Czerwona koniczyna - zastosowanie, właściwości i działanie

Czerwona koniczyna (Trifolium pratense) wymiennie nazywana bywa koniczyną dziką lub łąkową. Podobnie jak groch, fasola czy soja, czerwona koniczyna należy do rodziny roślin bobowatych, nazywanych dawniej roślinami motylkowymi.

1. Ceniona przez rolników i hodowców
2. Z łąki na talerz
3. W czasach nieurodzaju
4. Szamani i zielarze
5. Dla zdrowia i młodości cery
6. Co potwierdzają badania naukowe?  
7. Co odpowiada za właściwości zdrowotne koniczyny?
8. Skupmy się na kobietach

Ceniona przez rolników i hodowców

Czerwona koniczyna jest rośliną cenioną w rolnictwie, gdyż dzięki symbiozie z bakteriami brodawkowymi potrafi asymilować azot atmosferyczny. Dlatego wysiewa się ją na polach w czasie odłogu ziemi, gdyż następnie orana wzbogaca glebę w azot. Jako roślina pastewna, czerwona koniczyna pojawia się w uprawach już w XI wieku. Zawsze była ceniona przez hodowców, gdyż z uwagi na wysoką zawartość azotu, zapewniała jako pasza szybki przyrost masy mięsnej zwierząt rzeźnych i wysoką mleczność zwierząt hodowlanych.

Z łąki na talerz

Okazuje się jednak, że wszystkie części tej rośliny są jadalne także dla człowieka – kwiaty i liście na surowo, a korzenie po obróbce termicznej. Części naziemne koniczyny czerwonej można spożywać w formie sałatki, a przez smakoszy najwyżej cenione są młode liście i kwiaty. Można przygotowywać z nich również rodzaj wiosennej polewki lub podawanej na ciepło jarzynki, podobnie jak szpinak.

W czasach nieurodzaju

W wielu zakątkach świata, w ciężkich czasach czerwoną koniczynę wykorzystywano jako tzw. pożywienie głodowe. Czerwona koniczyna ratowała od śmierci głodowej m.in. Irlandczyków w czasach wielkiego głodu w XIX wieku. Wszystko to dzięki wysokiej zawartości azotu, albowiem do śmierci głodowej dochodzi na skutek utraty przez organizm ponad połowy zasobów tego pierwiastka.

Szamani i zielarze

Od wieków czerwona koniczyna znajduje też zastosowanie w ziołolecznictwie, szczególnie pośród autochtonicznej ludności Ameryki Północnej. Tradycyjnie czerwona koniczyna stosowana była w medycynie ludowej jako lek na astmę, koklusz, raka i dnę moczanową. Natomiast we współczesnym ziołolecznictwie wyciągi z koniczyny zalecane są przy menopauzie, osteoporozie i miażdżycy.

Dla zdrowia i młodości cery

Kwiat koniczyny czerwonej stosowany jest również zewnętrznie, np. w formie maści, kompresów, okładów lub kąpieli, w przypadku trądziku i innych problemów skórnych, takich jak stany zapalne skóry, egzema czy łuszczyca. Ekstrakty z czerwonej koniczyny pojawiają się również w kosmetykach odmładzających jako ich składniki przeciwstarzeniowe.

Co potwierdzają badania naukowe?  

Badania czerwonej koniczyny m.in. udowodniły, że jej ekstrakty wykazują silną aktywność antyoksydacyjną i przeciwnowotworową. Jednocześnie wywierają też korzystny wpływ na funkcjonowanie układu sercowo-naczyniowego oraz łagodzą objawy menopauzy. Ponadto związki aktywne biologicznie czerwonej koniczyny regulują pozytywnie poziom glukozy i lipidów krwi. Badania dowiodły również pozytywnego wpływ tego zioła na różne tkanki, w tym endometrium, piersi, skórę i układ rozrodczy.

W najaktualniejszych badaniach wykazano ponadto, że ekstrakt z koniczyny, podawany w skojarzeniu ze standardowymi lekami, wykazuje aktywność przeciwnowotworową w odniesieniu do różnych typów nowotworów.

Co odpowiada za właściwości zdrowotne koniczyny?

Koniczyna czerwona, podobnie jak jej krewniaczka – soja, jest bogatym źródłem izoflawonów (flawonoidów o aktywności żeńskich hormonów płciowych – estrogenów), których największe ilości występują w liściach i korzeniach tej rośliny. Ponadto w koniczynie znajdujemy inne flawonoidy (m.in. kwercetynę i katechiny), kwasy fenolowe (głównie kwas kumarowy i ferulowy), fitosterole i saponiny oraz witaminy (głównie C, E i A) i składniki mineralne, reprezentowane przez potas, wapń, krzem, siarkę, żelazo, miedź, kobalt, mangan oraz cynk.

Skupmy się na kobietach

Pomimo relatywnie szerokich właściwości zdrowotnych, do czerwonej koniczyny przylgnęła sława suplementu dla kobiet. Dlatego warto przyjrzeć się bliżej tym badaniom, które potwierdziły wyjątkową przydatność tego zioła we wspomaganiu zdrowia i urody przedstawicielek płci pięknej…

Menopauza

W jednym z badań suplementacja przez 90 dni 80 mg izoflawonów koniczyny czerwonej dziennie zmniejszyła o 78% objawy menopauzy, oceniane za pomocą specjalnego wskaźnika Kuppermana, podczas gdy zastosowanie nieaktywnego placebo poskutkowało jedynie 23-procentową redukcją w tym samym okresie czasu.

Podobnie kolejne badanie z użyciem 80 mg izoflawonów wykazało, w porównaniu z placebo, zmniejszenie objawów menopauzy ocenianych za pomocą wskaźnika Kuppermana o 75.4%, a także zmniejszenie o 72.2 i 73.5% incydentów uderzeń gorąca i nocnych potów.

W jeszcze innym badaniu suplementacja 80 mg izoflawonów była w stanie znacząco zmniejszyć liczbę incydentów uderzenia gorąca (o 33%, placebo bez zmian) w ciągu trzech tygodni, który to efekt wzrastał do 44% redukcji tego objawu menopauzy po 12 tygodniach suplementacji. 

Lęk i depresja

W badaniach wykazano, że suplementacja czerwonej koniczyny wiązała się ze znaczną redukcją lęku, ocenianą za pomocą specjalnej skali HADS, sięgającą 76.9%, wraz ze zmniejszeniem objawów depresyjnych o 78.3–80.6%, ocenianych za pomocą połączonej skali HADS i SDS.

Efekty te są w dużym stopniu zgodne z efektami poprawy jakości życia kobiet po menopauzie, ponieważ w badaniu, w którym stosowano 80 mg izoflawonów dziennie przez okres 90 dni, odnotowano znaczną poprawę nastroju w samoocenie, w 100-punktowej skali VAS, gdzie poprawa osiągnęła 66–68 punktów w grupie izoflawonów, podczas gdy w grupie placebo jedynie 8–15 punktów.

Smukła sylwetka

Celem jednego z badań było ustalenie czy suplement czerwonej koniczyny, podawany kobietom przed menopauzą chorującym na raka piersi, złagodzi objawy menopauzy, pojawiające się na skutek terapii lekiem antyestrogenowym - tamoksifenem, i czy powstrzyma przyrost masy ich ciała, pozostając jednocześnie bezpieczny dla skuteczności przebiegu procesu terapeutycznego.

A zgodnie z opinią autorów tego badania, suplementy czerwonej koniczyny okazują się bezpieczne klinicznie w przypadku leczenia raka piersi, a ich stosowanie skutkuje obniżeniem indeksu masy ciała i redukcją obwodu talii.

Skóra

W badaniach doustne przyjmowanie 80 mg izoflawonów koniczyny czerwonej dziennie przez 90 dni skutkowało poprawą subiektywnych ocen jakości skóry (nawilżenie, tekstura i stan ogólny), ocenianych w 100-punktowej skali VAS. Otóż w grupie izoflawonów ogólna poprawa wyniosła 17.7–18.6 punktu, podczas gdy w grupie placebo odnotowano wzrost jedynie w zakresie 5.0–6.2 punktu.

Włosy

Doustna suplementacja 80 mg ekstraktu z koniczyny czerwonej dziennie przez 90 dni u kobiet po menopauzie skutkowała poprawą samooceny jakości włosów na głowie (grubość, łamliwość i ogólna jakość) w skali 100 punktowej, w której w grupie koniczyny odnotowano poprawę na poziomie 6.3–7.3, podczas gdy w grupie placebo na poziomie 0.2–4.2 punktu.

Paznokcie

Doustna suplementacja ekstraktu czerwonej koniczyny w dawce 80 mg dziennie przez 90 dni u kobiet po menopauzie skutkowała podwyższonymi subiektywnymi ocenami jakości paznokci w drugiej połowie badania, w skali 100-punktowej, osiągając wzrost o 10.8 punktu.

Za zdrowie Pań…

Tak więc badania dość jednoznacznie potwierdzają opinię, że koniczyna czerwona jest suplementem szczególnie pomocnym kobietom, a przede wszystkim tym, które wchodzą właśnie w okres menopauzy.

Autor: Sławomir Ambroziak

Źródła:

• https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34392659/
• https://examine.com/supplements/red-clover-extract/research/#oJAwd2e-sources-and-composition
• https://examine.com/supplements/red-clover-extract/
• https://link.springer.com/article/10.1007/s10549-020-05534-4