Co to jest lucuma? Działanie i właściwości zdrowotne

Lucuma to owoc drzewa Pouteria lucuma – gatunku roślin z rodziny sączyńcowatych. Drzewa lucumy porastają dziko górzyste obszary Ameryki Południowej, m.in. Kolumbii, Ekwadoru, Peru i Chile. 

1. Z historią w kuchni i medycynie
2. Składniki odżywcze
3. Składniki pozaodżywcze
4. Wątroba i mózg pod ochroną
5. Przeciwko otyłości…

Z historią w kuchni i medycynie

Lucuma wykorzystywana była przez rdzenną ludność Ameryki już w czasach prekolumbijskich, o czym świadczą wizerunki jej owoców na starych tkaninach i naczyniach. Ceniona była przez tę ludność zarówno jako źródło pożywienia, jak i też roślina lecznicza. Gatunek ten został sprowadzony przez Hiszpanów z Kuby i wprowadzony do upraw na Filipinach, skąd się przedostał na Tajwan. Obecnie jest uprawiany w wielu krajach azjatyckich, spośród których prym wiodą Sri Lanka, Chiny, Wietnam, Tajlandia i Indonezja.

Locuma - Złoto Inków 

Jadalny miąższ owoców lucumy ma słodki smak karmelowy, jasnożółtą barwę i konsystencję przypominającą ugotowane żółtko jajka. Dlatego też przez konkwistadorów nazwany został „złotem Inków”. Lucuma spożywana jest bezpośrednio jako świeży owoc, a także jako przetwory owocowe w postaci słodyczy, puddingów, koktajli, lodów, dżemów, ciast i ciasteczek.

Superfood i naturalny zamiennik cukru

Największą popularność zdobywa jednak suszona i sproszkowana lucuma jako środek słodzący – naturalny, zdrowy zamiennik cukru. Coraz głośniej robi się również o lucumie jako o tzw. „superfood”, czyli pożywieniu o wyjątkowo korzystnym wpływie na organizm człowieka.

Składniki odżywcze

Owoce lucumy są bogatym źródłem węglowodanów, błonnika pokarmowego, białka, tłuszczu i witamin, w tym witaminy C i A oraz witamin z grupy B. Składniki mineralne, zawarte w owocach lucumy, to potas, sód, wapń, magnez, fosfor, miedź, żelazo, mangan, chrom i cynk.

Najważniejsze witaminy i minerały

Energia i makroskładniki w 100 g owocu

Składniki pozaodżywcze

Poza składnikami odżywczymi jeszcze ważniejsza jest zawartość tzw. składników fitochemicznych, nazywanych również pozaodżywczymi, które nie są nam wprawdzie do życia absolutnie niezbędne, są jednak niezwykle przydatne dla utrzymania wysokiej kondycji zdrowotnej.

Główne fitoskładniki

A głównymi składnikami fitochemicznymi, izolowanymi owoców lucumy, są karotenoidy, kwasy fenolowe, flawonoidy, stylbeny oraz liczne substancje lotne. Inne składniki fitochemiczne, o których wiadomo, że są obecne w tej roślinie, to triterpenoidy, glikozydy, sterole i alkany.

Związki fenolowe

Występujące w pokarmach roślinnych związki fenolowe, takie jak kwasy fenolowe, flawonoidy, stylbeny, kumaryny i garbniki, odgrywają niezwykle ważną rolę w żywieniu człowieka jako tzw. drobnocząsteczkowe antyoksydanty, eliminujące reaktywne formy tlenu, odpowiedzialne za przyczyny i/lub objawy bez mała wszystkich chorób dotykających ludzką populację. A owoc lucumy dostarcza nam właśnie szerokiej gamy związków fenolowych, mianowicie kwasu galusowego, kwasu ferulowego, kwasu kawowego, katechiny, epikatechiny, galokatechiny, kwercetyny i mirycetyny.

Karotenoidy

Całkowita zawartość karotenoidów, barwników roślinnych o szerokich właściwościach zdrowotnych, wahała się w próbkach miąższu owoców lucumy w przedziale od 1,87 do 23,47 mg na 1 g suchej masy. Próbki te wykazywały różnice w zawartości barwników karotenoidowych, gdzie dominującymi karotenoidami okazały się neoksantyna, wiolaksantyna, zeaksantyna, karoten i fitofluen.

Związki eteryczne

W lucumie zidentyfikowano również 49 związków eterycznych, a głównymi substancjami lotnymi, znalezionymi w dojrzałych owocach, były 2-hydroksy-4-metylopentanian metylu i 2-propenetionian S-metylu.

Wątroba i mózg pod ochroną

Wiele badań wykazało, że owoc lucumy odznacza się szeroką gamą właściwości prozdrowotnych, głównie z uwagi na swoją aktywność antyoksydacyjną i przeciwzapalną.

Lucuma kontra paracetamol 

Przykładowo w przypadku uszkodzenia wątroby wywołanego popularnym lekiem przeciwbólowym – paracetamolem, leczenie ekstraktem z owoców lucumy powodowało z jednej strony znaczny spadek aktywności enzymów uznanych za markery dysfunkcji wątroby, z drugiej zaś wzrost aktywności enzymów antyoksydacyjnych i wzrost poziomu glutationu – cząsteczki uznawanej za najcenniejszy antyoksydant komórkowy. Efekty te były porównywalne do wyników terapii uszkodzenia wątroby popularnym, roślinnym lekiem wątrobowym - sylimaryną. Zdaniem autorów badania uzyskane w nim wyniki sugerują, że owoc lucumy posiada znaczący potencjał działania hepatoprotekcyjnego, czyli ochronnego względem wątroby.

Choroba Alzheimera

Naukowcy ocenili również wpływ owoców lucumy na przebieg choroby Alzheimera wywołanej doświadczalnie u szczurów chlorkiem glinu. A uzyskane w tym badaniu wyniki wykazały, że zarówno suplementacja etanolowego ekstraktu z owoców lucumy, jak i też proszku owocowego, odwracała negatywne efekty odziaływania chlorku glinu na parametry rozwoju choroby Alzheimera. Dowiedziono więc w odniesieniu do owoców lucumy ich aktywności neuroprotekcyjnej, czyli ochronnej względem tkanki nerwowej mózgu.

Przeciwko otyłości…

W celu poszukiwania pokarmów roślinnych o działaniu odchudzającym japońscy naukowcy przebadali 102 pokarmy roślinne pod kątem ich wpływu hamującego adipogenezę (gromadzenie tkanki tłuszczowej) i promującego adipolizę (redukcję tkanki tłuszczowej).

A w efekcie tych badań owoc lucumy znalazł się pośród 31 roślinnych artykułów spożywczych, które wykazywały 50-procentową lub wyższą zdolność hamowania adipogenezy, i 4 wykazujących 50-procentową lub wyższą zdolność stymulacji adipolizy.

Profilaktyka cukrzycy

Z innych badań z kolei wynika, że owoce lucumy hamują aktywność enzymów katalizujących proces trawienia węglowodanów.

To może nam tłumaczyć, dlaczego owoce lucumy, pomimo wysokiej zawartości cukru, zachowują niezwykle niski indeks glikemiczny. Przypomnijmy, że indeks glikemiczny (IG) informuje nas, jak szybko po spożyciu danego pokarmu wzrasta poziom cukru we krwi, w porównaniu ze spożyciem czystej glukozy.

Nieprawdopodobnie niski indeks glikemiczny

Tak więc różne pokarmy przyjmują wartość poniżej 100, gdyż 100 jest wartością indeksu glikemicznego czystej glukozy. Wartość poniżej 50 uznawana jest za niski indeks glikemiczny. Pokarmy roślinne przyjmują wartość indeksu glikemicznego od 6 (humus) po 87 (krakersy ryżowe), a większość owoców lokuje się zwykle w okolicy 50 (truskawki, pomarańcze, gruszki, daktyle, grejpfruty, banany, mango, kiwi, czereśnie). Natomiast indeks glikemiczny owoców lucumy to IG=5.

Indeks glikemiczny kształtuje oczywiście zawarta w pokarmach glukoza, uwalniana ze zbudowanych z niej węglowodanów na skutek aktywności wyspecjalizowanych enzymów trawiennych. Kiedy więc składniki aktywne lucumy hamują aktywność tych enzymów, glukoza nie może zostać uwolniona z miąższu owocowego i podnieść poziomu cukru we krwi.

Dlaczego to tak ważne?

Specjaliści przestrzegają przed zbyt dużym udziałem w diecie produktów o wysokim indeksie glikemicznym, czyli takich, które podnoszą po spożyciu wysoko poziom cukru we krwi, co może prowadzić z czasem do rozwoju takich problemów metabolicznych, jak otyłość, insulinooporność oraz cukrzyca typu 2. Chodzi tu oczywiście również o produkty słodzące, takie jak cukier rafinowany (IG=68) czy syrop kukurydziany (IG=75) – zamiennik cukru stosowany powszechnie w przemyśle spożywczym.

Dlatego właśnie suszony, sproszkowany owoc lucumy zdobywa przede wszystkim popularność jako naturalny, bezpieczny i zdrowy zamiennik cukru.

Sławomir Ambroziak

Źródła:

• https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1756464623000816
• https://link.springer.com/article/10.1007/s13105-013-0274-3
• https://fortunepublish.com/articles/evaluation-of-the-effect-of-pouteria-campechianarsquos-fruit-powder-and-ethanolic-extract-on-aluminumchloride-induced-alzheimerrsq.html
• https://link.springer.com/article/10.1007/s(https://books.google.pl/books?hl=pl&lr=&id=XHuQDwAAQBAJ&oi=fnd&pg=PA67&ots=2YLgZuHPGW&sig=kgz-6zasGv_DazcmAZY8z3-3Cuo&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false)11130-008-0102-z