Czym jest łupież? Przyczyny powstawania i profilaktyka

Łupież (pityriasis capillitii) to zjawisko powszechne i w większości przypadków nieszkodliwe, jednak może powodować znaczący dyskomfort estetyczny i psychologiczny. Może mieć różne podłoża, zarówno związane z nadmiernym łojotokiem, jak i reakcją skóry na czynniki mikrobiologiczne, immunologiczne oraz środowiskowe. Choć łupież rzadko wiąże się z poważnymi problemami zdrowotnymi, jego przewlekły lub nawracający charakter może wpływać na jakość życia pacjentów.

1. Diagnostyka łupieżu
2. Powstawanie łupieżu
3. Zapobieganie i terapia łupieżu
4. Profilaktyka nawrotów

Diagnostyka łupieżu

Objawy łupieżu obejmują nadmierne złuszczanie naskórka, które może przybierać różne formy w zależności od postaci schorzenia.

Łupież suchy

W klasycznym łupieżu suchym (łupież zwykły) dominują drobne, białe lub szare płatki, które łatwo oddzielają się od skóry. Może temu towarzyszyć umiarkowany świąd skóry głowy, choć zazwyczaj nie występuje stan zapalny ani zaczerwienienie.

Łupież tłusty

W przypadku łupieżu tłustego, który jest często związany z łojotokowym zapaleniem skóry, łuski są większe, żółtawe i bardziej przylegające do skóry głowy, a ich obecność może wiązać się z wyraźnym podrażnieniem, zaczerwienieniem i nasilonym świądem. W tej formie dochodzi także do nadmiernego wydzielania sebum (wydzieliny gruczołów łojowych) co sprzyja tworzeniu środowiska korzystnego dla rozwoju drobnoustrojów, zwłaszcza grzybów drożdżopodobnych z rodzaju Malassezia.

Różne przyczyny powstawania łupieżu

Powstawanie łupieżu

Główny winowajca

Kluczową rolę w rozwoju łupieżu przypisuje się grzybom, które są komensalnymi mikroorganizmami bytującymi na ludzkiej skórze. W warunkach fizjologicznych ich obecność nie prowadzi do patologicznych zmian, jednak pod wpływem predysponujących czynników, takich jak nadmierna produkcja łoju, zmiany w składzie lipidów naskórka lub zaburzenia układu immunologicznego, dochodzi do ich nadmiernego namnażania się.

Metabolizm lipidów przez grzyby prowadzi do powstawania wolnych kwasów tłuszczowych o działaniu drażniącym, które mogą wywoływać miejscowy stan zapalny, przyspieszone namnażanie się komórek skórnych i nadmierne złuszczanie naskórka.

Co mówią badania?

Badania wskazują również na udział czynników genetycznych, które mogą wpływać na predyspozycje do łupieżu, w tym na różnice w funkcjonowaniu bariery skórnej oraz aktywność układu odpornościowego.

Hormony

W patogenezie choroby bierze się także pod uwagę wpływ hormonów, szczególnie androgenów, które regulują wydzielanie sebum i mogą pośrednio sprzyjać rozwojowi zmian łupieżowych.

Warto podkreślić, że łupież nie jest bezpośrednio związany z zaniedbaniem higieny, choć niewłaściwa pielęgnacja skóry głowy, stosowanie kosmetyków o silnym działaniu lub brak regularnego oczyszczania skóry może nasilać objawy.

Zapobieganie i terapia łupieżu

Profilaktyka i leczenie łupieżu obejmują zarówno odpowiednią pielęgnację skóry głowy, jak i stosowanie preparatów farmakologicznych. Regularne mycie włosów łagodnymi szamponami pomaga usuwać nadmiar sebum i martwy naskórek, zmniejszając ryzyko rozwoju Malassezia. W przypadku wystąpienia objawów zaleca się szampony zawierające substancje przeciwgrzybicze, przeciwzapalne i keratolityczne, takie jak pirytionian cynku, siarczek selenu, ketokonazol i cyklopiroks, które hamują wzrost drobnoustrojów i ograniczają łuszczenie. Dodatkowo kwas salicylowy i siarka mogą wspomagać złuszczanie martwych komórek i ograniczać przyleganie łusek do skóry.

Profilaktyka nawrotów

W profilaktyce nawrotów korzystne mogą być szampony o neutralnym pH, które wspierają barierę skórną i redukują podrażnienia. Skuteczność terapii jest indywidualna i może wymagać dostosowania metod pielęgnacyjnych. Istnieją także metody domowe, takie jak olejki eteryczne, ocet jabłkowy, czy napary ziołowe, lecz ich działanie nie zostało jednoznacznie potwierdzone w badaniach.

W przypadkach opornych na leczenie zalecana jest konsultacja dermatologiczna, zwłaszcza gdy podejrzewa się współistniejące schorzenia, takie jak łojotokowe zapalenie skóry czy łuszczyca. Nie można też zapominać o dbaniu o stan odżywienia, w tym odpowiednio wysoki poziom podaży białka, witamin z grupy B, a dodatkową rolę odgrywać może mikrobiom jelitowy.

Źródła:

• Rani S, Dey P, Pruthi K, Singh S, Mahajan S, Alajangi HK, Kapoor S, Pandey A, Gupta D, Barnwal RP, Singh G. Nanotechnology-Based Approaches for Cosmeceutical and Skin Care: A Systematic Review. Crit Rev Ther Drug Carrier Syst. 2024;41(5):65-110. doi: 10.1615/CritRevTherDrugCarrierSyst.v41.i5.20. PMID: 38608133.
• Vano-Galvan S, Reygagne P, Melo DF, Barbosa V, Wu WY, Moneib H, Piraccini BM. A comprehensive literature review and an international expert consensus on the management of scalp seborrheic dermatitis in adults. Eur J Dermatol. 2024 Jun 1;34(S1):4-16. doi: 10.1684/ejd.2024.4703. PMID: 38919137.