Cholesterol jest powszechnie znaną substancją lipidową, która z jednej strony pełni kluczowe role biologiczne, a z drugiej bywa obwiniana o związki z chorobami serca. Problemy wynikające z podwyższonego cholesterolu – szczególnie frakcji LDL – należą do głównych czynników ryzyka chorób sercowo-naczyniowych. Standardowe podejście do hipercholesterolemii obejmuje zmianę diety, stylu życia oraz leki (np. statyny), ale coraz więcej osób interesuje się naturalnymi metodami regulacji cholesterolu.
![cholesterol]()
- Fizjologiczne funkcje cholesterolu
- Zagrożenia z podwyższonego poziomu cholesterolu
- Zioła obniżające cholesterol
Fizjologiczne funkcje cholesterolu
Cholesterol odgrywa kluczową rolę w organizmie: jest strukturalnym składnikiem błon komórkowych, zapewniającym im stabilność i płynność, a także stanowi budulec do syntezy różnych hormonów steroidowych (m.in. kortyzolu oraz hormonów płciowych), witaminy D i kwasów żółciowych. Jest on wytwarzany głównie w wątrobie (organizm sam syntetyzuje większość potrzebnego cholesterolu) i dodatkowo dostarczany z pożywieniem pochodzenia zwierzęcego.
Za co odpowiada LDL a za co HDL?
We krwi cholesterol nie krąży w formie wolnej, lecz w połączeniu z białkami jako lipoproteiny – do najważniejszych należą lipoproteina o niskiej gęstości (LDL) oraz o wysokiej gęstości (HDL). Frakcja LDL transportuje cholesterol z wątroby do tkanek, natomiast HDL pełni funkcję odwrotną, zwracając nadmiar cholesterolu z tkanek do wątroby. Cholesterol sam w sobie nie jest więc „zły” – wręcz przeciwnie, jest niezbędny do życia i pełni liczne ważne funkcje w prawidłowej fizjologii.
Zagrożenia z podwyższonego poziomu cholesterolu
![cholesterol]()
Nadmiar cholesterolu – zwłaszcza frakcji LDL – odkłada się w ścianach tętnic, tworząc blaszki miażdżycowe i stopniowo zwężając światło naczyń. Postępująca miażdżyca naczyń jest głównym mechanizmem leżącym u podstaw chorób sercowo-naczyniowych, takich jak choroba niedokrwienna serca (choroba wieńcowa), zawał mięśnia sercowego, czy udar mózgu.
Statystyki
Statystycznie osoby z wysokim poziomem cholesterolu we krwi mają około trzykrotnie wyższe ryzyko zawału serca w porównaniu z osobami o prawidłowym profilu lipidowym. Co więcej, badania wskazują, że nawet niewielkie obniżenie stężenia cholesterolu przekłada się na wymierne korzyści. Warto jednak dodać, że samo leczenie nie jest wolne od skutków ubocznych. Leki stosowane do obniżania cholesterolu, takie jak statyny, choć są skuteczne, mogą powodować działania niepożądane, np. bóle mięśniowe, zaburzenia żołądkowo-jelitowe lub wzrost enzymów wątrobowych, a ich długotrwałe stosowanie może wpływać na syntezę witaminy D i hormonów płciowych, dla których cholesterol jest prekursorem.
Szeroko przyjęte normy poziomów lipidów we krwi
|
Wskaźnik
|
Wartość docelowa
|
|
Cholesterol całkowity (TC)
|
< 190 mg/dl (< 5.0 mmol/l)
|
|
LDL-C
|
< 116 mg/dl (< 3.0 mmol/l) – populacja ogólna
< 70 mg/dl (< 1.8 mmol/l) – wysokie ryzyko*
< 55 mg/dl (< 1.4 mmol/l) – bardzo wysokie ryzyko
|
|
HDL-C
|
> 40 mg/dl (> 1.0 mmol/l) – mężczyźni
> 45–50 mg/dl (> 1.2 mmol/l) – kobiety
|
|
Trójglicerydy (TG)
|
< 150 mg/dl (< 1.7 mmol/l)
|
|
Nie-HDL-C
|
< 145 mg/dl (< 3.8 mmol/l) – populacja ogólna
|
*całkowite ryzyko sercowo-naczyniowe
(według wytycznych Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego (ESC) i Europejskiego Towarzystwa Miażdżycowego (EAS)).
Zioła obniżające cholesterol
![karczoch zwyczajny]()
W medycynie rośnie zainteresowanie naturalnymi metodami wspomagania kontroli lipidów. Do najczęściej badanych należą:
- czosnek
- karczoch
- kozieradka
- zielona herbata
- kurkuma
Czosnek zawiera związki siarkowe, takie jak allicyna i sulfidy diallilowe, które mogą hamować aktywność enzymów biorących udział w syntezie cholesterolu w wątrobie. Regularne spożywanie czosnku może prowadzić do obniżenia poziomu cholesterolu całkowitego, frakcji LDL oraz trójglicerydów, a także może nieznacznie zwiększać poziom HDL.
Karczoch zawiera cynarynę oraz flawonoidy, które mogą stymulować produkcję żółci i wspierać usuwanie kwasów żółciowych z organizmu. Dzięki temu karczoch może być pomocny w redukcji poziomu cholesterolu całkowitego oraz LDL, jak wskazują wyniki meta-analiz.
Nasiona kozieradki są źródłem błonnika pokarmowego oraz saponin, które mogą wiązać kwasy żółciowe w jelitach i ograniczać wchłanianie cholesterolu. Według badań suplementacja kozieradki może poprawiać profil lipidowy, obniżając cholesterol całkowity oraz LDL, a także zwiększając HDL.
Zielona herbata zawiera katechiny, zwłaszcza EGCG, które mogą ograniczać absorpcję cholesterolu w jelitach i zwiększać wychwyt LDL przez wątrobę. Przeglądy badań klinicznych sugerują, że spożycie zielonej herbaty może umiarkowanie poprawiać profil lipidowy.
Kurkuma, dzięki zawartej w niej kurkuminie, może wpływać na gospodarkę cholesterolową poprzez hamowanie białka PCSK9, zwiększając tym samym wychwyt LDL przez komórki wątroby. Meta-analizy potwierdzają, że kurkuma może mieć subtelny, lecz istotny wpływ na obniżenie poziomów cholesterolu całkowitego, LDL oraz trójglicerydów, jednocześnie nieznacznie zwiększając HDL.
Źródła:
- Du, Y., Zhou, H. & Zha, W. Garlic consumption can reduce the risk of dyslipidemia: a meta-analysis of randomized controlled trials. J Health Popul Nutr 43, 113 (2024). https://doi.org/10.1186/s41043-024-00608-1
- Sahebkar, A., Pirro, M., Banach, M., Mikhailidis, D. P., Atkin, S. L., & Cicero, A. F. G. (2018). Lipid-lowering activity of artichoke extracts: A systematic review and meta-analysis. Critical reviews in food science and nutrition, 58(15), 2549–2556. https://doi.org/10.1080/10408398.2017.1332572
- Heshmat-Ghahdarijani, K., Mashayekhiasl, N., Amerizadeh, A., Teimouri Jervekani, Z., & Sadeghi, M. (2020). Effect of fenugreek consumption on serum lipid profile: A systematic review and meta-analysis. Phytotherapy research : PTR, 34(9), 2230–2245. https://doi.org/10.1002/ptr.6690
- Dehzad, M. J., Ghalandari, H., Amini, M. R., & Askarpour, M. (2023). Effects of curcumin/turmeric supplementation on lipid profile: A GRADE-assessed systematic review and dose-response meta-analysis of randomized controlled trials. Complementary therapies in medicine, 75, 102955. https://doi.org/10.1016/j.ctim.2023.102955
- Xu, R., Yang, K., Li, S. et al. Effect of green tea consumption on blood lipids: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. Nutr J 19, 48 (2020). https://doi.org/10.1186/s12937-020-00557-5
Zawarte treści mają charakter wyłącznie edukacyjny i informacyjny. Starannie dbamy o ich merytoryczną poprawność. Niemniej jednak, nie mają one na celu zastępować indywidualnej porady u specjalisty, dostosowanej do konkretnej sytuacji czytelnika.