SIBO - co to jest? Przyczyny, objawy, dieta

SIBO, czyli przerost bakteryjny jelita cienkiego, to zaburzenie mikrobioty (mikrobiomu) jelitowej, w którym dochodzi do nadmiernego namnożenia bakterii w miejscu, gdzie ich liczba powinna być znacznie mniejsza. Przyczyny przerostu bakteryjnego w jelicie cienkim są złożone i często wynikają z kombinacji różnych czynników. Leczenie bywa kłopotliwe, bowiem wymaga kompleksowego podejścia, które uwzględnia eliminację nadmiaru bakterii, poprawę motoryki jelit oraz wsparcie regeneracji mikroflory i błony śluzowej jelit. 

1. SIBO - co oanacza?
2. Przyczyny SIBO
3. Objawy SIBO
4. Dieta i leczenie SIBO

SIBO - co oanacza?

Skrót SIBO pochodzi od anglojęzycznej nazwy tego zaburzenia, czyli „small intestine bacterial overgrowth”. W jelicie cienkim naturalnie występuje pewna ilość drobnoustrojów, jednak większość bakterii zasiedla jelito grube, gdzie pełnią kluczowe funkcje w trawieniu, fizycznej ochronie i syntezie niektórych substancji odżywczych, takich jak neuroprzekaźniki, czy substancje przeciwzapalne.

Zaburzenia równowagi 

W przypadku SIBO dochodzi do zaburzenia tej równowagi, co prowadzi do fermentacji niestrawionych resztek pokarmowych już w jelicie cienkim. W wyniku tego procesu powstają gazy, takie jak wodór, metan i dwutlenek węgla, które mogą wywoływać szereg objawów klinicznych.

Z czego wynika?

Przerost bakterii w jelicie cienkim może wynikać z różnych czynników, takich jak zaburzenia motoryki jelit, upośledzenie pracy zwieracza między jelitem cienkim a grubym, a także zmniejszone wydzielanie kwasu solnego w żołądku. Zjawisko to bywa również związane z przewlekłymi chorobami, takimi jak cukrzyca, zespół jelita drażliwego, czy choroby autoimmunologiczne, które mogą osłabiać mechanizmy obronne przewodu pokarmowego.

Konsekwencje SIBO

Przerost bakteryjny w jelicie cienkim nie tylko wpływa na samopoczucie, ale także na zdolność organizmu do prawidłowego wchłaniania składników odżywczych, co może prowadzić do niedoborów witamin, minerałów i zaburzeń metabolicznych.

Przyczyny SIBO

Upośledzenie mechanizmów obronnych oraz uchyłki 

Istotną rolę w powstawaniu SIBO odgrywają zaburzenia mechanizmów obronnych jelita cienkiego, takich jak nieprawidłowe działanie kompleksu mioelektrycznego funkcjonującego na styku mięśni w przewodzie pokarmowym oraz układu nerwowego. Kompleks ten odpowiada za przesuwanie treści pokarmowej w jelicie. W wyniku upośledzenia tej funkcji bakterie mogą gromadzić się i namnażać w nadmiernych ilościach. Kolejną potencjalną przyczyną może być także obecność uchyłków w jelicie cienkim, które stwarzają nisze dla bakterii i utrudniają ich eliminację.

Sposób odżywiania

Nieodpowiednia dieta, zwłaszcza bogata w łatwo fermentujące węglowodany, może tworzyć środowisko sprzyjające namnażaniu się bakterii. Przewlekły stres, który zaburza regulację osi mózgowo-jelitowej, oraz stosowanie antybiotyków, które zmieniają naturalną mikroflorę przewodu pokarmowego, również mogą odgrywać istotną rolę. Częstą przyczyną SIBO jest stosowanie leków obniżających kwasowość żołądka, co osłabia naturalną ochronę przed bakteriami, które trafiają tam z jedzeniem.

Inne przyczyny

Problem SIBO może też wynikać z nieprawidłowego działania zwieracza oddzielającego jelito cienkie od grubego, co pozwala bakteriom z jelita grubego przedostać się do cienkiego. Niektóre choroby, takie jak twardzina układowa, czy niewydolność wątroby, również zaburzają ruchy jelit i mogą sprzyjać rozwojowi SIBO. Ryzyko wzrasta również po operacjach w obrębie układu pokarmowego, szczególnie jeśli powodują one zwężenia lub spowolnienie przesuwania się treści pokarmowej.

Metody diagnostyki SIBO

Objawy SIBO

Gazy, wzdęcia, zaparcia

Częstym symptomem SIBO są wzdęcia, które pojawiają się wkrótce po posiłku i wynikają z nadmiernej produkcji gazów przez bakterie fermentujące treść pokarmową w jelicie cienkim. Uczucie pełności lub ciężkości w brzuchu może towarzyszyć niemal każdemu posiłkowi, co często prowadzi do zmniejszenia apetytu. Biegunki, wynikające z fermentacji cukrów, są jednym z charakterystycznych objawów, ale w niektórych przypadkach występują także zaparcia, szczególnie jeśli przerost dotyczy bakterii produkujących metan.

Utrata wagi

Utrata masy ciała zdarza się w bardziej zaawansowanych przypadkach, kiedy wchłanianie składników odżywczych jest znacznie upośledzone. Mogą pojawić się również problemy skórne, takie jak trądzik, czy egzema. Niekiedy obserwuje się objawy ogólnoustrojowe, takie jak zmęczenie, bóle głowy, czy zaburzenia koncentracji, co może być związane z działaniem toksyn bakteryjnych lub niedoborami witamin z grupy B.

Dyskomfort

Warto też dodać, że wiele osób z SIBO odczuwa dyskomfort podczas aktywności fizycznej, co wynika z napięcia w obrębie jamy brzusznej. Objawy bywają niespecyficzne i mogą przypominać inne schorzenia, takie jak zespół jelita drażliwego, czy nietolerancje pokarmowe, co utrudnia rozpoznanie i opóźnia wdrożenie odpowiedniego leczenia. Objawy te często nasilają się po spożyciu pokarmów bogatych w cukry fermentujące, takich jak produkty zbożowe, owoce, warzywa cebulowe, czy mleko.

Dieta i leczenie SIBO

Leki

Najczęściej stosowanymi lekami w SIBO są antybiotyki, takie jak rifaksymina lub metronidazol, które działają miejscowo w jelicie cienkim i ograniczają przerost bakteryjny bez istotnego wpływu na mikroflorę jelita grubego. W przypadku SIBO z dominującą produkcją metanu zaleca się stosowanie antybiotyków w połączeniu z lekami takimi jak neomycyna, co zwiększa skuteczność terapii. Stosowanie prokinetyków, czyli leków wspierających prawidłową motorykę jelit i zapobiegających zastojowi treści pokarmowej również może mieć uzasadnienie.

Dieta eliminacyjna

Równocześnie kluczowe znaczenie ma dieta eliminacyjna, często oparta na ograniczeniu fermentujących węglowodanów FODMAP, co zmniejsza ilość substratów dla bakterii i redukuje objawy. Najwięcej tego typu węglowodanów znajduje się w owocach, zbożach i warzywach. Wprowadzenie żywności lekkostrawnej i stopniowe rozszerzanie diety pozwala na lepszą kontrolę objawów i regenerację przewodu pokarmowego.

Probiotyki

Probiotyki mogą być pomocne w odbudowie równowagi mikrobioty, szczególnie szczepy Lactobacillus i Bifidobacterium, choć ich stosowanie powinno być indywidualnie dostosowane, aby nie nasilać objawów. Indywidualnie warto też dobrać suplementację substancjami odżywczymi, takimi jak witamina B12, witamina D, czy cynk oraz żelazo.

Źródła:

• Achufusi, T. G. O., Sharma, A., Zamora, E. A., & Manocha, D. (2020). Small Intestinal Bacterial Overgrowth: Comprehensive Review of Diagnosis, Prevention, and Treatment Methods. Cureus, 12(6), e8860. https://doi.org/10.7759/cureus.8860
• Zafar, H., Jimenez, B., & Schneider, A. (2023). Small intestinal bacterial overgrowth: current update. Current opinion in gastroenterology, 39(6), 522–528. https://doi.org/10.1097/MOG.0000000000000971