Oregano – wartości odżywcze, właściwości zdrowotne

Oregano (Origanum vulgare L.), czyli lebiodka pospolita, to wieloletnia roślina z rodziny jasnotowatych (Lamiaceae), występująca głównie w Europie i rejonie śródziemnomorskim oraz Azji Zachodniej. Kluczową rolę w oregano odgrywają olejki eteryczne i fenole, które kreują zarówno jej odporność na działanie czynników zewnętrznych, jak i potencjał w zastosowaniach kulinarnych, czy fitoterapeutycznych. Aromatyczny profil oregano sprawia, że jest to przyprawa uniwersalna dla wielu kultur.

1. Wygląd i występowanie oregano
2. Wartości odżywcze oregano
3. Zastosowanie oregano w kuchni
4. Właściwości zdrowotne oregano

Wygląd i występowanie oregano

Oregano jest byliną dorastającą najczęściej do wysokości około 80 cm, charakteryzującą się silnie rozgałęzionymi, często czerwono-brunatnymi, owłosionymi łodygami. Liście rośliny są naprzeciwległe, drobne, jajowate lub eliptyczne, zazwyczaj o długości od 1 do 4 cm, pokryte licznymi drobnymi włoskami, które nadają im nieco szorstką teksturę. Liście mają zwykle ciemnozieloną barwę na górnej powierzchni oraz nieco jaśniejszą od spodu.

Kwiaty oregano są drobne, dwuwargowe, zebrane w charakterystyczne baldachogrona na końcach łodyg, najczęściej o barwie różowofioletowej, białej lub jasno purpurowej. Roślina ta preferuje gleby suche i wapienne oraz stanowiska dobrze nasłonecznione, choć jest odporna na niekorzystne warunki środowiskowe, co umożliwia jej występowanie zarówno na dzikich stanowiskach naturalnych, jak i w uprawach ogrodowych, zielarskich oraz plantacyjnych w różnych częściach świata.

Wartości odżywcze oregano

Właściwości sensoryczne oregano są ściśle związane z obecnością w jego tkankach olejków eterycznych, których składniki – przede wszystkim karwakrol i tymol – odpowiadają za intensywny, korzenny zapach oraz lekko pikantny, gorzkawy smak. Aromaty te są bardziej wyraziste po wysuszeniu rośliny, co wynika z redukcji wilgoci i względnego zwiększenia stężenia lotnych związków aromatycznych.

Chociaż oregano jest źródłem wielu substancji bioaktywnych, takich jak kwas rozmarynowy, kawowy i chlorogenowy, a także flawonoidów, jego rola w codziennej diecie pozostaje marginalna z żywieniowego punktu widzenia. Ilości dodawane do potraw są niewielkie, przez co wkład oregano w bilans energetyczny i pokrycie zapotrzebowania na składniki odżywcze jest praktycznie pomijalny. Mimo, że zawiera ono pewne ilości witaminy C, czy pierwiastków mineralnych, jak wapń i potas, to ze względu na stosowanie wyłącznie jako przyprawy, nie odgrywa istotnej roli w stanie odżywienia organizmu.

Skład odżywczy oregano

Zastosowanie oregano w kuchni

Zastosowanie kulinarne oregano związane jest przede wszystkim z jego intensywnym aromatem oraz charakterystycznym smakiem, które doskonale komponują się z wieloma potrawami kuchni międzynarodowej.

Aromat oregano

Aromat oregano dobrze komponuje się także z innymi przyprawami i ziołami, takimi jak bazylia, rozmaryn, tymianek, majeranek, czosnek oraz cebula, co pozwala na tworzenie różnorodnych mieszanek przyprawowych oraz marynat. W kulinariach oregano stosowane jest zarówno świeże, jak i suszone, jednak ze względu na większą koncentrację olejków eterycznych, forma suszona jest preferowana w przemyśle spożywczym i gastronomii profesjonalnej.

Kuchnie świata 

Suszone oregano jest jednym z podstawowych składników miksów przypraw stosowanych w kuchni włoskiej, greckiej, tureckiej oraz bliskowschodniej.

We Włoszech oregano używane jest powszechnie do przyprawiania pizzy, sosów na bazie pomidorów, makaronów, lasagne, a także marynat mięsnych, pomidorów, bakłażanów, papryki i cukinii.

W Grecji oregano to kluczowy składnik popularnych potraw, takich jak sałatka grecka, mięsa grillowane (souvlaki, gyros), a także ser feta oraz różnego rodzaju dania z warzyw duszonych i pieczonych w oliwie.

W kuchni bliskowschodniej oregano często pojawia się w mieszance przyprawowej za'atar, gdzie w połączeniu z sezamem, sumakiem i solą stanowi dodatek do chleba, hummusu, jogurtów oraz warzyw.

Właściwości zdrowotne oregano

Oregano ze względu na swój bogaty skład chemiczny oraz zawartość licznych substancji bioaktywnych, wykazuje szerokie spektrum potencjalnych właściwości prozdrowotnych, potwierdzonych w badaniach naukowych z udziałem ludzi.

Wpływ na cholesterol

Z przeprowadzonych przeglądów i analiz wynika, że oregano jako jedyny przedstawiciel rodziny jasnotowatych (obok mięty, czy szałwi) istotnie wpływa na poprawę trzech kluczowych parametrów lipidowych. Prowadzić może do obniżenia poziomu cholesterolu całkowitego i frakcji LDL (lipoprotein niskiej gęstości) oraz podwyższenia poziomu frakcji HDL (wysokiej gęstości).

Efekty te są szczególnie wyraźne przy krótkoterminowej suplementacji trwającej do 8 tygodni, natomiast w dłuższym okresie (>8 tygodni) skuteczność utrzymuje się głównie dla redukcji LDL. Oregano wykazuje również selektywne działanie na parametry lipidowe u osób z cukrzycą, hipercholesterolemią, nadwagą oraz otyłością.

Aktywność przeciwzapalna

Poza wpływem na gospodarkę lipidową oregano wykazuje istotną aktywność przeciwzapalną, potwierdzoną w badaniach nad suplementacją u osób wykonujących intensywną aktywność fizyczną, np. u żołnierzy. W grupie tej wykazano, że suplementacja wyciągami z oregano może wiązać się ze zmniejszeniem markerów stanu zapalnego, a przez to wspierać proces regeneracji mięśniowej.

Zapalenie zatok

Badania z zastosowaniem placebo w kontekście infekcji górnych dróg oddechowych, szczególnie przewlekłego zapalenia zatok przynosowych bez obecności polipów, wykazały wyraźną skuteczność oregano w redukcji objawów oraz poprawie jakości życia pacjentów, chociaż dowody te oceniono jako o niskiej pewności.

Wpływ na patogeny

Ponadto olejek eteryczny oregano posiada znaczącą aktywność przeciwgrzybiczą, szczególnie wobec gatunków chorobotwórczych grzybów z rodzaju Candida, Aspergillus oraz Penicillium, a najistotniejszymi składnikami determinującymi to działanie są karwakrol, tymol oraz ich pochodne, takie jak p-cymen, o-cymen i γ-terpinen, które skutecznie hamują rozwój patogenów opornych na standardowe leki przeciwgrzybicze.

 Źródła:

• Hassanpour H, Mojtahed M, Fallah AA, Jafari T. Lamiaceae plants improve serum cholesterol, triglyceride, and LDL in patients with metabolic syndrome: A systematic review and meta-analysis of randomized clinical trials. Food Sci Nutr. 2024;12(11):8525-8539. Published 2024 Sep 15. doi:10.1002/fsn3.4451
• Hoang MP, Seresirikachorn K, Chitsuthipakorn W, Snidvongs K. Herbal Medicines for Rhinosinusitis: A Systematic Review and Network Meta-analysis. Curr Allergy Asthma Rep. 2023;23(2):93-109. doi:10.1007/s11882-022-01060-z
• Harlow J, Blodgett K, Stedman J, Pojednic R. Dietary Supplementation on Physical Performance and Recovery in Active-Duty Military Personnel: A Systematic Review of Randomized and Quasi-Experimental Controlled Trials. Nutrients. 2024;16(16):2746. Published 2024 Aug 17. doi:10.3390/nu16162746
• Mezzomo L, Butzge J, Fiorio M, et al. Origanum Essential Oil and Antifungal Activity: A Systematic Review. Chem Biodivers. Published online February 13, 2025. doi:10.1002/cbdv.202402296