Dieta w zespole jelita drażliwego (IBS) - Co jeść?

Dieta może stanowić fundament dla prawidłowego rozwoju i zdrowia, ale również może być zagrożeniem. Tak jest na przykład w przypadku diet osób, które nie mają umiaru w jedzeniu słonych przekąsek, fast-foodu i słodyczy, co prowadzi do nadciśnienia, cukrzycy typu 2 i miażdżycy. Podobnie jest też u osób, które nie znają sposobów na redukcję stresu czy wpływu żywności na stany zapalne i ogólne samopoczucie, a to połączenie może być czynnikiem zapalnym dla tzw. syndromu jelita drażliwego.

1. Charakterystyka IBS
2. Diagnostyka IBS
3. Dieta FODMAP przy IBS
4. Co warto wyeliminować na wstępie?
5. Systematyczność w diecie a IBS
6. Dodatkowy błonnik
7. Co jeszcze można zrobić, jakie suplementy wybrać?

Charakterystyka IBS

Zespół jelita drażliwego, który znany jest pod skrótem IBS (czyli: irritable bowel syndrome), to przewlekłe schorzenie funkcjonalne przewodu pokarmowego, które objawia się nawracającymi bólami brzucha, wzdęciami, uczuciem dyskomfortu oraz zaburzeniami rytmu wypróżnień, takimi jak biegunki, zaparcia lub ich naprzemienność. IBS to jedno z najczęściej występujących zaburzeń ze strony układu trawiennego, dotykające od 10 do 15% populacji, przy czym kobiety mogą być bardziej narażone niż mężczyźni. Chociaż podobne objawy były opisywane już w starożytności, dopiero w XX wieku zaczęto lepiej rozumieć to zaburzenie.

Diagnostyka IBS

Dokładne przyczyny IBS wciąż nie są w pełni poznane, ale uważa się, że istotną rolę odgrywają zaburzenia nerwowej osi jelitowo-mózgowej, zmiany w mikrobiomie jelitowym oraz tkance chroniącej jelita, a także stres i czynniki psychologiczne. Symptomy mogą znacznie się różnić u poszczególnych pacjentów, ale zazwyczaj obejmują bóle brzucha, które łagodnieją po wypróżnieniu, nadmierne wzdęcia, gazy, oraz zmiany w regularności wypróżnień, czasami połączone z uczuciem niepełnego wypróżnienia.

Kryteria Rzymskie IV

Diagnozowanie IBS bywa skomplikowane, ponieważ nie istnieją specyficzne testy laboratoryjne, ani obrazowe, które mogłyby jednoznacznie potwierdzić to schorzenie, wykluczając wszystkie inne. W diagnostyce stosuje się głównie kryteria kliniczne, takie jak Kryteria Rzymskie IV, które uwzględniają obecność bólu brzucha przez co najmniej trzy miesiące, związanych z wypróżnianiem lub zmianami w częstości wypróżnień.

Dieta FODMAP przy IBS

W postępowaniu dietetycznym w zespole jelita drażliwego kluczową rolę odgrywa indywidualizacja diety oraz unikanie produktów, które mogą u danej osoby nasilać objawy. Jednym z najczęściej rekomendowanych podejść jest dieta o niskiej zawartości FODMAP, czyli fermentujących oligo-, di-, monosacharydów i polioli, które są słabo wchłaniane w jelicie cienkim i mogą ulegać fermentacji w jelicie grubym, prowadząc do wzdęć, bólu brzucha i biegunki.

Co warto wyeliminować na wstępie?

Liczne obserwacje wykazały, że ograniczenie spożycia FODMAP, które znajdują się m.in. w produktach takich jak cebula, czosnek, pszenica, niektóre owoce (np. jabłka, gruszki), nabiał i rośliny strączkowe, może zmniejszyć objawy u niektórych pacjentów. Po okresie eliminacji, który zwykle trwa od 4 do 6 tygodni, zaleca się stopniowe ponowne wprowadzanie wybranych grup FODMAP, aby zidentyfikować indywidualne tolerancje i ustalić bardziej zróżnicowaną dietę.

Produkty wskazane i przeciwwskazane w IBS

Systematyczność w diecie a IBS

Niezmiernie ważnym aspektem przy kontrolowaniu objawów syndromu jelita drażliwego jest regularność spożywania posiłków oraz unikanie przejadania się, co może pomóc w utrzymaniu stabilności pracy jelit. Zaleca się spożywanie mniejszych, ale częstszych posiłków w ciągu dnia, co może zmniejszyć ryzyko wystąpienia wzdęć i dyskomfortu.

Dodatkowy błonnik

Ważne jest także spożywanie odpowiedniej ilości błonnika, choć jego forma powinna być dostosowana do indywidualnych potrzeb. Błonnik nierozpuszczalny (obecny np. w otrębach pszenicy) może nasilać objawy, błonnik rozpuszczalny, obecny w warzywach i niektórych suplementach, takich jak łupina babki płesznik, jest zazwyczaj lepiej tolerowany i może łagodzić zaparcia.

Co jeszcze można zrobić, jakie suplementy wybrać?

W diecie osób z IBS warto również unikać tłustych, smażonych potraw, które opóźniają opróżnianie żołądka i mogą nasilać objawy. Zaleca się do minimum ograniczyć spożycie alkoholu, słodyczy, słonych przekąsek czy słodzików, takich jak sorbitol. Warto też dodać, że olejek miętowy oraz niektóre probiotyki zostały określone w badaniach z udziałem ludzi jako skuteczne suplementy łagodzące IBS.

Źródła:

• Lichtenstein G. R. (2024). Exploring Diets Beyond the Low-FODMAP Diet to Treat Patients With IBS. Gastroenterology & hepatology, 20(5), 255.
• Dale, H. F., Rasmussen, S. H., Asiller, Ö. Ö., & Lied, G. A. (2019). Probiotics in Irritable Bowel Syndrome: An Up-to-Date Systematic Review. Nutrients, 11(9), 2048. https://doi.org/10.3390/nu11092048
• Alammar, N., Wang, L., Saberi, B., Nanavati, J., Holtmann, G., Shinohara, R. T., & Mullin, G. E. (2019). The impact of peppermint oil on the irritable bowel syndrome: a meta-analysis of the pooled clinical data. BMC complementary and alternative medicine, 19(1), 21. https://doi.org/10.1186/s12906-018-2409-0