Beta-karoten – jaki ma wpływ na opalanie?

Łóżka do solarium wyewoluowały w XX wieku, początkowo jako technologia stosowana do terapii światłem w chorobach skóry, takich jak łuszczyca. W latach 70. stały się popularne w kontekście estetycznym, oferując szybki sposób uzyskania opalenizny bez konieczności ekspozycji na słońce. Co więcej, kremy poprawiające opaleniznę, takie jak samoopalacze, zaczęły pojawiać się mniej więcej w tym samym czasie, oferując alternatywę dla osób chcących uniknąć promieniowania UV. Dziś dużą uwagę w kontekście opalenizny poświęca się również roli diety i takich związków jak beta-karoten.

1. Charakterystyka beta-karotenu
2. Beta-karoten a kolor skóry
3. Karotenodermia - czy jest bezpieczna?
4. Poziom spożycia beta-karotenu

Charakterystyka beta-karotenu

Beta-karoten - czyli źródło koloru

Beta-karoten jest jednym z karotenoidów, czyli naturalnych barwników roślinnych, odpowiedzialnych za charakterystyczny pomarańczowy, czerwony lub żółty kolor wielu owoców i warzyw. Odkrycie beta-karotenu datuje się na początek XIX wieku, kiedy to niemiecki chemik zidentyfikował ten związek w marchwi, nadając mu nazwę pochodzącą od łacińskiego słowa "carota", oznaczającego marchew. 

Funkcje beta-karotenu 

Funkcje beta-karotenu w organizmie człowieka są wielopłaszczyznowe i złożone. Najbardziej znaną funkcją jest jego rola jako prowitamina A, co oznacza, że organizm przekształca beta-karoten w retinol, aktywną formę witaminy A. Odgrywa ona rolę w utrzymaniu zdrowia wzroku, czy prawidłowego działania układu odpornościowego oraz rozwoju komórek. 

Jak działa beta-karoten?

Witamina A uczestniczy w ochronie błon śluzowych i procesach regeneracyjnych skóry. Co więcej, beta-karoten działa także jako antyoksydant, co oznacza, że pomaga neutralizować wolne rodniki (niestabilne cząsteczki, które mogą uszkadzać komórki i przyczyniać się do rozwoju chorób przewlekłych). Sugeruje się, że wykazuje również działanie ochronne przeciwko szkodliwemu wpływowi promieniowania UV na skórę, co sprawia, że spożycie bogatych w beta-karoten produktów może wspomagać ochronę przed uszkodzeniami skóry spowodowanymi ekspozycją na słońce. 

Orientacyjna zawartość witaminy A w przykładowych źródłach.

Beta-karoten a kolor skóry

Nadmierne spożycie beta-karotenu może prowadzić do zjawiska zwanego karotenodermią, czyli odkładaniem się nadmiaru karotenoidów w skórze. Zjawisko to powoduje charakterystyczne pomarańczowe lub żółtawe zabarwienie, co wynika z faktu, że beta-karoten, będąc rozpuszczalny w tłuszczach, jest magazynowany w tkance tłuszczowej organizmu, a jego nadmierna ilość, której organizm nie jest w stanie skutecznie przekształcić w witaminę A, ulega kumulacji. 

Karotenodermia - czy jest bezpieczna?

Karotenodermia nie jest stanem toksycznym ani bezpośrednio szkodliwym dla zdrowia, jednak jej wystąpienie może być mylnie interpretowane jako żółtaczka (przy chorobach wątroby lub trzustki), co może prowadzić do niepokoju. W odróżnieniu od żółtaczki, w której zażółcenie dotyczy również twardówek oczu i błon śluzowych, w karotenodermii kolor skóry zmienia się głównie w miejscach z grubszą warstwą rogową naskórka, takich jak dłonie, stopy czy okolice nosa. 

Mimo że karotenodermia nie jest szkodliwa, to jednak może budzić estetyczne zaniepokojenie, zwłaszcza jeśli zmiany skórne są wyraźne i trudne do ukrycia. Stan ten jest odwracalny po ograniczeniu spożycia beta-karotenu, choć proces ten może trwać od kilku tygodni do kilku miesięcy, w zależności od poziomu nadmiernego spożycia i indywidualnych zdolności organizmu do metabolizowania tego karotenoidu.

Poziom spożycia beta-karotenu

Zapotrzebowanie na beta-karoten u osób dorosłych nie jest bezpośrednio określone, ponieważ nie ma oficjalnych norm dziennego spożycia dla tego związku, ale istnieją zalecenia dotyczące witaminy A, której prowitaminą jest właśnie beta-karoten. Dla dorosłych mężczyzn dzienne zapotrzebowanie na witaminę A wynosi około 900 mikrogramów ekwiwalentu retinolu (RAE), a dla dorosłych kobiet około 700 mikrogramów RAE. 

Beta-karoten jest przekształcany w organizmie do witaminy A w stosunku około 12:1, co oznacza, że aby pokryć dzienne zapotrzebowanie na witaminę A, należy spożyć około 8–12 mg beta-karotenu dziennie z pożywienia. Kobiety w ciąży powinny kontrolować swoje spożycie zarówno beta-karotenu, jak i witaminy A, gdyż nadmiar retinolu może prowadzić do wad rozwojowych płodu.

Źródła:

• Darvin ME, Sterry W, Lademann J, Vergou T. The Role of Carotenoids in Human Skin. Molecules. 2011 Dec 16;16(12):10491–506. doi: 10.3390/molecules161210491. PMCID: PMC6264659.
• VanBuren CA, Everts HB. Vitamin A in Skin and Hair: An Update. Nutrients. 2022 Jul 19;14(14):2952. doi: 10.3390/nu14142952. PMID: 35889909; PMCID: PMC9324272.