Dieta w anemii – jak uzupełnić niedobory żelaza

Anemia, znana również jako niedokrwistość, jest stanem charakteryzującym się obniżonym poziomem hemoglobiny lub erytrocytów, czyli czerwonych krwinek, we krwi. Hemoglobina to białko w czerwonych krwinkach, które zawiera żelazo i jest odpowiedzialne za transport tlenu z płuc do wszystkich tkanek organizmu oraz za usuwanie dwutlenku węgla z tkanek do płuc, gdzie jest wydychany. Kiedy poziom hemoglobiny jest niski, zdolność krwi do przenoszenia tlenu do komórek i tkanek jest zmniejszona, co zmusza do diety przeciw anemii.

1. Przyczyny anemii
2. Wykrywanie anemii
3. Dieta w anemii - co jeść a czego unikać?

Przyczyny anemii

Nie tylko żelazo

Jedną z najczęstszych przyczyn anemii jest niedobór żelaza w codziennych jadłospisach. Inną przyczyną niedokrwistości może być niedobór witaminy B12 lub kwasu foliowego, które wraz z żelazem są niezbędne do prawidłowej produkcji czerwonych krwinek. Przewlekłe choroby, takie jak choroby nerek, przewlekłe stany zapalne, nowotwory czy choroby autoimmunologiczne, mogą również prowadzić do anemii, wpływając na produkcję erytrocytów w szpiku kostnym lub powodując ich nadmierne niszczenie.

Choroby

Zaburzenia szpiku kostnego, takie jak aplazja szpiku, mielodysplazje czy białaczki, mogą bezpośrednio wpływać na zdolność organizmu do produkcji zdrowych czerwonych krwinek. W niektórych przypadkach anemia może być wynikiem dziedzicznych chorób, takich jak talasemia, czy anemia sierpowata, które wpływają na strukturę i funkcję erytrocytów.

Utrata krwi

Ponadto utrata krwi, zarówno ostra, jak i przewlekła, jest znaczącą przyczyną anemii. Ostra utrata krwi może wynikać z urazu, operacji lub krwawienia wewnętrznego, natomiast przewlekła utrata krwi jest często związana z problemami przewodu pokarmowego, takimi jak wrzody, polipy, hemoroidy, a także z obfitymi miesiączkami u kobiet.

Wykrywanie anemii

Diagnostyka

Diagnostyka anemii obejmuje szereg badań laboratoryjnych mających na celu zidentyfikowanie przyczyny i stopnia zaawansowania niedokrwistości. Podstawowym badaniem jest morfologia krwi obwodowej, oceniająca liczbę erytrocytów, poziom hemoglobiny, hematokryt oraz wskaźniki czerwonokrwinkowe (MCV, MCH, MCHC), co pomaga określić typ anemii.

Co badać?

W celu oceny zapasów żelaza wykonuje się badania poziomu ferrytyny, transferyny i nasycenia transferyny. Ferrytyna odzwierciedla zapasy żelaza, a jej niskie stężenie może wskazywać na niedobór. Transferyna transportuje żelazo, a jej nasycenie informuje o procentowym związaniu z żelazem. Poziom żelaza w surowicy również dostarcza cennych informacji.

Niedobory witaminy B12 i kwasu foliowego

W przypadku podejrzenia niedoboru witaminy B12 lub kwasu foliowego oznacza się ich stężenia we krwi. Niedobór witaminy B12 diagnozuje się także przez oznaczenie poziomu homocysteiny i kwasu metylomalonowego, które są podwyższone w jej niedoborze. Badanie poziomu kwasu foliowego pomaga wykryć jego niedobór, istotny dla produkcji erytrocytów.

Podejrzenie choroby przewlekłej

Przy podejrzeniu, że anemia wynika z przewlekłej choroby, takie jak stany zapalne czy choroby nerek, wykonuje się dodatkowe badania krwi, w tym markery stanu zapalnego (CRP, OB) oraz badania funkcji nerek (poziom kreatyniny i mocznika), które mogą wskazywać na niewydolność, często powodującą anemię.

Wybrane źródła żelaza, witaminy B12 i kwasu foliowego

Dieta w anemii - co jeść a czego unikać?

Dieta odgrywa kluczową rolę w walce z anemią z niedoboru składników odżywczych. Przy niedoborze żelaza należy spożywać produkty bogate w żelazo hemowe, łatwiej przyswajalne, obecne w czerwonym mięsie, drobiu, rybach, wątrobie i podrobach.

Żelazo niehemowe znajduje się w fasoli, soczewicy, szpinaku, tofu, orzechach i pełnoziarnistych produktach zbożowych. Jego wchłanianie poprawia witamina C, obecna w owocach cytrusowych, papryce, brokułach i pomidorach. Podczas posiłków bogatych w żelazo należy ograniczyć spożycie tanin (herbata, kawa), fitynianów (pełnoziarniste produkty zbożowe) i dużych ilości wapnia, które hamują wchłanianie.

Przy niedoborze witaminy B12 zaleca się spożywanie mięsa, ryb, jaj i produktów mlecznych. Weganie i wegetarianie powinni rozważyć suplementację witaminą B12 w formie metylokobalaminy, która jest lepiej przyswajalna, niż na przykład cyjanokobalamina. Kwas foliowy znajduje się w zielonych warzywach liściastych, owocach cytrusowych, czy strączkach i orzechach. Najlepiej przyswajalną formą suplementacji jest metylowany kwas foliowy (np. metylofolian wapnia).

Źródła:

• Skolmowska, D., Głąbska, D., Kołota, A., & Guzek, D. (2022). Effectiveness of Dietary Interventions to Treat Iron-Deficiency Anemia in Women: A Systematic Review of Randomized Controlled Trials. Nutrients, 14(13), 2724. https://doi.org/10.3390/nu14132724
• da Silva Lopes, K., Takemoto, Y., Garcia‐Casal, M. N., & Ota, E. (2018). Nutrition‐specific interventions for preventing and controlling anaemia throughout the life cycle: an overview of systematic reviews. The Cochrane Database of Systematic Reviews, 2018(8), CD013092. https://doi.org/10.1002/14651858.CD013092