Kelp - co to jest? Działanie, właściwości

Kelp to określenie kilku gatunków brunatnic z rodziny Laminariaceae. Są to makroalgi, które zajmują istotne miejsce zarówno w kontekście historycznym, jak i współczesnym, ze względu na swoje różnorodne zastosowania. Odkrycie i wykorzystanie kelpu sięgają starożytnych cywilizacji zamieszkujących regiony przybrzeżne, szczególnie w Azji Wschodniej i na Wyspach Brytyjskich. Dziś prowadzi się starania o to, aby nie zatracić naturalnych siedlisk kelpu, które stopniowo wymierają lub przenoszą się w chłodniejszy klimat.

1. Charakterystyka kelpu
2. Zastosowania kelpu
3. Właściwości kelpu

Charakterystyka kelpu

Kelpy to duże brunatnice rosnące w podwodnych lasach w płytkich partiach oceanów. Mają charakterystyczną budowę, z chwytnikiem kotwiczącym je do dna morskiego, łodygą zapewniającą wsparcie i liśćmi przeprowadzającymi fotosyntezę. Lasy kelpowe, rozprzestrzenione w chłodnych wodach stref umiarkowanych i polarnych, są kluczowe dla różnorodności gatunkowej i produktywności makroalg. Te ekosystemy wpływają na środowisko, modyfikując właściwości wody morskiej, działając jako pochłaniacze węgla i zwiększając poziom rozpuszczonego tlenu, co jest niezbędne dla różnorodnych społeczności morskich.

Zanik lasów kelpowych

Lasy kelpowe zanikają na całym świecie, co skłania do działań mających na celu ich odbudowę. Proces ten rozpoczął się w XVIII wieku w Japonii, ale na przestrzeni lat podejścia były nieskoordynowane i nie do końca skuteczne.

Ogólny opis kelpu

Zastosowania kelpu

Odkrycie i wykorzystanie kelpu sięgają tysięcy lat wstecz. Społeczeństwa japońskie i chińskie już około 600 roku p.n.e. zbierały kelp, używając go jako żywność, nawóz i w medycynie tradycyjnej.

Kelp, czyli kombu

W XVI-wiecznej chińskiej farmakopei "Kompendium Materia Medica" wspomniano o jego prozdrowotnych właściwościach, a Japończycy do dziś wykorzystują kelp, znany jako "kombu", w kuchni. W Europie, zwłaszcza w Szkocji, Irlandii i Norwegii, kelp początkowo służył do produkcji mydła i szkła, a jego przemysłowy potencjał odkryto w XVII wieku.

Kelp jest obecnie badany pod kątem zastosowań w biotechnologii, produkcji biopaliw i w zrównoważonym rolnictwie. Jego szybki wzrost i zdolność do absorpcji CO2 czynią go obiecującym narzędziem w łagodzeniu zmian klimatycznych. Marikultura kelpu jako zrównoważona forma akwakultury, zyskuje popularność dzięki minimalnym wymaganiom w zakresie wody, nawozów i pestycydów oraz zdolności poprawy jakości wody. Mimo to, projekty odbudowy lasów kelpowych napotykają wyzwania, takie jak wysokie koszty i zagrożenia, np. żerowanie jeżowców.

Zastosowanie w kuchni

Ponadto kelp znalazł swoje miejsce we współczesnej kuchni, szczególnie w sektorze żywności prozdrowotnej oraz suplementów diety. Jest wykorzystywany jako wzmacniacz smaku, źródło błonnika pokarmowego oraz środek zagęszczający w różnych produktach spożywczych i potrawach. Dzięki zawartości glutaminianu nadaje smak umami (mięsny), przez co jest popularnym składnikiem bulionów, zup i przypraw.

Kelp w medycynie tradycyjnej

Co ciekawe, kelp był tradycyjnie używany jako środek wspomagający indukcję porodu, zwłaszcza w kontekście medycyny ludowej i tradycyjnych praktyk położniczych. Stosowano tak zwane "kijki kelpowe" (ang. kelp sticks), które wykonane były z wysuszonych fragmentów kelpu, chłonących wilgoć i pęczniejących. Kijki te były używane jako mechaniczne środki do rozszerzania szyjki macicy w celu ułatwienia porodu.

Właściwości kelpu

Wyjątkowe źródło jodu

Kelp wyróżnia się wyjątkowo wysoką zawartością jodu, co czyni go jednym z najlepszych naturalnych źródeł tego mikropierwiastka o kluczowym znaczeniu dla zdrowia tarczycy. Zawiera więcej jodu niż ryby. Dostarcza także pewne ilości witamin, w tym z witamin grupy B. 

Wyjątkowe składniki bioaktywne

Obok jodu najważniejszymi składnikami bioaktywnymi kelpu są polisacharydy, jak fucoidan, czy laminaryna.  Jak wskazują eksperymenty laboratoryjne i na modelach zwierzęcych, związki te wykazują różnorodny potencjał prozdrowotny, w tym właściwości przeciwnowotworowe, przeciwzakrzepowe, przeciwmiażdżycowe, hipocholesterolemiczne, hipoglikemiczne, antyoksydacyjne, przeciwzapalne, ochronne dla nerek oraz immunomodulacyjne. Warto też zwrócić uwagę na ciemnoczerwony barwnik, fukoksantynę, który pełni funkcje antyoksydacyjne.

Źródła:

• Lee, I. S., Ko, S. J., Lee, Y. N., Lee, G., Rahman, H., & Kim, B. (2022). The Effect of Laminaria japonica on Metabolic Syndrome: A Systematic Review of Its Efficacy and Mechanism of Action. Nutrients, 14(15), 3046. https://doi.org/10.3390/nu14153046
• Eger, A. M., Marzinelli, E. M., Christie, H., Fagerli, C. W., Fujita, D., Gonzalez, A. P., Hong, S. W., Kim, J. H., Lee, L. C., McHugh, T. A., Nishihara, G. N., Tatsumi, M., Steinberg, P. D., & Vergés, A. (2022). Global kelp forest restoration: past lessons, present status, and future directions. Biological reviews of the Cambridge Philosophical Society, 97(4), 1449–1475. https://doi.org/10.1111/brv.12850
• Luan, F., , Zou, J., , Rao, Z., , Ji, Y., , Lei, Z., , Peng, L., , Yang, Y., , He, X., , & Zeng, N., (2021). Polysaccharides from Laminaria japonica: an insight into the current research on structural features and biological properties. Food & function, 12(10), 4254–4283. https://doi.org/10.1039/d1fo00311a
• Purcell-Meyerink, D., Packer, M. A., Wheeler, T. T., & Hayes, M. (2021). Aquaculture Production of the Brown Seaweeds Laminaria digitata and Macrocystis pyrifera: Applications in Food and Pharmaceuticals. Molecules (Basel, Switzerland), 26(5), 1306. https://doi.org/10.3390/molecules26051306
• Kim, S. K., & Bhatnagar, I. (2011). Physical, chemical, and biological properties of wonder kelp--Laminaria. Advances in food and nutrition research, 64, 85–96. https://doi.org/10.1016/B978-0-12-387669-0.00007-7
• Shirosaki, M., & Koyama, T. (2011). Laminaria japonica as a food for the prevention of obesity and diabetes. Advances in food and nutrition research, 64, 199–212. https://doi.org/10.1016/B978-0-12-387669-0.00015-6
• Aoe, S., Yamanaka, C., Ohtoshi, H., Nakamura, F., & Fujiwara, S. (2021). Effects of Daily Kelp (Laminaria japonica) Intake on Body Composition, Serum Lipid Levels, and Thyroid Hormone Levels in Healthy Japanese Adults: A Randomized, Double-Blind Study. Marine drugs, 19(7), 352. https://doi.org/10.3390/md19070352
• Kosek, K., & Kukliński, P. (2023). Impact of kelp forest on seawater chemistry - A review. Marine pollution bulletin, 196, 115655. https://doi.org/10.1016/j.marpolbul.2023.115655