Brodziuszka wiechowata - co to jest? Działanie, właściwości

Brodziuszka wiechowata (Andrographis paniculata), znana w niektórych miejscach świata jako „król gorzkich ekstraktów ziołowych”, jest tropikalną rośliną o szerokim zakresie właściwości, od wieków stosowaną w tradycyjnej fitoterapii. Historia jej wykorzystania sięga starożytności. Pochodzi z Azji Południowo-Wschodniej, gdzie występuje naturalnie w tropikalnych i subtropikalnych regionach, szczególnie w Indiach, Chinach, Wietnamie i Tajlandii. Rośnie na terenach wilgotnych, w pobliżu rzek, jezior i bagien.

1. Charakterystyka brodziuszki
2. Tradycyjne zastosowanie
3. Właściwości przeciwwirusowe brodziuszki
4. Działanie wzmacniające brodziuszki
5. Właściwości przeciwzapalne brodziuszki
6. Dawkowanie brodziuszki wiechowatej

Charakterystyka brodziuszki

Brodziuszka wiechowata to roślina osiągająca wysokość od 30 do 100 centymetrów, o rozgałęzionych łodygach pokrytych delikatnym owłosieniem. Liście są naprzeciwległe, o gładkich lub lekko ząbkowanych brzegach, intensywnie zielone z wyraźnym unerwieniem. Kwiaty drobne, zebrane w wiechowate kwiatostany na szczytach pędów, o kolorze różowym lub fioletowym, charakteryzują się długimi rurkowatymi kielichami. Roślina znana jest z intensywnego, cytrynowego zapachu, który zawdzięcza obecności licznych olejków eterycznych.

Tradycyjne zastosowanie

Tradycyjnie stosowano ją w celach kulinarnych jako przyprawę nadającą aromat i smak potrawom oraz w celach użytkowych, do produkcji olejku eterycznego wykorzystywanego w przemyśle kosmetycznym i perfumeryjnym. W tradycyjnych azjatyckich systemach zielarskich brodziuszka pełniła ważną rolę kulturową, służąc również do aromatyzowania świątyń i miejsc ceremonii. Popularność brodziuszki wiechowatej wzrosła na Zachodzie w XIX wieku, kiedy zaczęto ją eksportować jako surowiec do produkcji perfum oraz jako roślinę ozdobną w ogrodach botanicznych.

Właściwości przeciwwirusowe brodziuszki

Brodziuszka wiechowata wykazuje działanie przeciwwirusowe dzięki obecności andrographolidu i jego pochodnych, takich jak neoandrographolid, czy dehydroandrographolid. Andrographolid i jego pochodne wpływają na kluczowe procesy cyklu życiowego wirusów. Związki te hamują aktywność m.in. HIV, wirusa grypy A, HBV, HCV, HPV i HSV. Działają poprzez blokowanie fuzji i przyczepiania wirusa do komórek, utrudniają wiązanie z receptorami oraz hamują enzymy potrzebne do replikacji wirusowego DNA i RNA. W przypadku SARS-CoV-2 badania obejmowały głównie analizy komputerowe, jednak również zasugerowały potencjalne możliwości terapeutyczne.

Działanie wzmacniające brodziuszki

Drogi oddechowe

Najwięcej badań z udziałem ludzi dotyczących efektów działania brodziuszki wiechowatej koncentrowało się na jej zastosowaniu w leczeniu infekcji górnych dróg oddechowych, szczególnie w kontekście objawów takich jak kaszel, ból gardła, czy ogólne symptomy przeziębienia i grypy. Przeprowadzono liczne badania kontrolowane za pomocą placebo, które wykazały skuteczność tej rośliny w łagodzeniu objawów ostrych infekcji dróg oddechowych, zarówno w monoterapii, jak i w połączeniach z innymi ziołami.

Odporność

Wyniki wskazują, że ekstrakt z brodziuszki wiechowatej może być skuteczny skracając czas trwania kaszlu, bólu gardła i ogólnych objawów infekcji, a także zmniejszając konieczność korzystania z antybiotyków, co jest istotne w kontekście narastającej oporności na środki przeciwbakteryjne. W analizach zbiorczych uśrednionych wyników wielu badań odnotowano istotne różnice w redukcji nasilenia objawów w grupach leczonych w porównaniu do grup kontrolnych, przy czym działania niepożądane były na ogół łagodne i rzadkie. W badaniach wykazano również potencjalne działanie prewencyjne w przypadku infekcji o niepowikłanym przebiegu.

Skuteczność i bezpieczeństwo

Brodziuszka wiechowata wykazuje również skuteczność w leczeniu ostrych zapaleń gardła, co potwierdzają badania, w których zastosowano ją w formie sprayu miejscowego. Dzięki takiemu sposobowi aplikacji ograniczono ryzyko działań niepożądanych związanych z przyjmowaniem ogólnoustrojowym, a jednocześnie uzyskano szybszą redukcję objawów, takich jak ból gardła, trudności w przełykaniu czy kaszel. Badania podkreślają, że roślina ta jest bezpieczna w użyciu i może stanowić alternatywną terapię dla osób poszukujących skutecznych, naturalnych metod łagodzenia objawów infekcji górnych dróg oddechowych.

Ogólna charakterystyka brodziuszki wiechowatej

Właściwości przeciwzapalne brodziuszki

Pojedyncze badania sugerują, że brodziuszka wiechowata może mieć potencjał wspomagający w terapii choroby zwyrodnieniowej stawów, czy reumatoidalnego zapalenia stawów o podłożu autoimmunologicznym. W badaniach klinicznych suplement zawierający andrographolid wykazał skuteczność w redukcji bólu, sztywności stawów oraz poprawie funkcji fizycznych u pacjentów z chorobą zwyrodnieniową stawu kolanowego, co potwierdzono poprzez istotne zmniejszenie wyników w skali WOMAC służącej do oceny przebiegu choroby oraz poprawę jakości życia mierzoną kwestionariuszem SF-36.

Działanie przeciwzapalne i antyoksydacyjne tej rośliny było również oceniane w kontekście reumatoidalnego zapalenia stawów, gdzie zauważono zmniejszenie liczby i stopnia obrzęków oraz bolesności stawów, co potwierdziły wyniki ocen klinicznych (ACR, EULAR) i kwestionariuszy (SF-36, HAQ).

Dawkowanie brodziuszki wiechowatej

Istnieją różne rozważania dotyczące sposobów stosowania i dawkowania brodziuszki wiechowatej, które wynikają przede wszystkim z ograniczeń w jej biodostępności. Główny bioaktywny składnik, andrographolid, charakteryzuje się niską rozpuszczalnością w wodzie, powolnym tempem rozpuszczania, niską absorpcją w przewodzie pokarmowym, a także wysoką podatnością na rozkład chemiczny i metaboliczny, co ogranicza jego skuteczność po podaniu doustnym. Aby przezwyciężyć te trudności, opracowano różne strategie farmaceutyczne, takie jak systemy mikroemulgujące, nanoemulsje, czy nanokryształy.

Sugerowane dawkowanie

Suplementy zawierające ekstrakt z brodziuszki wiechowatej są dostępne w różnych formach, takich jak kapsułki, tabletki, krople, czy suszone zioła. Zalecane dawki różnią się w zależności od formy preparatu oraz stężenia aktywnych składników. W przypadku kapsułek i tabletek producenci często sugerują przyjmowanie od 200 do 400 mg ekstraktu dziennie, co odpowiada 1-2 kapsułkom na dobę. W przypadku suszonego ziela zaleca się przygotowanie naparu z jednej łyżki stołowej surowca na szklankę wody, spożywanego 1-2 razy dziennie.

Źródła:

• Hu, X. Y., Wu, R. H., Logue, M., Blondel, C., Lai, L. Y. W., Stuart, B., Flower, A., Fei, Y. T., Moore, M., Shepherd, J., Liu, J. P., & Lewith, G. (2017). Andrographis paniculata (Chuān Xīn Lián) for symptomatic relief of acute respiratory tract infections in adults and children: A systematic review and meta-analysis. PloS one, 12(8), e0181780. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0181780
• Poolsup, N., Suthisisang, C., Prathanturarug, S., Asawamekin, A., & Chanchareon, U. (2004). Andrographis paniculata in the symptomatic treatment of uncomplicated upper respiratory tract infection: systematic review of randomized controlled trials. Journal of clinical pharmacy and therapeutics, 29(1), 37–45. https://doi.org/10.1046/j.1365-2710.2003.00534.x
• Coon, J. T., & Ernst, E. (2004). Andrographis paniculata in the treatment of upper respiratory tract infections: a systematic review of safety and efficacy. Planta medica, 70(4), 293–298. https://doi.org/10.1055/s-2004-818938
• Okonogi, R., Thampanya, V., & Okonogi, S. (2023). Efficacy of Andrographis paniculata spray in acute pharyngitis: A randomized controlled trial. Drug discoveries & therapeutics, 17(5), 340–345. https://doi.org/10.5582/ddt.2023.01053
• Worakunphanich, W., Thavorncharoensap, M., Youngkong, S., Thadanipon, K., & Thakkinstian, A. (2021). Safety of Andrographis paniculata: A systematic review and meta-analysis. Pharmacoepidemiology and drug safety, 30(6), 727–739. https://doi.org/10.1002/pds.5190
• Loureiro Damasceno, J. P., Silva da Rosa, H., Silva de Araújo, L., & Jacometti Cardoso Furtado, N. A. (2022). Andrographis paniculata Formulations: Impact on Diterpene Lactone Oral Bioavailability. European journal of drug metabolism and pharmacokinetics, 47(1), 19–30. https://doi.org/10.1007/s13318-021-00736-7
• Raman, S., Murugaiyah, V., & Parumasivam, T. (2022). Andrographis paniculata Dosage Forms and Advances in Nanoparticulate Delivery Systems: An Overview. Molecules (Basel, Switzerland), 27(19), 6164. https://doi.org/10.3390/molecules27196164
• Jadhav, A. K., & Karuppayil, S. M. (2021). Andrographis paniculata (Burm. F) Wall ex Nees: Antiviral properties. Phytotherapy research : PTR, 35(10), 5365–5373. https://doi.org/10.1002/ptr.7145
• Hancke, J. L., Srivastav, S., Cáceres, D. D., & Burgos, R. A. (2019). A double-blind, randomized, placebo-controlled study to assess the efficacy of Andrographis paniculata standardized extract (ParActin®) on pain reduction in subjects with knee osteoarthritis. Phytotherapy research : PTR, 33(5), 1469–1479. https://doi.org/10.1002/ptr.6339
• Burgos, R. A., Hancke, J. L., Bertoglio, J. C., Aguirre, V., Arriagada, S., Calvo, M., & Cáceres, D. D. (2009). Efficacy of an Andrographis paniculata composition for the relief of rheumatoid arthritis symptoms: a prospective randomized placebo-controlled trial. Clinical rheumatology, 28(8), 931–946. https://doi.org/10.1007/s10067-009-1180-5