Jakie są objawy braku selenu w organizmie?

Selen to pierwiastek śladowy, który już w bardzo niewielkich ilościach odgrywa ogromną rolę w funkcjonowaniu organizmu. W przyrodzie występuje w formach organicznych i nieorganicznych. W glebie może być obecny jako seleniany, seleniny lub związki metaloorganiczne. Rośliny pobierają selen z gleby, magazynując go w formach organicznych, co czyni je ważnym ogniwem przenoszącym ten pierwiastek do łańcucha pokarmowego. W organizmach zwierzęcych głównym miejscem działania selenu jest tarczyca.

1. Rola selenu w organizmie
2. Zalecany poziom spożycia selenu
3. Niedobory - konsekwencje
4. Uzupełnianie selenu
5. Wsparcie i synergizm

Rola selenu w organizmie

Odporność, wolne rodniki i sprawna tarczyca

Jednym z kluczowych zadań selenu jest udział w syntezie selenoprotein, takich jak peroksydaza glutationowa, która chroni komórki przed działaniem wolnych rodników, oraz dejodynazy, enzymu regulującego aktywność hormonów tarczycowych. Selen wspiera również funkcjonowanie układu odpornościowego, wpływając na aktywność limfocytów, produkcję przeciwciał oraz zdolność organizmu do zwalczania infekcji.

Naprawa DNA

Jego obecność jest niezbędna dla prawidłowego przebiegu procesów naprawczych DNA, co ma istotne znaczenie w profilaktyce chorób nowotworowych, ograniczając powstawanie mutacji genetycznych. Ponadto selenoproteiny odgrywają kluczową rolę w ochronie serca i naczyń krwionośnych, poprzez hamowanie stanów zapalnych. Pierwiastek ten wpływa także na płodność, chroniąc prawidłowe funkcjonowanie układu rozrodczego zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn.

Zalecany poziom spożycia selenu

U dorosłych osób zalecane dzienne spożycie wynosi około 55 µg. Kobiety w ciąży oraz karmiące mają większe potrzeby, sięgające odpowiednio 60-70 µg. Główne źródła selenu w diecie to ryby morskie, owoce morza, podroby, jaja, rośliny strączkowe i orzechy brazylijskie, które wyróżniają się wyjątkowo wysoką zawartością tego pierwiastka.

Produkty zbożowe, w zależności od zasobności gleby w selen, również mogą dostarczać pewne ilości tego pierwiastka. W regionach, gdzie gleby są ubogie w selen, lokalna żywność może być niewystarczającym źródłem, co zwiększa ryzyko niedoborów w populacji.

Niedobory - konsekwencje

Pierwsze objawy

Brak selenu w organizmie prowadzi do poważnych zaburzeń zdrowotnych, wynikających głównie z ograniczonej aktywności selenoprotein. Zaburzenia te obejmują osłabienie ochrony antyoksydacyjnej, co skutkuje nadmiernym stresem oksydacyjnym i uszkodzeniem komórek. Pierwsze objawy braku selenu w organizmie mogą obejmować zmęczenie, osłabienie mięśni, suchość skóry, łamliwość włosów oraz pogorszenie odporności organizmu.

Długotrwały niedobór 

Długotrwały niedobór wpływa negatywnie na funkcjonowanie tarczycy, ponieważ selen uczestniczy w przemianach hormonów tarczycowych, a jego brak może prowadzić do niedoczynności tego narządu. W skrajnych przypadkach niedobory selenu wiążą się z występowaniem kardiomiopatii, znanej jako choroba Keshana, oraz choroby Kashin-Becka, która objawia się deformacjami stawów i zaburzeniami wzrostu, szczególnie u dzieci.

Zawartość selenu w najlepszych jego źródłach

Uzupełnianie selenu

Suplementacja diety selenem może być skutecznym sposobem na zapobieganie niedoborowi oraz jego skutkom. Wśród dostępnych form chemicznych najlepszą biodostępnością wyróżnia się selenometionina, naturalnie występująca w produktach spożywczych i dostępna w suplementach diety. Ta forma selenu jest łatwo wchłaniana i metabolizowana przez organizm.

Wsparcie i synergizm

Jod i cynk

Niektóre substancje odżywcze świetnie uzupełniają działanie selenu. Jod jako podstawowy składnik hormonów tarczycy współpracuje z selenem, który jest niezbędny do aktywacji tych hormonów przez enzymy dejodynazy. Równocześnie cynk, pełniąc kluczową rolę w funkcjonowaniu enzymów, takich jak dysmutaza ponadtlenkowa, wspiera mechanizmy antyoksydacyjne selenu.

Kwasy omega-3 i witamina D

Kwasy omega-3, poprzez swoje właściwości przeciwzapalne i antyoksydacyjne, wspierają działanie selenu w ochronie komórek przed stresem oksydacyjnym, redukcji stanów zapalnych oraz modulacji odpowiedzi immunologicznej. Witamina D, wpływająca na ekspresję genów związanych z działaniem układu odpornościowego, również pośrednio może wspierać selen.

Źródła:

• Akahoshi, N., Anan, Y., Hashimoto, Y., Tokoro, N., Mizuno, R., Hayashi, S., Yamamoto, S., Shimada, K. I., Kamata, S., & Ishii, I. (2019). Dietary selenium deficiency or selenomethionine excess drastically alters organ selenium contents without altering the expression of most selenoproteins in mice. The Journal of nutritional biochemistry, 69, 120–129. https://doi.org/10.1016/j.jnutbio.2019.03.020
• Masumoto, K., Nagata, K., Higashi, M., Nakatsuji, T., Uesugi, T., Takahashi, Y., Nishimoto, Y., Kitajima, J., Hikino, S., Hara, T., Nakashima, K., Nakashima, K., Oishi, R., & Taguchi, T. (2007). Clinical features of selenium deficiency in infants receiving long-term nutritional support. Nutrition (Burbank, Los Angeles County, Calif.), 23(11-12), 782–787. https://doi.org/10.1016/j.nut.2007.08.001
• Kanekura, T., Yotsumoto, S., Maeno, N., Kamenosono, A., Saruwatari, H., Uchino, Y., Mera, Y., & Kanzaki, T. (2005). Selenium deficiency: report of a case. Clinical and experimental dermatology, 30(4), 346–348. https://doi.org/10.1111/j.1365-2230.2005.01746.x
• Shahmiri, S. S., Eghbali, F., Ismaeil, A., Gholizadeh, B., Khalooeifard, R., Valizadeh, R., Rokhgireh, S., & Kermansaravi, M. (2022). Selenium Deficiency After Bariatric Surgery, Incidence and Symptoms: a Systematic Review and Meta-Analysis. Obesity surgery, 32(5), 1719–1725. https://doi.org/10.1007/s11695-022-05932-1