Niestrawność (dyspepsja) – przyczyny, objawy

Z niestrawnością (dyspepsją) zmaga się sporo osób, jednak dokładna wartość jest trudna do określenia. Najbardziej narażone na jej wystąpienie są osoby starsze, jednak dyspepsja może dotknąć ludzi w każdym wieku, w tym również dzieci i młodzież. W porównaniu z mężczyznami kobiety wydają się być bardziej podatne na rozwój objawów dyspepsji. Przyczyny dyspepsji są wieloczynnikowe i zróżnicowane, co sprawia, że ustalenie jednoznacznego czynnika etiologicznego bywa trudne.

1. Przyczyny dyspepsji
2. Objawy dyspepsji
3. Terapia objawów dyspepsji
4. Styl życia a niestrawność
5. Przykładowe menu dla osoby cierpiącej na zgagę i/lub wrzody żołądka

Przyczyny dyspepsji

Dyspepsja to zespół objawów ze strony górnego odcinka przewodu pokarmowego, takich jak ból lub dyskomfort w nadbrzuszu, uczucie pełności, wzdęcia, nudności, odbijanie, a czasem także zgaga. Jest to schorzenie często spotykane w praktyce klinicznej i może mieć różnorodne przyczyny.

Dyspepsję można podzielić na organiczną, gdy istnieje namacalna przyczyna, taka jak wrzód trawienny, choroba refluksowa przełyku, czy nowotwór oraz na czynnościową, która występuje w sytuacji, gdy mimo dokładnych badań nie udaje się zidentyfikować żadnej konkretnej przyczyny organicznej i może ona tkwić w działaniu mikrobiomu przewodu pokarmowego, czy osi nerwowej mózg-jelita.

Objawy dyspepsji

W poszukiwaniu objawów charakterystycznych dla dyspepsji w pierwszej kolejności zbiera się szczegółowy wywiad dotyczący charakteru dolegliwości, czasu ich trwania oraz czynników nasilających i łagodzących objawy. Następnie przeprowadza się badanie fizykalne, które może dostarczyć istotnych wskazówek, co do obecności schorzeń organicznych.

W przypadku podejrzenia dyspepsji organicznej konieczne może być wykonanie dalszych badań, takich jak endoskopia górnego odcinka przewodu pokarmowego, która pozwala na bezpośrednie obejrzenie błony śluzowej przełyku, żołądka i dwunastnicy oraz pobranie wycinków do badania histopatologicznego. Ważne również może być przeprowadzenie testów na obecność Helicobacter pylori, bakterii często związanej z wrzodami trawiennymi i zapaleniem błony śluzowej żołądka.

Podział dyspepsji na organiczną i czynnościową oraz przykładowe czynniki je wywołujące.

Terapia objawów dyspepsji

W przypadku leczenia farmakologicznego najczęściej stosuje się inhibitory pompy protonowej (IPP) i antagonistów receptorów H2, które redukują wydzielanie kwasu żołądkowego, przynosząc ulgę pacjentom cierpiącym na objawy związane z nadkwaśnością, takie jak zgaga czy ból w nadbrzuszu.

Długotrwałe stosowanie leków IPP może prowadzić do działań niepożądanych, takich jak zwiększone ryzyko infekcji przewodu pokarmowego, hipomagnezemii, osteoporozy, a także zaburzeń wchłaniania witaminy B12. Antagoniści receptorów H2 również mogą wywoływać skutki uboczne, w tym bóle głowy, zawroty głowy, zmęczenie, a w rzadkich przypadkach zmiany w obrazie krwi.

Kolejna grupa leków, która stosowana może być przy czynnościowych zaburzeniach dyspeptycznych, to prokinetyki. Poprawiają one motorykę przewodu pokarmowego i mogą być skuteczne u pacjentów z opóźnionym opróżnianiem żołądka lub uczuciem pełności, jednak ich stosowanie może prowadzić do objawów takich jak biegunka, skurcze brzucha.

W przypadku infekcji Helicobacter pylori, leczenie eradykacyjne, obejmujące antybiotyki i IPP, jest konieczne do wyeliminowania bakterii i zmniejszenia ryzyka nawrotów, ale antybiotykoterapia może powodować nudności, biegunkę, reakcje alergiczne, a także przyczyniać się do rozwoju oporności bakterii. Dodatkowo wpływać może na ochronną, mikrobiotę jelitową, co wymaga stosowania probiotykoterapii.

Styl życia a niestrawność

Leczenie dyspepsji nie ogranicza się jedynie do farmakoterapii. Istotną rolę odgrywają tutaj również zmiany stylu życia, takie jak modyfikacja diety, uwzględniająca eliminację słodkich i słonych przekąsek, dbanie o nawodnienie, zmniejszenie spożycia alkoholu, zaprzestanie palenia tytoniu oraz włączenie lekkiej aktywności fizycznej, jeśli dyspepsja towarzyszy nadwadze. Istotne jest unormowanie stylu życia, w tym jakości snu oraz godzin spożywania posiłków.

Terapie behawioralne, takie jak techniki relaksacyjne, biofeedback, czy terapia poznawczo-behawioralna, mogą być szczególnie przydatne w przypadku dyspepsji czynnościowej, gdzie mechanizmy psychosomatyczne odgrywają znaczącą rolę w powstawaniu i utrzymywaniu się objawów.

Przykładowe menu dla osoby cierpiącej na zgagę i/lub wrzody żołądka

Jest ono lekkostrawne, unika składników drażniących żołądek oraz pomaga w łagodzeniu objawów.

Śniadanie:

• Owsianka na wodzie lub mleku roślinnym (np. owsianym, migdałowym) z dodatkiem ugotowanego, startego jabłka i odrobiną miodu.
• Herbata rumiankowa, która działa kojąco na żołądek.
• Osoby aktywne lub/i redukujące wagę powinny uzupełnić ten posiłek odżywką białkową.

Drugie śniadanie:

• Banan (jest łatwostrawny i pomaga zneutralizować kwas żołądkowy).
• Kilka migdałów, niesolonych i nieprażonych.

Obiad:

• Gotowany filet z indyka lub kurczaka (bez przypraw ostrych) z dodatkiem puree z ziemniaków.
• Gotowana marchewka i cukinia – warzywa lekkostrawne, które nie drażnią żołądka.
• Kompot z owoców suszonych (bez dodatku cukru).

Podwieczorek:

• Naturalny jogurt (niesłodzony, o niskiej zawartości tłuszczu), który wspiera florę bakteryjną żołądka.
• Krakersy ryżowe lub kukurydziane.
• Osoby aktywne lub/i redukujące wagę powinny uzupełnić ten posiłek odżywką białkową.

Kolacja:

• Zupa krem z dyni, przygotowana na delikatnym wywarze warzywnym (bez tłuszczu i ostrych przypraw).
• Mała porcja gotowanego białego ryżu.
• Porcja gotowanego mięsa z kurczaka (do ryżu lub zupy)

Przekąski/nawodnienie w ciągu dnia:

• Woda niegazowana.
• Napar z siemienia lnianego, który działa ochronnie na błonę śluzową żołądka.

Takie menu uwzględnia lekkostrawne produkty, które nie podrażniają żołądka, pomagając jednocześnie łagodzić objawy zgagi i wrzodów. Ważne jest, aby unikać tłustych, ostrych i kwaśnych potraw, które mogą nasilać objawy.

Źródła:

• Ford, A. C., Moayyedi, P., Black, C. J., Yuan, Y., Veettil, S. K., Mahadeva, S., Kengkla, K., Chaiyakunapruk, N., & Lee, Y. Y. (2021). Systematic review and network meta-analysis: efficacy of drugs for functional dyspepsia. Alimentary pharmacology & therapeutics, 53(1), 8–21. https://doi.org/10.1111/apt.16072
• Harer, K. N., & Hasler, W. L. (2020). Functional Dyspepsia: A Review of the Symptoms, Evaluation, and Treatment Options. Gastroenterology & hepatology, 16(2), 66–74.
• Oustamanolakis, P., & Tack, J. (2012). Dyspepsia: organic versus functional. Journal of clinical gastroenterology, 46(3), 175–190. https://doi.org/10.1097/MCG.0b013e318241b335