Pestki dyni - właściwości odżywcze i zdrowotne

Dynia, znana naukowo jako Cucurbita, to roślina jednoroczna należąca do rodziny dyniowatych (Cucurbitaceae), obejmująca wiele gatunków, z których najpopularniejszymi są dynia zwyczajna (Cucurbita pepo) i dynia olbrzymia (Cucurbita maxima). Uprawiana jest na niemal całym świecie, jednak prawdopodobnie pochodzi z Ameryki Północnej. Była jedną z roślin uprawianych przez rdzennych mieszkańców. Archeologiczne znaleziska wskazują, że dynię wykorzystywano już kilka tysięcy lat temu.

1. Charakterystyka i uprawa dyni
2. Wartość odżywcza dyni
3. Skład odżywczy pestek dyni
4. Prozdrowotne zastosowania pestek dyni
5. W czym może pomóc dynia?
6. Suplementacja pestkami dyni

Charakterystyka i uprawa dyni

Dynia rośnie jako roślina o pełzającym, czasami pnącym pokroju. Jej nasiona wysiewa się wiosną, kiedy gleba jest już odpowiednio nagrzana. W sprzyjających warunkach jej silnie rozwinięty system korzeniowy pozwala na szybkie pobieranie wody i składników odżywczych, co wspomaga dynamiczny wzrost.

Ile ważyła rekordowa dynia?

Pędy dyni mogą osiągać długość kilku metrów, a szerokie, szorstkie liście pełnią funkcję ochronną, zasłaniając glebę i pomagając utrzymać jej wilgotność. Ciekawostką jest fakt, że największe dynie osiągają olbrzymie rozmiary, a rekordowa ważyła ponad 1200 kilogramów, co czyni ją jedną z najcięższych roślin uprawnych. Kwiaty dyni są jadalne i cenione w kuchni włoskiej, gdzie często podaje się je smażone w cieście.

Pierwotnie dyni nie uprawiano dla smaku, ale dla nasion i "skorupy", która służyła do produkcji pojemników i narzędzi. Z czasem zaczęto doceniać jej wartość kulinarną, szczególnie po przywiezieniu jej do Europy przez kolonizatorów. Dynia jest rośliną ciepłolubną i wymaga żyznej gleby, a jej uprawa jest stosunkowo łatwa, co sprzyjało jej rozpowszechnieniu na wielu kontynentach.

Symbol Halloween

Co ciekawe, chociaż większość ludzi kojarzy dynię z Halloween, gdzie w Stanach Zjednoczonych wykorzystuje się ją do tworzenia lampionów zwanych "Jack-o'-lantern", tradycja ta wywodzi się z irlandzkich legend, gdzie początkowo rzeźbiono lampiony z rzepy. W kulturze masowej, szczególnie w Ameryce Północnej, dynia jest wręcz ikoną jesieni, kojarzoną z wypiekami, zupami, a także sezonowymi napojami, takimi jak popularna "pumpkin spice latte".

Wartość odżywcza dyni

Miąższ dyni i pestki dyni mają zdecydowanie różniące się składy odżywcze, co wynika z ich odmiennej struktury i funkcji w roślinie. W porównaniu do miąższu dyni pestki są znacznie bardziej skoncentrowane pod względem składników odżywczych, oferując dużo wyższą zawartość tłuszczu, białka oraz pierwiastków mineralnych, podczas gdy miąższ jest lżejszy, bardziej wodnisty i dostarcza głównie węglowodanów oraz błonnika.

Miąższ dyni

Miąższ dyni będący częścią owocu charakteryzuje się niską kalorycznością, oferując jedynie około 26 kcal na 100 gramów, co jest związane z dużą ilością wody, która stanowi około 90% jego masy. W składzie miąższu dominują węglowodany, które stanowią 6-7 gramów na 100 gramów. Białko jest obecne w minimalnych ilościach, zaledwie 1-1,5 grama na 100 gramów, a zawartość tłuszczu jest znikoma, nieprzekraczająca 1 grama. Miąższ zawiera pewne ilości witamin, zwłaszcza witaminy A, oraz pierwiastków, takich jak potas i magnez.

Pestki dyni

Z kolei pestki dyni to zupełnie inna kategoria, jeśli chodzi o właściwości odżywcze. Kaloryczność wynosi około 560 kcal na 100 gramów, co wynika z dużej ilości tłuszczów. Tłuszcze w pestkach dyni występują w ilości około 45 gramów na 100 gramów, głównie w postaci tłuszczów nienasyconych. Białko w pestkach dyni stanowi znaczną część ich masy, osiągając około 30 gramów na 100 gramów, co czyni je jednym z bardziej skoncentrowanych źródeł roślinnego białka. Zawartość węglowodanów w pestkach jest stosunkowo niska, wynosząca około 10 gramów, z czego większość to błonnik pokarmowy. Pestki są również bogate w magnez i cynk czy witaminę E oraz witaminy z grupy B.

Skład odżywczy pestek dyni

Prozdrowotne zastosowania pestek dyni

Ekstrakty z pestek dyni od lat cieszą się zainteresowaniem naukowców i lekarzy ze względu na ich bogactwo składników bioaktywnych, takich jak fitosterole, nienasycone kwasy tłuszczowe, witaminy oraz pierwiastki mineralne. W badaniach przeglądowych zwraca się uwagę na ich potencjalne działanie przeciwzapalne, antyoksydacyjne oraz ochronne wobec układu moczowego i sercowo-naczyniowego.

W czym może pomóc dynia?

Ekstrakty z pestek dyni są szczególnie cenione za swoje zastosowanie we wspieraniu terapii łagodnego rozrostu gruczołu krokowego u mężczyzn. Liczne eksperymenty z udziałem zwierząt wykazały zdolność ekstraktów do zmniejszania objawów ze strony układu moczowego, takich jak częstomocz i trudności z oddawaniem moczu. Mechanizm działania w tym przypadku prawdopodobnie opiera się głównie na zdolności fitosteroli do hamowania enzymu 5-alfa-reduktazy, który odpowiada za przekształcanie testosteronu w jego aktywną formę, dihydrotestosteron (DHT), co może zmniejszać przerost prostaty. Działanie to testowano również, jednak z mieszanymi wynikami, w kontekście łysienia androgenowego.

Kolejnym prozdrowotnym zastosowaniem ekstraktów z pestek dyni jest regulacja profilu lipidowego, w tym poziomu cholesterolu LDL, czyli lipoprotein niskiej gęstości. Działanie substancji aktywnych w pestkach, głównie fitosteroli, może prowadzić do zmniejszenia ryzyka rozwoju miażdżycy i chorób serca.

Suplementacja pestkami dyni

Stosowanie ekstraktu z pestek dyni może być zalecane nie tylko mężczyznom dbającym o zdrowie układu moczowego, ale również kobietom. Ekstrakty stanowią wartościową opcję dla wielu osób, ponieważ nie dostarczają tylu kalorii, co pestki dyni, a dodatkowo mają wysoce skoncentrowane dawki substancji aktywnych.

Dawkowanie ekstraktów

Dawkowanie ekstraktów z pestek dyni jest zróżnicowane w zależności od formy suplementu i specyficznego celu. W suplementacji ukierunkowanej na łagodzenie objawów przerostu prostaty stosuje się dawki od 250 mg do 500 mg ekstraktu dziennie. W tym przypadku często sięga się również po ekstrakt z palmy sabałowej, która wykazuje podobny potencjał. W kontekście ochrony serca i obniżania poziomu cholesterolu przegląd badań sugeruje dawki w przedziale od 250 do 2000 mg. Tutaj dodatkowe wsparcie zapewnić mogą kwasy omega-3 (eikozapentaenowy i dokozaheksaenowy).

Źródła:

• Batool, M., Ranjha, M. M. A. N., Roobab, U., Manzoor, M. F., Farooq, U., Nadeem, H. R., Nadeem, M., Kanwal, R., AbdElgawad, H., Al Jaouni, S. K., Selim, S., & Ibrahim, S. A. (2022). Nutritional Value, Phytochemical Potential, and Therapeutic Benefits of Pumpkin (Cucurbita sp.). Plants (Basel, Switzerland), 11(11), 1394. https://doi.org/10.3390/plants11111394
• Aziz, A., Noreen, S., Khalid, W., Ejaz, A., Faiz Ul Rasool, I., Maham, Munir, A., Farwa, Javed, M., Ercisli, S., Okcu, Z., Marc, R. A., Nayik, G. A., Ramniwas, S., & Uddin, J. (2023). Pumpkin and Pumpkin Byproducts: Phytochemical Constitutes, Food Application and Health Benefits. ACS omega, 8(26), 23346–23357. https://doi.org/10.1021/acsomega.3c02176