Grypa – przyczyny, objawy, profilaktyka

Grypa to zakaźna choroba układu oddechowego, wywoływana przez wirusy grypy, które infekują głównie nos i gardło, a czasami również i płuca. Grypa jest jedną z najczęściej występujących we wszystkich grupach wiekowych, wirusowych chorób zakaźnych, istotnie przyczyniającą się do zachorowalności i śmiertelności ludzi praktycznie na całym świecie. Każdego roku na grypę zapada 5–10% osób dorosłych i 20–30% dzieci, przy czym 3–5 mln ludzi przechodzi tę chorobę bardzo ciężko, z czego 1 mln umiera. 

1. Grupy szczególnego ryzyka
2. Niebezpieczne powikłania grypy
3. Przyczyny zakażeń wirusem grypy
4. Objawy grypy
5. Leczenie farmakologiczne
6. Witaminy na grypę – mit czy realna terapia?
7. Antybiotyki i probiotyki
8. Domowe sposoby na grypę

Grupy szczególnego ryzyka

Wprawdzie każdy może zachorować na grypę i u każdego mogą wystąpić poważne problemy związane z przebiegiem tej choroby, to jednak niektóre osoby, gdy zachorują, są bardziej narażone na wystąpienie poważnych powikłań zdrowotnych. Problem ten dotyczy przede wszystkim osób w wieku powyżej 65 lat, osób w każdym wieku z takimi przewlekłymi schorzeniami, jak astma, cukrzyca czy choroba niedokrwienna serca, osób otyłych ze wskaźnikiem masy ciała (BMI) wynoszącym ponad 40, a także kobiet w ciąży i dzieci poniżej piątego roku życia.

Niebezpieczne powikłania grypy

Spośród najcięższych powikłań grypy najczęściej wymieniane są w pierwszej kolejności: wirusowe zapalenie płuc, wtórne bakteryjne zakażenia układu oddechowego, sepsa, zapalenie i rozpad mięśni (rabdomioliza), ostra niewydolność nerek, zapalenie mózgu i opon mózgowych, zapalenie osierdzia i mięśnia sercowego, niewydolność krążenia i nagły zgon sercowy.  

Przyczyny zakażeń wirusem grypy

Przyczyną zakażenia są wirusy grypy, które występują w czterech gatunkach – A, B, C i D. Grypę u ludzi wywołują najczęściej wirusy grypy A i B. Najlepiej poznany jest wirus grypy A, który cechuje się dużą zmiennością genetyczną i potencjałem zakaźnym, i odpowiada za lokalne epidemie i globalne pandemie.

​​Wirusy grypy rozprzestrzeniają się głównie poprzez drobne kropelki (tzw. droga kropelkowa), które rozpraszając się w powietrzu, tworzą aerozol, gdy osoby chore na grypę kaszlą i kichają lub nawet tylko mówią. Osoby znajdujące się w pobliżu chorego zarażają się grypą, wdychając taki aerozol. Rzadziej można zarazić się grypą, dotykając powierzchni lub przedmiotu, na którym znajduje się wirus grypy, a następnie dotykając ust, nosa lub oczu.

Chorzy na grypę stwarzają największe ryzyko zarażenia na przestrzeni pierwszych trzech dni choroby. Jednak niektórzy dorośli, mimo że czują się zdrowi, mogą zarażać innych już dzień przed wystąpieniem pierwszych objawów i nawet do pięciu–siedmiu dni od wystąpienia pierwszych objawów. Natomiast małe dzieci i osoby z osłabionym układem odpornościowym mogą zarażać jeszcze dłuższy czas od ustąpienia pełnoobjawowej choroby.

Objawy grypy

Czas od momentu kontaktu z wirusem grypy i zakażenia się nim do wystąpienia pierwszych objawów wynosi zwykle ok. dwóch dni, ale może się wahać w przedziale od jednego do czterech.

Pierwsze objawy grypy pojawiają się najczęściej nagle, a obejmują osłabienie i uczucie zmęczenia, a także bóle głowy, mięśni i stawów. W następnej kolejności pojawia się zwykle gorączka, często wysoka, której towarzyszą dreszcze i szybka męczliwość. Później dołączają kolejne charakterystyczne objawy, takie jak suchość i ból gardła i nosogardzieli, suchy kaszel i katar. U niektórych osób mogą pojawiać się na wczesnym etapie choroby wymioty i biegunka, chociaż objawy te, częściej niż u dorosłych, występują u dzieci.

Leczenie farmakologiczne

Szczepionki

Jak głosi fachowa literatura medyczna, najskuteczniejszym sposobem zapobiegania grypie jest systematyczne, coroczne szczepienie ochronna. Jednak skuteczność ochrona zależy tu w dużej mierze od stopnia dopasowania antygenowego wirusa szczepionki do wirusa dominującego w danym sezonie grypowym.

Leki przeciwwirusowe 

Dlatego też, gdy pojawiają się pierwsze objawy grypy, specjaliści zalecają rozpoczęcie podawania leków przeciwwirusowych. Środki przeciwwirusowe, zarejestrowane obecnie ze wskazaniem do leczenia grypy, ograniczają replikację wirusa w organizmie, a tym samym skracają czas utrzymywania się objawów chorobowych i łagodzą te objawy. Ponadto, co bardzo ważne, zmniejszają ryzyko powikłań pogrypowych, które są najczęstszą przyczyną zgonów w efekcie zarażenia wirusem grypy.

Skuteczność terapeutyczna

Jednak skuteczność terapeutyczna tych leków jest zależna od czasu podania, który nie powinien być dłuższy, jak 36 godzin od pojawienia się pierwszych objawów chorobowych.

Niesterydowe leki przeciwzapalne (NLPZ)

Ważną rolę w leczeniu grypy odgrywają też środki z grupy niesterydowych leków przeciwzapalnych (NLPZ), które znoszą objawy bólowe i gorączkowe. Są one dlatego istotne, że niekontrolowana, silna reakcja zapalna staje się przy infekcji wirusowej problemem samym w sobie i może nawet prowadzić do sytuacji zagrożenia życia. Przy czym badania ostatnich lat udowodniły, że większość z tych środków działa nie tylko objawowo, ale jednocześnie przyczynowo, gdyż wykazuje aktywność przeciwwirusową. Tak więc stary sposób leczenia grypy – dwie aspiryny i pod pierzynę – znalazł aktualnie dokładne potwierdzenie naukowe.

Witaminy na grypę – mit czy realna terapia?

Duże dawki witaminy C

Potwierdzoną naukowo metodą leczenia grypy jest też tzw. megadawkowanie witaminy C, polegające na podawaniu 1000 mg kwasu askorbinowego co godzinę przez pierwsze 6 godzin od pojawienia się pierwszych objawów choroby, a następnie 1000 mg trzy razy dziennie, która zmniejszała w badaniach klinicznych o 85% objawy grypy w porównaniu z grupą kontrolną.

Witamina E - ochrona płuc

Pośród witamin testowanych w zakażeniach wirusem grypy, wiodącą pozycję co do skuteczności przeciwgrypowej zajęła witamina E. Chociaż witamina E nie wykazuje specyficznej aktywności przeciwwirusowej, to jednak skutecznie ochrania zaatakowane grypą płuca na skutek swojej silnej aktywności antyoksydacyjnej w tłuszczowym środowisku błon biologicznych. Przy czym okazuje się, że witamina E działa synergistycznie z lekami przeciwwirusowymi. W związku z tym, w opinii specjalistów, witamina E może być zalecana jako środek skierowany do terapii grypy.

Witamina B12

Szczegółowe badanie wielu witamin wykazało, że witamina B12 może być składnikiem pokarmowym, który szczególnie silnie obniża wirulencję (zjadliwość drobnoustrojów – zdolność wniknięcia, namnożenia się oraz uszkodzenia tkanek) poprzez blokowanie białka furyny, które odpowiada za wnikanie wirusów, m.in. wirusów grypy, do komórek organizmu gospodarza.

Szczególna zdolność witamin K2, D3 i A

Jednak bodaj najcenniejszym osiągnięciem autorów badań związku żywienia z infekcjami wirusowymi jest odkrycie, że szczególną zdolnością blokowania wnikania wirusów do komórek odznaczają się trzy witaminy rozpuszczalne w tłuszczach – K2, D3 i A. Siła blokowania wnikania wirusów układała się tutaj w następującej kolejności: pierwsze miejsce – witamina K2, drugie miejsce – witamina A, trzecie miejsce – witamina D3. Przy czym witamina K2 okazała się molekułą o potencjalnie najsilniejszej zdolności blokowania wynikania wirusów do komórek ludzkich tkanek, spośród stu testowanych w tych badaniach, naturalnych cząsteczek.  

Antybiotyki i probiotyki

Gdy jednak symptomy choroby wskazują na wtórne bakteryjne zakażenie układu oddechowego, choremu powinien zostać podany antybiotyk. Natomiast w trakcie antybiotykoterapii i jakiś czas po jej zakończeniu ważne jest, w celu uniknięcia dalszych powikłań, uzupełnienie niszczonej antybiotykami flory bakteryjnej, albo poprzez przyjmowanie uodpornionych na antybiotyki bakterii probiotycznych, albo specjalnych szczepów drożdży probiotycznych, niewrażliwych na antybiotyki.

Domowe sposoby na grypę

Zapewne każdy z nas wyniósł z rodzinnego domu jakiś domowy sposób na leczenie grypy, wypróbowany jeszcze przez nasze prababki. W rodzimej medycynie ludowej grypę leczono zwykle ciepłym mlekiem z miodem, gorącą herbatą z sokiem domowej roboty (z malin, czarnej porzeczki, czarnego bzu lub zielonych szyszek sosny) i kanapkami z czosnkiem. A co na to współczesna nauka…?

Problem lekooporności

Otóż współczesna medycyna stanęła przed problemem powszechnej lekooporności wirusów grypy, który zaobserwowano najpierw w przypadku pierwszej generacji leków przeciwgrypowych, w szczególności amantadyny i rymantadyny, a ostatnio pojawiły się już również szczepy oporne na obecnie zatwierdzone leki przeciwgrypowe, w tym oseltamiwir i zanamiwir.

Ze względu na problemy z lekoopornością, wynikające z szybkiej ewolucji wirusów grypy, a tym samym pilną potrzebę poszukiwania nowych leków przeciwgrypowych, przebadano w ostatnich latach wiele naturalnych środków rodem z domowej apteczki, cieszących się gminą opinią wysokiej skuteczności, pod kątem ich wpływu na wirusy grypy i kontrolę przebiegu choroby.

Co warto stosować?

A w efekcie tych badań m.in. ustalono, że białka mleka oraz aktywne biologicznie składniki miodu, herbaty, malin, czarnych porzeczek, czarnego bzu, sosny i czosnku hamują wnikanie i replikację wirusów grypy, przez co spełniają kryteria środków przeciwgrypowych, nawet pod kątem ich potencjalnych zastosowań klinicznych. Nie pierwszy to raz, gdy stara mądrość ludowa znajduje potwierdzenie we współczesnej nauce. Współczesna nauka daje więc zielone światło domowym sposobom na grypę.

Liczy się czas!

Należy jedynie pamiętać, że obowiązuje tutaj ta sama zasada, co przy stosowaniu leków przeciwwirusowych na receptę – na najwyższą skuteczność terapii możemy liczyć wtedy, gdy domowy sposób wdrożymy natychmiast, gdy poczujemy, że „coś nas bierze”. No ale tę zasadę też nam wpoiły już nasze babcie, bo pewnie każdy z nas doświadczył sytuacji, w której szklanka ciepłego mleka z miodem (nie gorącego, gdyż nazbyt wysoka temperatura może obniżyć przeciwwirusową aktywność składników mleka i miodu) i kanapka z czosnkiem przed snem, gdy tylko „poczuliśmy się niewyraźnie”, stawiała nas rano na nogi.

Autor: Sławomir Ambroziak      

Źródła:

• https://www.nfid.org/resource/influenza-flu-treatment/       
• https://www.monz.pl/Grypa-stan-wiedzy-leczenie-i-zapobieganie,139060,0,2.html
• https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4032839/
• https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/10543583/  
• https://www.intechopen.com/chapters/63532
• https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC8013358/
• https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2352914822000971