NAC na wątrobę - jak długo stosować?

N-acetylocysteina (NAC) została po raz pierwszy zsyntetyzowana w latach 60. XX wieku jako pochodna L-cysteiny, aminokwasu siarkowego występującego naturalnie w organizmach żywych. Odkrycie tej substancji było związane z badaniami nad mukolitykami, czyli substancjami ułatwiającymi rozrzedzanie śluzu w drogach oddechowych. Obecnie często jest przedmiotem suplementacji diety, szczególnie wśród osób dbających o ochronę antyoksydacyjną komórek w różnych tkankach, ale przede wszystkim w wątrobie.

1. Charakterystyka NAC
2. Źródła NAC
3. Wpływ NAC na wątrobę

Charakterystyka NAC

NAC jest związkiem o niskiej masie cząsteczkowej, dobrze rozpuszczalnym w wodzie. Ważną właściwością NAC jest to, że może tworzyć wiązania disiarczkowe, co wpływa na jego zdolność do oddziaływania z białkami oraz regulowania aktywności enzymów. W organizmie ulega przetworzeniu do cysteiny, z której powstaje glutation, jeden z najważniejszych wewnątrzkomórkowych antyoksydantów.

Glutation powstaje w wyniku interakcji cysteiny z innymi aminokwasami, glicyną i kwasem glutaminowym, a jego stężenie jest szczególnie wysokie w wątrobie, gdzie pełni funkcję ochronną przed uszkodzeniami wywoływanymi stresem oksydacyjnym i neutralizującą wobec wielu substancji zarówno pochodzących z wewnątrz, jak i zewnątrz organizmu.

Źródła NAC

NAC jest syntetyczną pochodną cysteiny i nie jest naturalnie obecna w produktach spożywczych, ani w organizmach roślinnych czy zwierzęcych, jednak może być wytwarzana poprzez chemiczną acetylację cysteiny w procesach przemysłowych, co umożliwia jej wykorzystanie w różnych preparatach farmaceutycznych.

Skutki niedoboru

Cysteina, będąca substratem do syntezy NAC, bierze udział w licznych reakcjach enzymatycznych związanych z przemianami aminokwasów siarkowych, a jej niedobór w organizmie może prowadzić do zaburzeń w syntezie białek, osłabienia funkcji detoksykacyjnych wątroby oraz zwiększonej podatności na stres oksydacyjny wynikający z obniżonej dostępności glutationu.

Występowanie cysteiny

Cysteina występuje w wysokich stężeniach w białkach keratynowych, budujących skórę, włosy i paznokcie, a także w białkach osocza krwi, gdzie bierze udział w utrzymaniu homeostazy siarkowej oraz w procesach detoksykacyjnych. W przyrodzie cysteina występuje w produktach białkowych, zwłaszcza w mięsie, rybach, jajach i produktach mlecznych, a jej wysokie stężenie można znaleźć również w nasionach roślin strączkowych i niektórych warzywach, takich jak cebula i czosnek, w których obecne są również inne związki siarkowe wykazujące podobne właściwości biologiczne.

Ogólny opis NAC

Wpływ NAC na wątrobę

Zatrucia paracetamolem

NAC jest jednym z podstawowych środków stosowanych do złagodzenia toksycznego działania na wątrobę acetaminofenu (paracetamolu). W przypadku zatrucia tym środkiem przeciwzapalnym i przeciwbólowym NAC z dobrymi efektami może być podawany dożylnie, przez inhalację, czy doustnie, jednak wymaga to precyzyjnego dopasowania dawkowania. Standardowe schematy dawkowania mówią, że dożylnie powinno stosować się NAC przez 12, 24 lub 48 godzin albo doustnie przez 72 godziny, w zależności od wskazań klinicznych i rodzaju uszkodzenia wątroby.

Badania kliniczne nad N-acetylocysteiną (NAC) wskazują, że może poprawiać stan pacjentów z ostrą niewydolnością wątroby niezwiązaną z zatruciem acetaminofenem, skracając hospitalizację, lecz bez istotnego wpływu na śmiertelność. W przeszczepach wątroby NAC obniża ryzyko pierwotnej niewydolności narządu, redukuje powikłania pooperacyjne i poprawia jego dwuletnie przeżycie.

Zatrucia grzybami

W zatruciach amatoksynami z trujących grzybów stosuje się ją od lat, choć skuteczność pozostaje niepotwierdzona, ale może stabilizować poziom transaminaz i czynników krzepnięcia w ciągu kilku dni od ekspozycji.

Niealkoholowe stłuszczeniowe zapalenie wątroby

W długoterminowym stosowaniu NAC, np. w kontekście przewlekłych chorób wątroby, takich jak niealkoholowe stłuszczeniowe zapalenie wątroby (NASH), czy włóknienie wątroby, najczęściej stosuje się dawki doustne w zakresie 600–1200 mg dziennie przez kilkanaście tygodni lub kilka miesięcy, jednak schematy leczenia różnią się w zależności od badań i konkretnej jednostki chorobowej. Stosowanie oraz dawkowanie najlepiej w takich stanach zdrowotnych skonsultować ze specjalistą.

Źródła:

• Amjad W, Thuluvath P, Mansoor M, Dutta A, Ali F, Qureshi W. N-acetylcysteine in non-acetaminophen-induced acute liver failure: a systematic review and meta-analysis of prospective studies. Prz Gastroenterol. 2022;17(1):9-16. doi: 10.5114/pg.2021.107797. Epub 2021 Jul 14. PMID: 35371352; PMCID: PMC8942009.
• Licata A, Minissale MG, Stankevičiūtė S, Sanabria-Cabrera J, Lucena MI, Andrade RJ, Almasio PL. N-Acetylcysteine for Preventing Acetaminophen-Induced Liver Injury: A Comprehensive Review. Front Pharmacol. 2022 Aug 10;13:828565. doi: 10.3389/fphar.2022.828565. PMID: 36034775; PMCID: PMC9399785.
• Jia D, Guo S, Jia Z, Gao Z, You K, Gong J, Li S. N-acetylcysteine in the Donor, Recipient, or Both Donor and Recipient in Liver Transplantation: A Systematic Review With Meta-analysis and Trial Sequential Analysis. Transplantation. 2023 Sep 1;107(9):1976-1990. doi: 10.1097/TP.0000000000004597. Epub 2023 Aug 21. PMID: 37069635.
• Liu J, Chen Y, Gao Y, Walline JH, Lu X, Yu S, Zhao L, Ge Z, Li Y. N-acetylcysteine as a treatment for amatoxin poisoning: a systematic review. Clin Toxicol (Phila). 2020 Nov;58(11):1015-1022. doi: 10.1080/15563650.2020.1784428. Epub 2020 Jul 1. PMID: 32609548.