Refluks – objawy, przyczyny, dieta

Refluks żołądkowo-przełykowy to stan, w którym treść żołądkowa cofa się do przełyku, powodując podrażnienie jego błony śluzowej. Zjawisko to może występować zarówno okresowo, jak i przewlekle, jest powszechnym problemem dotykającym osoby w różnym wieku. Najczęściej związany jest z osłabieniem dolnego zwieracza przełyku, który normalnie zapobiega cofaniu się treści żołądkowej. Problem ten może negatywnie wpływać na codzienne funkcjonowanie, powodując dyskomfort oraz pogorszenie jakości życia.

1. Objawy refluksu
2. Etiologia refluksu
3. Dieta podczas refluksu
4. Skutki uboczne leczenia refluksu

Objawy refluksu

Zgaga i jej konsekwencje

Do symptomów refluksu zalicza się przede wszystkim zgagę, która jest odczuwana jako intensywne pieczenie w okolicy mostka, często promieniujące w górę przełyku. Dolegliwość ta zwykle nasila się po spożyciu ciężkostrawnych lub tłustych posiłków, a także podczas pochylania się lub leżenia. Często towarzyszy jej kwaśny lub gorzki posmak w ustach, spowodowany cofaniem się kwasu żołądkowego do przełyku i jamy ustnej. Towarzyszyć temu mogą uszkodzenia szkliwa zębów w wyniku długotrwałego kontaktu z kwasem żołądkowym, co objawia się nadwrażliwością i zwiększonym ryzykiem próchnicy.

Odbijanie o kwaśnym posmaku, uczucie pełności i dyskomfortu

Inne powszechne objawy to odbijanie o kwaśnym posmaku, uczucie pełności i dyskomfortu w nadbrzuszu, a także ból w klatce piersiowej, który może być mylony z objawami kardiologicznymi. W niektórych przypadkach obserwuje się trudności w przełykaniu pokarmów, co może być wynikiem przewlekłego podrażnienia błony śluzowej przełyku.

Kaszel i chrypka

U wielu osób refluks objawia się również przewlekłym kaszlem lub chrypką, które są rezultatem drażnienia gardła i krtani przez kwas żołądkowy. Objawy te mają tendencję do nasilania się w godzinach nocnych, co negatywnie wpływa na jakość snu i codzienne funkcjonowanie.

Etiologia refluksu

Głównym mechanizmem rozważanym jako przyczyna refluksu jest osłabienie dolnego zwieracza przełyku, które umożliwia cofanie się treści żołądkowej. Czynniki ryzyka obejmują otyłość, ciąże, przewlekły stres oraz palenie tytoniu. Dieta również odgrywa istotną rolę. Tłuste i smażone potrawy, nadmiar kawy, alkohol oraz pikantne przyprawy mogą zwiększać ryzyko wystąpienia refluksu.

U osób starszych osłabienie mięśni oraz naturalny proces starzenia się organizmu mogą dodatkowo predysponować do tego schorzenia. Pewne leki, takie jak niesteroidowe leki przeciwzapalne, także mogą wpłynąć na rozwój refluksu, podobnie jak zaburzenia hormonalne, czy choroby przewlekłe, na przykład cukrzyca.

Dieta podczas refluksu

Czego unikać?

Dieta jest kluczowym elementem w hamowaniu objawów refluksu i zapobieganiu jego nawrotom. Zaleca się unikanie pokarmów, które mogą drażnić błonę śluzową przełyku lub powodować nadmierną produkcję kwasu żołądkowego, takich jak cytrusy, pomidory, czosnek, cebula, napoje gazowane oraz czekolada.

Wielkość i ilość posiłków 

Spożywanie mniejszych posiłków w regularnych odstępach czasu pomaga zmniejszyć nacisk na żołądek, zapobiegając cofaniu się jego treści. Ważne jest również, aby nie kłaść się bezpośrednio po jedzeniu i unikać jedzenia na krótko przed snem.

Błonnik, woda i inne czynniki

Warto zwiększyć spożycie błonnika, na przykład w formie warzyw, owoców i pełnoziarnistych produktów, co może wspomóc prawidłową pracę układu pokarmowego oraz mikrobiom jelitowy. Picie odpowiedniej ilości wody oraz ograniczenie spożycia alkoholu i kofeiny również przyczynia się do poprawy stanu zdrowia.

Naturalne środki w zwalczaniu refluksu

Skutki uboczne leczenia refluksu

Przewlekłe stosowanie leków na refluks, takich jak inhibitory pompy protonowej, czy leki zobojętniające kwas solny, może prowadzić do skutków ubocznych. Długotrwałe blokowanie produkcji kwasu żołądkowego może powodować niedobory witamin i pierwiastków mineralnych, w tym witaminy B12, żelaza czy magnezu. Może to wpłynąć na osłabienie kości, układu nerwowego oraz ogólnej odporności organizmu.

Zaburzenia mikrobiomu jelitowego, będące skutkiem zmienionej kwasowości, mogą prowadzić do problemów trawiennych, takich jak wzdęcia, biegunki, czy zwiększone ryzyko infekcji bakteryjnych. W związku z tym długoterminowe zarządzanie refluksem powinno opierać się na zmianach stylu życia, takich jak redukcja masy ciała, rzucenie palenia oraz wprowadzenie regularnej aktywności fizycznej.

Źródła:

• Maresova, P., Rezny, L., Hruska, J., Klimova, B., Swanstrom, L. L., & Kuca, K. (2024). Diagnosis and treatment of patients with gastroesophageal reflux disease - a systematic review of cost-effectiveness and economic burden. BMC health services research, 24(1), 1351. https://doi.org/10.1186/s12913-024-11781-8
• Maret-Ouda, J., Markar, S. R., & Lagergren, J. (2020). Gastroesophageal Reflux Disease: A Review. JAMA, 324(24), 2536–2547. https://doi.org/10.1001/jama.2020.21360