poziomu witaminy B12 w krwi

Formy witaminy B12 w suplementach

Witamina B12 występuje w różnych formach, a dwie z nich, cyjanokobalamina i metylokobalamina, są najbardziej znane. Cyjanokobalamina to forma powszechnie stosowana w suplementach diety i produktach wzbogaconych. W organizmie musi być przekształcana do aktywnych form, takich jak hydroksykobalamina. Metylokobalamina to z kolei biologicznie aktywna forma witaminy B12. Charakteryzuje się większą biodostępnością i jest bardziej skuteczna w wyrównywaniu niedoborów. Stąd też to właśnie metylokobalaminę często uznaje się za najlepszą formę witaminy B12.

Proces przyswajania

Witamina B12 pochodząca z żywności jest uwalniana w żołądku pod wpływem kwasu solnego i enzymów trawiennych, a następnie łączy się z czynnikiem wewnętrznym produkowanym w żołądku. Zdrowy dorosły średnio przyswoić może do 50% witaminy B12 z małej dawki, ale przyswajalność spada, gdy dawka wzrasta. Przy większej ilości spożytej na raz całkowita dostępność może wynosić tylko 10-15%.

Przyswajalność dodatkowo spada u osób starszych lub z zaburzeniami trawienia, takimi jak choroba Leśniowskiego-Crohna, celiakia czy zapalenie błony śluzowej żołądka. Niektóre leki, takie jak inhibitory pompy protonowej, czy metformina, również mogą negatywnie wpływać na przyswajalność witaminy B12. Podobnie jak zaburzenia mikrobioty jelitowej, np. na skutek antybiotykoterapii.

Pierwsze objawy niedoboru

Niedobór witaminy B12 może prowadzić do szerokiej gamy objawów, które zależą od stopnia niedoboru. Osoby z lekkim niedoborem witaminy B12 często odczuwają przewlekłe uczucie zmęczenia i braku energii, nawet po dobrze przespanej nocy, co może wynikać z niewystarczającej ilości czerwonych krwinek dostarczających tlen do komórek.

Mogą również doświadczać sporadycznych bólów głowy, zawrotów głowy, uczucia lekkiego wiru oraz bladości skóry. Zwiększona drażliwość, nerwowość i problemy z trawieniem, takie jak uczucie pełności, bóle brzucha czy wzdęcia, również są często zgłaszane przez pacjentów niedoborowych.

Objawy ciężkiego niedoboru

W przypadku ciężkiego niedoboru objawy stają się bardziej nasilone i różnorodne. Może to obejmować niedokrwistość złośliwą, charakteryzującą się utratą funkcjonalności czerwonych krwinek. Neuropatia obwodowa, objawiająca się mrowieniem, pieczeniem lub drętwieniem w rękach i nogach, jest również jednym z objawów.

Inne objawy to trudności z chodzeniem, tracenie równowagi, problemy z widzeniem spowodowane uszkodzeniem nerwu wzrokowego, trudności z koncentracją, utratą pamięci krótkotrwałej, czy stany depresyjne.

Osoby z ciężkim niedoborem mogą również doświadczać trudności z artykulacją słów, mówić niejasno, odczuwać ból podczas połykania lub mieć uczucie metalicznego smaku w ustach. Ze względu na powagę i różnorodność objawów, niedobór witaminy B12 wymaga natychmiastowej interwencji medycznej.

Źródła:

Azzini, Elena et al. “A Brief Review on Vitamin B12 Deficiency Looking at Some Case Study Reports in Adults.” International journal of molecular sciences vol. 22,18 9694. 7 Sep. 2021, doi:10.3390/ijms22189694