Fosfatydyloseryna - co to jest? Działanie i właściwości

W powszechnym przekazie o zdrowiu i diecie zazwyczaj jako o substancjach odżywczych mówi się o białkach, tłuszczach, węglowodanach czy witaminach i składnikach mineralnych. Warto jednak wiedzieć, że przekaz ten jest uproszczony, gdyż w wielu sytuacjach substancjami wpływającymi na stan odżywienia mogą się okazać związki o budowie pośredniej, takie jak glikolipidy (np. cerebrozydy budujące układ nerwowy), czy glikoproteiny (np. immunoglobuliny, czyli przeciwciała), ale też bardziej nietypowe, jak fosfolipidy (np. fosfatydyloseryna). 

1. Budowa i właściwości fosfatydyloseryny
2. Dawkowanie i działanie fosfatydyloseryny
3. Źródła fosfatydyloseryny

Budowa i właściwości fosfatydyloseryny

Fosfatydyloseryna to cząsteczka składająca się z trzech głównych elementów: glicerolu, kwasów tłuszczowych i seryny. Glicerol, będący trójwęglowym szkieletem, stanowi centralną część tej struktury. Do glicerolu przyłączone są dwa długie łańcuchy kwasów tłuszczowych, które nadają fosfatydyloserynie charakter tłuszczowy, umożliwiając jej łatwe wbudowywanie się w błony komórkowe. Trzecim elementem jest grupa fosforanowa połączona z aminokwasem seryną, tworząca naładowaną ujemnie, funkcjonalną "głowę" cząsteczki. Ta ujemnie naładowana część wpływa na interakcje fosfatydyloseryny z innymi składnikami błon komórkowych, nadając jej specyficzne właściwości chemiczne.

Ciekawe porównanie

Fosfatydyloserynę można porównać do kwiatu lotosu na wodzie. Glicerol w tej analogii działa jak centralna część z nasionami, która unosi się na powierzchni. Dwa długie łańcuchy kwasów tłuszczowych przypominają korzenie, które zanurzają się w wodzie, zapewniając stabilność i utrzymując nasiono w odpowiednim miejscu. Grupa fosforanowa z seryną działa jak powierzchnia nasiona, która kontaktuje się z wodą.

Kilka przykładowych elementów błon komórkowych (w tym fosfatydyloseryna, która należy do fosfolipidów)

Dawkowanie i działanie fosfatydyloseryny

Seniorzy

Najczęściej stosowane dawki fosfatydyloseryny wahają się od 100 do 300 mg na dobę, podzielone na jedną lub kilka porcji. W przypadku osób starszych, które suplementują PS w celu wsparcia funkcji poznawczych, często zaleca się dawki w górnym zakresie, tj. około 300 mg dziennie, co ma na celu spowolnienie procesów związanych z wiekiem.

Sportowcy

Sportowcy sięgają po ten związek, aby zmniejszyć poziom kortyzolu, hormonu stresu oraz poprawić regenerację po intensywnym wysiłku fizycznym. Dawki dla osób aktywnych muszą być dostosowane do poziomu zaawansowania oraz codziennego stylu życia. Zazwyczaj mieszczą się w przedziale 200-400 mg na dobę.

W depresji

W niektórych badaniach sugeruje się, że regularne spożywanie 100 - 200 mg fosfatydyloseryny dziennie, szczególnie z dodatkiem kwasów omega-3, może pomóc w redukcji objawów związanych z depresją i lękiem.

Standardowe dawkowanie

W ADHD

PS jest również stosowana jako wsparcie w przypadku zespołu nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD), gdzie rekomendowane dawki oscylują wokół 200-300 mg dziennie, często w połączeniu z kwasami tłuszczowymi omega-3, podobnie jak w przypadku zaburzeń depresyjnych.

Źródła fosfatydyloseryny

Fosfatydyloseryna jest naturalnie występującym w pożywieniu związkiem, który można znaleźć w różnych produktach, szczególnie odzwierzęcych, bogatych w tłuszcze i białka. Najbogatszym źródłem tego związku są podroby, w szczególności mózg i inne narządy wewnętrzne, takie jak wątroba i serce. Pewne ilości zawierają też mięsa, np. drobiowego, jednak nie są to ilości, które można by porównywać do podrobów.

Bardziej efektywne od mięs ssaków i ptaków mogą tutaj być ryby, zwłaszcza śledzie i makrele, które mają sporo tłuszczu. Stanowią one szczególnie cenne źródło fosfatydyloseryny, bowiem zawierają kwasy omega-3 (EPA – eikozapentaenowy, DHA – dokozaheksaenowy), które mają duży udział w kształtowaniu właściwości błon komórkowych.

W diecie wegetariańskiej fosfatydyloseryna występuje w zdecydowanie mniejszych ilościach, które w produktach nieprzetworzonych nie są wystarczające do osiągnięcia oczekiwanego efektu. Na masową skalę fosfatydyloserynę produkuje się jednak ze źródeł roślinnych, co jest tańsze.

Źródła

• Ma, X., Li, X., Wang, W., Zhang, M., Yang, B., & Miao, Z. (2022). Phosphatidylserine, inflammation, and central nervous system diseases. Frontiers in aging neuroscience, 14, 975176. https://doi.org/10.3389/fnagi.2022.975176
• Nogueira-de-Almeida, C. A., Zotarelli-Filho, I. J., Nogueirade-Almeida, M. E., Souza, C. G., Kemp, V. L., & Ramos, W. S. (2023). Neuronutrients and Central Nervous System: A Systematic Review. Central nervous system agents in medicinal chemistry, 23(1), 1–12. https://doi.org/10.2174/1871524923666221121123937