Olej z wątroby rekina – właściwości i zastosowanie

Chociaż za najbardziej egzotyczne źródła tłuszczu w diecie uznaje się awokado i kokosy, to istnieje też gama produktów, których zdobycie w formie nieprzetworzonej w krajach środkowej Europy jest niemożliwe. Produktem takim jest na przykład olej z wątroby rekina, który zasłynął z zawartości substancji, która „wygląda” i działa jak tłuszcz, jednak nie jest typową substancją odżywczą. Dzięki zawartości tej substancji olej z wątroby rekina jest przetwarzany na formę skoncentrowaną, którą stosuje się jako suplement diety.

1. Historia oleju z wątroby rekina
2. Nowoczesna ekstrakcja
3. Właściwości oleju z wątroby rekina
4. Zastosowania oleju z wątroby rekina
5. Odpowiednie proporcje tłuszczy w diecie
6. Istota tłuszczu w diecie

Historia oleju z wątroby rekina

Pierwsze historie związane z pozyskiwaniem oleju z wątroby rekina sięgają kilkuset lat wstecz, kiedy to nordyccy rybacy odkryli, że tłuszcz ten ma spektrum zastosowań szersze, niż inne oleje. Stosowali go jako remedium na rany, choroby skóry i infekcje. Tradycyjnie olej z wątroby rekina pozyskiwany był w sposób prymitywny, poprzez powolne gotowanie, co pozwalało na oddzielenie tłuszczu od reszty tkanek. „Oczka” tłuszczu zbierano z powierzchni wody przy pomocy odpowiednich narzędzi. Proces ten był niestety bardzo czasochłonny i mało wydajny.

Nowoczesna ekstrakcja

Z biegiem lat metody pozyskiwania oleju uległy znacznemu usprawnieniu, kiedy to zaczęto stosować nowoczesne metody ekstrakcji, takie jak destylacja molekularna. Obecnie, olej z wątroby rekina jest produkowany na skalę przemysłową z zachowaniem wysokich standardów czystości i jakości. Dzięki zaawansowanym technikom przetwarzania, olej ten jest dostępny w formie kapsułek i płynnych suplementów diety, co ułatwia jego powszechne stosowanie w celu wsparcia organizmu.

Właściwości oleju z wątroby rekina

Olej z wątroby rekina od lat budzi zainteresowanie zarówno naukowców, jak i osób dbających o zdrowie, głównie ze względu na swoje bogactwo składników bioaktywnych. Zawiera on w sobie trzy główne substancje: wielonienasycone kwasy tłuszczowe z rodziny omega-3, alkiloglicerole oraz skwalen. Każdy z tych składników pełni specyficzne funkcje w organizmie.

Omega-3

Kwasy tłuszczowe n-3, czyli omega-3, wyróżniają się tym, że ich struktura chemiczna zawiera podwójne wiązanie przy trzecim węglu od końca łańcucha węglowego, z którego zbudowane są wszystkie kwasy tłuszczowe. Zdecydowanie różnią się od innych tłuszczów, takich jak nasycone, które nie mają wiązań podwójnych, czy omega-6, w których te wiązania pojawiają się w 6 węglu od końca. Ta unikalna budowa wpływa na ich rolę w organizmie. Są kluczowymi składnikami błon komórkowych, szczególnie w układzie nerwowym. Omega-3 są również prekursorami dla różnych cząsteczek sygnałowych, które regulują różne procesy biologiczne, takie jak stany zapalne.

Alkiloglicerole 

Alkiloglicerole to substancje, które w przeciwieństwie do zwykłych tłuszczów, (trójglicerydów), mają glicerol połączony z alkoholem za pomocą specyficznego wiązania eterowego. Ta różnica w budowie sprawia, że alkiloglicerole są bardziej stabilne i mniej podatne na działanie niektórych enzymów trawiennych w organizmie.

Skwalen

Z kolei skwalen, który również występuje w dużych ilościach w oleju z wątroby rekina, jest wielonienasyconym węglowodorem, a nie typowym tłuszczem. Występuje m.in. w ludzkim sebum w skórze, odgrywa rolę w syntezie cholesterolu i bierze udział w ochronie komórek.

Substancje bioaktywne oleju z wątroby rekina, mające charakter lipidowy

Zastosowania oleju z wątroby rekina

Olej z wątroby rekina ze względu na swój skład jest od ponad czterech dekad stosowany zarówno w terapii, jak i profilaktyce różnych zaburzeń w działaniu organizmu. Pierwsze badania kliniczne tego oleju koncentrowały się na wspieraniu leczenia białaczki oraz zapobieganiu chorobie popromiennej u pacjentów poddawanych radioterapii. Najnowsze publikacje bardziej ukierunkowane są na zdrowie sercowo-naczyniowe.

Zdrowie serca i mózgu

Kwasy omega-3 odgrywają rolę budulcową oraz przeciwzapalną. Badania z nimi związane koncentrują się na ich zdolności do wspierania zdrowia serca, a także na ich roli w rozwoju i funkcjonowaniu mózgu, zwłaszcza w kontekście chorób neurodegeneracyjnych. Do ważnych substancji odżywczych w oleju z wątroby rekina należą też witaminy rozpuszczalne w tłuszczach, D i A. Substancja D jest jedną z najczęściej niedoborowych w środkowej Europie.

Odporność i profilaktyka antynowotworowa

Alkiloglicerole, z kolei, badane są głównie pod kątem działania układu odpornościowego i profilaktyki przeciwnowotworowej. W warunkach laboratoryjnych zaobserwowano, że alkiloglicerole mogą hamować rozwój komórek nowotworowych oraz wspierać funkcje makrofagów, czyli komórek odpornościowych rozpoznających zagrożenie, m.in. ze strony mikroorganizmów. Kolejny ważny składnik oleju z wątroby rekina, skwalen, również budzi zainteresowanie w kontekście właściwości przeciwnowotworowych, działa jako silny antyoksydant i substancja wspierająca zdrowie skóry.

Odpowiednie proporcje tłuszczy w diecie

Przeciętny dorosły człowiek potrzebuje codziennie około 20-35% całkowitej energii z pożywienia w postaci tłuszczów, co przekłada się na około 44-77 gramów tłuszczu dziennie przy diecie o kaloryczności 2000 kcal. W przypadku kwasów omega-3 zaleca się spożycie w granicach 250-500 mg dziennie, choć niektóre organizacje, takie jak American Heart Association, sugerują nawet wyższe dawki, zwłaszcza dla osób z ryzykiem chorób serca.

Aby dostarczyć w ciągu dnia 250-500 mg kwasów EPA i DHA (eikozapentaenowego i dokozaheksaenowego; najważniejszych kwasów omega-3), powinno się spożywać tłuste ryby morskie, takie jak łosoś czy makrela, przynajmniej dwa razy w tygodniu, lub sięgnąć po suplementy diety zawierające olej rybi.

Istota tłuszczu w diecie

Niedobór tłuszczów w diecie może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych, w tym problemów z absorpcją witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A, D, E i K). Długotrwały niedobór tłuszczów może również prowadzić do osłabienia układu odpornościowego, zaburzeń hormonalnych oraz problemów ze skórą.

Z drugiej strony, nadmiar tłuszczów, zwłaszcza nasyconych i trans, może przyczyniać się do rozwoju otyłości, cukrzycy typu 2, chorób sercowo-naczyniowych oraz podwyższonego poziomu cholesterolu LDL, co zwiększa ryzyko miażdżycy i innych poważnych schorzeń. Nadmierne spożycie tłuszczów, może również nasilać stany zapalne, które są powiązane z wieloma przewlekłymi chorobami, w tym z rakiem i chorobami autoimmunologicznymi.

Źródła:

• Pugliese, P. T., Jordan, K., Cederberg, H., & Brohult, J. (1998). Some biological actions of alkylglycerols from shark liver oil. Journal of alternative and complementary medicine (New York, N.Y.), 4(1), 87–99. https://doi.org/10.1089/acm.1998.4.1-87
• Deniau, A. L., Mosset, P., Pédrono, F., Mitre, R., Le Bot, D., & Legrand, A. B. (2010). Multiple beneficial health effects of natural alkylglycerols from shark liver oil. Marine drugs, 8(7), 2175–2184. https://doi.org/10.3390/md8072175
• Paul, S., Smith, A. A. T., Culham, K., Gunawan, K. A., Weir, J. M., Cinel, M. A., Jayawardana, K. S., Mellett, N. A., Lee, M. K. S., Murphy, A. J., Lancaster, G. I., Nestel, P. J., Kingwell, B. A., & Meikle, P. J. (2021). Shark liver oil supplementation enriches endogenous plasmalogens and reduces markers of dyslipidemia and inflammation. Journal of lipid research, 62, 100092. https://doi.org/10.1016/j.jlr.2021.100092