Jeżówka purpurowa - co to jest? Właściwości i działanie

Jeżówka purpurowa (Echinacea purpurea) to roślina wieloletnia z rodziny astrowatych (Asteraceae), pochodząca z Ameryki Północnej. Obecnie jest uprawiana na całym świecie ze względu na swoje atrakcyjne kwiaty i skład chemiczny. Podobnie jak wiele roślin astrowatych, zawiera szereg substancji bioaktywnych, które są przedmiotem badań naukowych. Chociaż o jej właściwościach mówi się głównie w kontekście przeziębień, to istnieje też obszar działań, który nie jest typowy dla ziół stosowanych przy infekcjach.

1. Charakterystyka jeżówki 
2. Właściwości jeżówki
3. Jeżówka purpurowa a przeziębienia
4. Jeżówka a układ endokannabinoidowy

Charakterystyka jeżówki 

Charakterystyczne dla jeżówki purpurowej są duże, różowo-fioletowe kwiaty z wyraźnym, stożkowatym środkiem. Jej nazwa wywodzi się od specyficznego koloru, który też sprawia, że jest chętnie wykorzystywana w ogrodnictwie i aranżacjach krajobrazowych. Łodygi jeżówki są sztywne, proste i mogą osiągać wysokość od 60 do 120 centymetrów, dzięki czemu roślina ta jest dobrze widoczna w ogrodach i na rabatach. Liście są ciemnozielone i mają szorstką teksturę.

Kwiatnienie Echinacea purpurea

Kwitnienie jeżówki przypada na okres od późnej wiosny do wczesnej jesieni, co sprawia, że przez długi czas może zdobić ogrody swoimi barwnymi kwiatami. Ponadto jeżówka purpurowa jest również stosunkowo odporna na choroby i szkodniki. Poza aspektami estetycznymi jeżówka purpurowa jest również ceniona za swoje właściwości ekologiczne, w tym zdolność do poprawy bioróżnorodności i wsparcia lokalnych populacji owadów zapylających. Roślina ta przyciąga pszczoły, czy motyle, co jest korzystne dla całego ekosystemu ogrodowego.

Właściwości jeżówki

Silne właściwości przeciwutleniające

Jeżówka purpurowa jest rośliną bogatą w różnorodne substancje aktywne, które współpracując, dają złożone efekty biologiczne. Wśród nich najważniejsze są kwasy organiczne, alkiloamidy, flawonoidy oraz poliacetyleny. Kwasy, takie jak kwas fenolowy, wyróżniają się silnymi właściwościami przeciwutleniającymi, które pomagają neutralizować wolne rodniki, chroniąc komórki przed stresem oksydacyjnym. Właściwości te są wspomagane przez flawonoidy, w tym kwercetynę, które również odgrywają rolę w modulacji odpowiedzi immunologicznej.

Potencjalne właściwości przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze

Alkiloamidy to szczególna grupa związków w jeżówce purpurowej. Wykazują aktywność biologiczną dzięki zdolności do wpływania na układ endokannabinoidowy w organizmie. Specyficzne dla rośliny tej są również wybrane poliaceetyleny, których przykładem jest echinaceina. Ceni się je m.in. za potencjalne właściwości przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze. Co ważne, różne części jeżówki, takie jak korzenie, liście i kwiaty, zawierają związki bioaktywne w różnych proporcjach, co sugeruje, że ekstrakty z całej rośliny mogą oferować bardziej zróżnicowane i komplementarne działanie.

Ogólna charakterystyka jeżówki purpurowej.

Jeżówka purpurowa a przeziębienia

Jeżówka należy do surowców zielarskich, o których wiedzą głównie osoby interesujące się fitoterapią. Właśnie w tej grupie największe zainteresowanie budzi wpływ jeżówki na modulację układu odpornościowego. W historycznych księgach zielarskich miała ona wzmacniać organizm w okresach największego narażenia na infekcje górnych dróg oddechowych. 

Analiza badań

W 2019 roku opublikowano analizę wyników przeprowadzonych do tej pory eksperymentów z udziałem ludzi, w których sprawdzano rolę suplementacji diety jeżówką na częstotliwość występowania infekcji górnych dróg oddechowych oraz czas ich trwania.

Naukowcy odnotowali w tej pracy, że jeżówka może zmniejszać ilość raportowanych przez uczestników infekcji, jednak prawdopodobnie nie ma znaczenia w kontekście czasu trwania choroby. Na koniec podkreślono, że w badaniach nie występowały znaczące skutki uboczne, a suplementacja dla osób zdrowych jest bezpieczna. Można przypuszczać, iż zmienność osobnicza w odpowiedzi na suplementację jeżówką wynika z pewnej osobliwej właściwości substancji bioaktywnych zawartych w niej.

Jeżówka a układ endokannabinoidowy

Jednym z ważnych odkryć odnośnie właściwości jeżówki było zidentyfikowanie związków, które mogą wchodzić w interakcje z ważnym układem regulacyjnym organizmu, jakim jest układ endokannabinoidowy. Chociaż nie są to związki typowe dla konopi, jak kannabidiol (CBD), to mogą one wchodzić w interakcje z układem kannabinoidowym.

Układ endokannabinoidowy - za co odpowiada?

Układ ten odpowiada za prawidłowe relacje pomiędzy układami nerwowym, hormonalnym, odpornościowym oraz pokarmowym. Uczestniczy w modulacji nastroju, apetytu, snu i przewodzenia bólu, jest elementem każdej osi hormonalnej między mózgiem, a gruczołami na obwodzie ciała, przez co jest ważny dla funkcji rozrodczych i rozwoju płodu. Co więcej, poprzez szlaki immunologiczne reguluje stany zapalne i aktywność wielu rodzajów komórek odpornościowych, zarówno wrodzonych, jak i nabytych. Coraz więcej mówi się o układzie endokannabinoidowym w kontekście rozwoju chorób metabolicznych i nowotworów.

Naturalnie występujący w organizmie system kannabinoidowy intensyfikuje swoje prace w takich warunkach jak stres psychiczny, niedostateczna ilość snu, czy aktywność fizyczna. Niestety w przypadku niektórych zaburzeń genetycznych, czy też na skutek przewlekłego obciążania organizmu dystresem (stresem wyniszczającym), układ endokannabinoidowy może przestać funkcjonować prawidłowo. Jego dysfunkcje obserwuje się m.in. w syndromie jelita drażliwego, czy migrenach.

Efekt prewencyjny 

Jak zaobserwowano w badaniach laboratoryjnych, alkiloamidy zawarte w jeżówce mogą wpływać na receptory kannabinoidowe i wykazywać działanie fizjologiczne podobne do konopi. Przez to jeżówka stała się obiecującym środkiem do badań m.in. bólu neuropatycznego, czy zaburzeń lękowych. W badaniach dotyczących przeziębień efekty działania jeżówki mogły być odmienne, ponieważ trudno jest w takich badaniach kontrolować to, jak efektywnie u badanych osób funkcjonował układ endokannabinoidowy. Można przypuszczać, że efekt prewencyjny wobec przeziębień byłby bardziej wyraźny u osób narażonych na stres.

Źródła:

• David, S., & Cunningham, R. (2019). Echinacea for the prevention and treatment of upper respiratory tract infections: A systematic review and meta-analysis. Complementary therapies in medicine, 44, 18–26. https://doi.org/10.1016/j.ctim.2019.03.011
• Woelkart, K., Dittrich, P., Beubler, E., Pinl, F., Schoop, R., Suter, A., & Bauer, R. (2008). Pharmacokinetics of the main alkamides after administration of three different Echinacea purpurea preparations in humans. Planta medica, 74(6), 651–656. https://doi.org/10.1055/s-2008-1034284
• Manayi, A., Vazirian, M., & Saeidnia, S. (2015). Echinacea purpurea: Pharmacology, phytochemistry and analysis methods. Pharmacognosy reviews, 9(17), 63–72. https://doi.org/10.4103/0973-7847.156353
• Burlou-Nagy, C., Bănică, F., Jurca, T., Vicaș, L. G., Marian, E., Muresan, M. E., Bácskay, I., Kiss, R., Fehér, P., & Pallag, A. (2022). Echinacea purpurea (L.) Moench: Biological and Pharmacological Properties. A Review. Plants (Basel, Switzerland), 11(9), 1244. https://doi.org/10.3390/plants11091244
• Liu, R., Caram-Salas, N. L., Li, W., Wang, L., Arnason, J. T., & Harris, C. S. (2021). Interactions of Echinacea spp. Root Extracts and Alkylamides With the Endocannabinoid System and Peripheral Inflammatory Pain. Frontiers in pharmacology, 12, 651292. https://doi.org/10.3389/fphar.2021.65129