Glutation - co to jest? Właściwości, działanie

Pod pojęciem „antyoksydantów” kryje się bardzo szeroka gama związków, wytwarzanych zarówno przez rośliny, jak i organizmy zwierzęce. Dzięki związkom tym łatwiejsza jest walka komórek w obrębie różnych tkanek o odporność wobec działania różnych czynników szkodliwych, potencjalnie chorobotwórczych. Do najsilniejszych antyoksydantów produkowanych przez człowieka zalicza się glutation, przez co jest on obiektem licznych badań.

1. Działanie glutationu
2. Właściwości glutationu
3. Optymalizacja poziomu glutationu
4. N-acetylocysteina (NAC)
5. Szacunkowa zawartość glutationu w żywności
6. Dieta a glutation

Działanie glutationu

Detoks i regulacja odporności

Glutation pod względem budowy jest tripeptydem, a jego nazwa podpowiada, że składa się z 3 aminokwasów, jako cząsteczek budulcowych (cysteina, glicyna, kwas glutaminowy). Występuje on w wielu tkankach w stosunkowo zrównoważonych stężeniach i jest kluczowy w redukcji stresu oksydacyjnego, utrzymaniu równowagi redoks, wspomaganiu detoksykacji oraz regulacji odporności.

Redukcja stresu oksydacyjnego i kontrola równowagi

Redukcja stresu oksydacyjnego i kontrola równowagi redoks oznacza, że glutation pomaga organizmowi neutralizować wolne rodniki, czyli cząsteczki powstające w organizmie w wyniku procesów metabolicznych lub przez czynniki takie jak toksyny z zewnątrz, mogące uszkadzać DNA oraz inne komórkowe struktury. Poza tym glutation odgrywa ważną rolę w detoksykacji, czyli przekształcaniu toksyn i metali ciężkich w mniej szkodliwe substancje, które łatwiej jest usunąć z organizmu.

Reguluje on również funkcje układu odpornościowego poprzez wspieranie produkcji i działania białych krwinek, co pozwala organizmowi lepiej bronić się przed infekcjami i wspomagać ogólny stan zdrowia.

Właściwości glutationu

Obniżony poziom glutationu

Obniżony poziom glutationu obserwuje się w wielu chorobach przewlekłych, co skłania do hipotez, że jego zwiększenie może przyczyniać się do profilaktyki oraz spowolnienia postępu tych schorzeń. Do chorób tych należą m.in. zaburzenia związane ze starzeniem, stwardnienie rozsiane, nowotwory, przewlekłe choroby wątroby, mukowiscydoza, cukrzyca, HIV/AIDS, nadciśnienie, niepłodność, toczeń, zaburzenia psychiczne oraz inne zaburzenia neurodegeneracyjne.

Biomarker diagnostyczny

Pomiar poziomu glutationu w czerwonych krwinkach, chociaż wykazuje dużą zmienność osobniczą, jest relatywnie stabilny, przez co może służyć jako użyteczny biomarker diagnostyczny. Dodatkowo monitorowanie poziomów gamma-glutamylotransferazy (GGT), enzymu zaangażowanego w metabolizm glutationu, może dostarczać cennych informacji o wyczerpaniu zasobów glutationu i związanych z tym ryzykach zdrowotnych.

Optymalizacja poziomu glutationu

Poziom glutationu w dużym stopniu zależy od stanu, w jakim znajduje się cały organizm i wszystkie jego tkanki. Z tego też względu najlepsze efekty w optymalizacji stężenia tego aminokwasu w komórkach najłatwiej jest osiągnąć łącząc różne strategie pośrednie.

Dawkowanie glutationu

N-acetylocysteina (NAC)

Zmiany w poziomie konsumpcji białka mogą wpływać na syntezę glutationu dzięki dodatkowej dawce aminokwasów. Warto zwrócić tutaj uwagę m.in. na białko serwatkowe, głównie z powodu jego wysokiej zawartości cysteiny. N-acetylocysteina (NAC), dostarczając cysteinę, może wspierać syntezę glutationu, zwłaszcza u osób z niedoborami aminokwasów siarkowych. Badania wykazały, że suplementacja NAC może zwiększać dostępność cysteiny oraz innych antyoksydantów, a nawet poziom glutationu w mózgu.

Kwasy tłuszczowe omega-3 

Kwasy tłuszczowe omega-3 badane były pod kątem wpływu na poziomy glutationu zwłaszcza w kontekście redukcji stresu oksydacyjnego i objawów depresyjnych u osób starszych, a także zmniejszania markerów zapalnych u pacjentów z chorobą Parkinsona. Zaobserwowano też, że spożycie łososia podczas ciąży może doprowadzić do wzrostu stężenia glutationu, a efekty jego stosowania w kuchni były porównywalne do kapsułek z olejem rybnym.

Co jeszcze wspiera glutation?

Suplementacja diety witaminami z grupy B, takimi jak ryboflawina i kwas pantotenowy (B5), może wspierać syntezę glutationu dzięki ich udziałowi w produkcji ATP (adenozynotrifosforanu, cząsteczki energetycznej) i pośredniej regulacji aktywności enzymu odpowiedzialnego za aktywność glutationu. Witamina C to kolejny przykład substancji odżywczej, która może zwiększać poziomy glutationu głównie poprzez zwiększenie ogólnego potencjału antyoksydacyjnego organizmu.

Podobnie może być w przypadku witaminy E, co zaobserwowano u osób z cukrzycą. Warto również zwrócić uwagę na mikropierwiastek selen, który może zwiększać aktywność enzymów związanych z glutationem, co zostało potwierdzone w badaniach zarówno na zwierzętach, jak i z udziałem ludzi.

Szacunkowa zawartość glutationu w żywności

Dieta a glutation

Produktami spożywczymi, które mogą przyczyniać się do poprawy ogólnej zdolności antyoksydacyjnej i wzrostu poziomu glutationu, są warzywa krzyżowe (brokuły, brukselka, jarmuż, kalafior, kapusta) i zielona herbata, które są szczególnie bogate w przeciwutleniacze, a także mogą regulować aktywność enzymów z nimi związanych. Sugerują to wyniki badań przeprowadzonych na zdrowych osobach, czy również w grupach narażonych na osłabienie odporności na działanie wolnych rodników, np. wśród palaczy. Naukowcy coraz większą uwagę zwracają również na sok z granatu i winogron.

Źródła:

• Forman, H. J., Zhang, H., & Rinna, A. (2009). Glutathione: overview of its protective roles, measurement, and biosynthesis. Molecular aspects of medicine, 30(1-2), 1–12. https://doi.org/10.1016/j.mam.2008.08.006