Pyłek pszczeli - co to jest? Właściwości i działanie

Drobiny pyłku tworzą roślinne męskie komórki rozrodcze, produkowane przez kwiaty. Pyłek, obok nektaru kwiatowego, jest głównym źródłem składników odżywczych, niezbędnych do życia i dla zdrowia pszczół. Nektar kwiatowy, którego zapas jest gromadzony przez pszczoły w postaci miodu, dostarcza w pierwszej kolejności tym owadom węglowodanów, a w drugiej niewielkich ilości aminokwasów i składników mineralnych, podczas gdy pyłek kwiatowy pozostaje podstawowym źródłem tłuszczów, białek, witamin i minerałów.

1. Ul – zakład przetwórstwa spożywczego
2. Pyłek odżywia
3. Pyłek uzupełnia mikroflorę probiotyczną
4. Pyłek leczy
5. Pyłek w starych annałach
6. Pyłek we współczesnej medycynie
7. Przez jelita do smukłej sylwetki
8. Zdrowie i piękno kobiety
9. Pomoc przy męskich problemach
10. Pyłkowa paleta steroidów
11. Steroidy roślinne
12. Steroidy zwierzęce
13. Tężyzna fizyczna pacjentów
14. Tężyzna fizyczna sportsmenów

Ul – zakład przetwórstwa spożywczego

Kiedy żerujące pszczoły powracają do ula, najpierw mieszają drobiny pyłku ze śliną, a następnie zagęszczają je miodem, by na koniec uformować z nich bryłki pokryte warstwą wosku. Chociaż wszystkim nam się wydaje, że proces fermentacji mlekowej – jako sposób konserwacji zapasów żywności – wymyślili ludzie, to wszyscy jesteśmy w błędzie. Pszczoły znały go już 100 mln lat przed pojawieniem się pierwszych ludzi.

Uformowane bryłki pyłku przechodzą bowiem proces fermentacji mlekowej, zupełnie jak gomółki dojrzewającego sera, a kiedy już dojrzeją, stają się „chlebem pszczelim”, zwanym inaczej pierzgą. Z uwagi na niezwykle szerokie spektrum i wysokie stężenie składników odżywczych i związków aktywnych biologicznie, pyłek pszczeli zaliczany jest do tzw. superfoods – super żywności.

Pyłek odżywia

Białko w pyłku pszczelim

Pyłek pszczeli jest bardzo obfitym źródłem białka; w zależności od gatunku rośliny i obszaru geograficznego zbioru, może zawierać nawet do 40% tego składnika pokarmowego. Przy czym jest to białko o wysokiej wartości biologicznej, albowiem zawiera wszystkie aminokwasy proteogenne, w tym wszystkie aminokwasy niezbędne, czyli takie, których ludzki organizm nie jest w stanie samodzielnie produkować.

Mało tego – nawet do 80% tego białka może występować w postaci wolnych, czyli łatwo przyswajalnych, aminokwasów, albowiem proces fermentacji, przebiegający w obecności pszczelich enzymów, rozbija większość białek pyłku kwiatowego na wolne aminokwasy.

Węglowodany i tłuszcze

W pyłku pszczelim znajdujemy też oczywiście dwa kolejne podstawowe składniki pokarmowe, czyli węglowodany (w tym błonnik) i tłuszcze, w których skład wchodzi bardzo cenny dla zdrowia kwas alfa linolenowy z grupy nienasyconych kwasów tłuszczowych szeregu omega 3.

Składniki mineralne

Nawet do 6% składu pyłku pszczelego mogą stanowić składniki mineralne, dostarczające w sumie 25 pierwiastków chemicznych, w tym wszystkich makro- i mikroelementów niezbędnych do życia człowieka. Pyłek pszczeli jest również źródłem dosłownie wszystkich witamin – i to zarówno tych rozpuszczalnych w tłuszczach, jak też w wodzie.

Pyłek uzupełnia mikroflorę probiotyczną

W ostatnich latach zwrócono też baczniejszą uwagę na wcześniej niedostrzegane i niedoceniane składniki pyłku pszczelego, jakimi są żywe kultury bakterii probiotycznych z rodziny Lactobacillus, takie jak Lactobacillus kunkeii, Lactobacillus plantarum, Lactobacillus fermentum, Lactococcus slactis, Pediococcus acidi lactici, Pediococcus pentosaceus, Lactobacillus ingluviei  i Weissella cibaria. I jak dowiodły badania, bakterie probiotyczne pyłku pszczelego mogą w efekcie jego spożywania kolonizować ludzkie jelita.

Z pyłku pszczelego wyizolowano niedawno niezwykle pożyteczny szczep nazwany fruktofilowymi bakteriami kwasu mlekowego (FLAB) – jedyny, który jako źródło węgla preferuje fruktozę nad glukozą. A ponieważ spożywana w nadmiarze przez człowieka fruktoza, głównie pochodząca z cukru rafinowanego, jest szkodliwa dla jego zdrowia, skolonizowanie jelit bakterią utylizującą ten cukier może być dla ludzi, jak postulują naukowcy, szczególnie pożyteczne zdrowotnie.

Pyłek leczy

Jednak prawdziwymi skarbami zdrowotnymi pyłku pszczelego są obecne w dużym stężeniu (średnio ok. 5%) i różnorodności w jego składzie, tzw. składniki aktywne biologicznie, takie jak kwasy fenolowe, flawonoidy, stylbeny, karotenoidy, terpenoidy, triterpenoidy i steroidy. To właśnie przede wszystkim tym związkom pyłek pszczeli zawdzięcza swoją niezwykle silną, potwierdzoną badaniami naukowymi, aktywność antyoksydacyjną.

A że z aktywnością antyoksydacyjną wiąże się zwykle aktywność przeciwzapalna, pyłek pszczeli okazał się też w badaniach wysoce efektywnym środkiem przeciwzapalnym. Natomiast związki z grupy triterpenoidów i steroidów, z uwagi na swoje podobieństwo strukturalne do ludzkich hormonów płciowych, odpowiadają za pozytywny wpływ spożycia pyłku pszczelego na sferę seksualną człowieka oraz jego kondycję psychofizyczną.

Pyłek w starych annałach

Stosowanie pyłku pszczelego w medycynie tradycyjnej sięga czasów starożytnych i znajduje poświadczenie w księgach arabskich i judejskich lekarzy, m.in. Ibn al-Beithara i Majmonidesa. A autorzy ci opisywali pyłek pszczeli na początku XII w. jako skuteczny afrodyzjak i środek wzmacniający psychicznie, a także skuteczny lek, pomocny szczególnie przy zdrowotnych problemach sercowych i żołądkowo-jelitowych.

Pyłek we współczesnej medycynie

Natomiast współczesna medycyna potwierdziła skuteczność pyłku pszczelego w leczeniu cukrzycy oraz chorób wątroby i nerek. Dlatego w niektórych krajach pyłek pszczeli nie tylko zdobył tytuł superfood, ale został również oficjalnie uznany przez miejscową legislaturę za lek pochodzenia naturalnego.

Cukrzyca

W przypadku cukrzycy, co pokazują wyniki badań, pyłek pszczeli obniża poziom cukru we krwi, hamuje wchłanianie glukozy z pożywienia, stymuluje wydzielanie insuliny, poprawia funkcjonalność komórek endokrynnych trzustki oraz zwiększa aktywność białek transportowych, przenoszących glukozę z krwiobiegu do mięśni szkieletowych.

Choroby wątroby 

W przypadku chorób wątroby, pyłek pszczeli redukuje stres oksydacyjny i odczyn zapalny, zapobiegając rozwojowi patologicznych zmian tkanki tego narządu.

Choroby nerek

Natomiast w przypadku chorób nerek, pyłek pszczeli również redukuje stres oksydacyjny i odczyn zapalny, poprawiając ich parametry biochemiczne i zapobiegając rozwojowi patologicznych zmian ich tkanki.

Przez jelita do smukłej sylwetki

Suplementacja pyłku pszczelego skutkuje również pozytywnym wpływem na stan morfologiczny i funkcjonalny przewodu pokarmowego, który to efekt przypisywany jest przez naukowców głównie jego niezwykle bogatej i różnorodnej florze probiotycznej. Regulacją mikrobioty jelitowej, ale również zawartością związków fenolowych, naukowcy tłumaczą również zdolność pyłku pszczelego do zapobiegania rozwojowi zespołu metabolicznego na drodze hamowania przyrostu tłuszczowej masy ciała oraz obniżenia stężenia glukozy we krwi na czczo i akumulacji lipidów w surowicy krwi i w wątrobie.

Zdrowie i piękno kobiety

Jak dowiodły badania, suplementacja pyłku pszczelego może łagodzić u starszych kobiet objawy menopauzy, jak również znosić zaburzenia pomenopauzalne. Ponieważ w wielu kulturach pyłek pszczeli – czy to w postaci doustnej, czy w formie rozmaitych kremów i maseczek – od dawna używany był przez kobiety w celu zachowania piękna i młodości cery, dlatego naukowcy przebadali również jego właściwości kosmetyczne, wykazując, że rzeczywiście może wzmacniać mechanizmy przeciwstarzeniowe skóry, poprawiać stan jej nawilżenia, chronić ją przed promieniowaniem ultrafioletowym i uszkodzeniami oksydacyjnymi oraz stanami zapalnymi i melanogenezą, generującą z upływem lat nieestetyczne plamy i przebarwienia.

Pomoc przy męskich problemach

Jednak suplementacja pyłku pszczelego niesie korzyści nie tylko borykającym się z upływem lat kobietom, ale również mężczyznom, u których wzrasta wraz z wiekiem ryzyko rozwoju schorzeń gruczołu krokowego. Otóż w prowadzonych w tym kierunku, kilku badaniach dowiedziono, że - w przypadku problemów z prostatą – suplementacja pyłku pszczelego znosi objawy przerostu gruczołu krokowego oraz obniża masę prostaty, ze skutecznością kliniczną ocenioną przez naukowców na 85%.

Pyłkowa paleta steroidów

Składniki pyłku pszczelego o budowie steroidowej odpowiadają najprawdopodobniej w największej mierze za wykazany w badaniach, pozytywny wpływ jego suplementacji na tężyznę fizyczną. Co bardzo ciekawe, w pyłku zidentyfikowano nie tylko fitosterole – steroidy charakterystyczne dla królestwa roślin, jak również zoosterole – steroidy charakterystyczne, jak do niedawna jeszcze uważano, jedynie dla świata zwierząt.

Steroidy roślinne

Głównym fitosterolem pyłku pszczelego jest beta sitosterol – dość dokładnie przebadany, aktywny biologicznie składnik pokarmowy o szerokich właściwościach prozdrowotnych, wpływający również pozytywnie na stan umięśnienia.

Z pyłku zebranego z kwiecia rzepaku wyizolowano ponadto brasinosteroidy – bardzo aktywne związki fitohormonalne, których suplementacja w badaniach na zwierzętach skutkowała 19-procentowym przyrostem masy mięśniowej i 5-procentową redukcją całkowitej masy tłuszczu.

Steroidy zwierzęce

Testosteron

Jeżeli natomiast chodzi o steroidy zwierzęce – w zależności od pochodzenia, pyłek bywa niezwykle bogatym źródłem testosteronu. Bardzo dużo tego hormonu znajdowano też w mleczku pszczelim; w świeżym mleczku pszczelim testosteron występuje w stężeniu przekraczającym maksymalne normy zawartości testosteronu we krwi młodych mężczyzn, zaś w liofilizowanym – w 3 razy wyższym. Natomiast w pyłku znaleziono go jeszcze ponad 2 razy więcej jak w liofilizowanym mleczku pszczelim.

Androstendion

Jeszcze więcej znaleziono w pyłku pszczelim innego androgenu – androstendionu; prawie 7.5 razy więcej jak testosteronu. W jednym z naukowych opracowań właściwości mleczka pszczelego naukowcy zasugerowali, że pojawiający się w tym produkcie testosteron nie jest wytworem pszczół, gdyż te, jak wszystkie owady, posługują się raczej owadzimi hormonami płciowymi – ekdysteroidami, tylko przenika do mleczka właśnie ze spożywanego przez produkujące go pszczoły pyłku, w którym powstaje w efekcie procesów fermentacyjnych i enzymatycznych, przebiegających w trakcie dojrzewania pierzgi.

Wprawdzie nie wiadomo, czy to na skutek wchłaniania jelitowego, czy też innego mechanizmu, niemniej dodatek pyłku do pożywienia skutkował w badaniach na zwierzętach wzrostem w ich organizmach poziomu testosteronu, korelującym z przyrostem masy ich mięśni.

Tężyzna fizyczna pacjentów

Najwięcej informacji na temat pozytywnego wpływu pyłku na tężyznę fizyczną człowieka dostarczają nam przeprowadzone swojego czasu, szeroko zakrojone badania kliniczne, z zastosowaniem ekstraktu z pyłku lub placebo, obejmujące łącznie 240 pacjentów cierpiących na wyniszczenie i osłabienie mięśni, będące efektem przebiegu jakiejś przewlekłej choroby.

W badaniach tych pacjenci z grupy pyłkowej, w porównaniu z grupą placebo, zyskali w okresie terapii więcej o ponad 4 kg masy, jak również w 66% przypadków doszło u nich do wzrostu siły mięśni, podczas gdy w grupie placebo – jedynie w 6.7% przypadków.

Tężyzna fizyczna sportsmenów

Wpływ pyłku pszczelego tężyznę fizyczną przetestowano również oczywiście w wielu badaniach z udziałem sportowców. A jak wynika z tych badań, suplementacja pyłku pszczelego skutkuje u sportowców wzrostem poziomu hemoglobiny we krwi oraz większym przyrostem masy i siły mięśni, w porównaniu ze stosowaniem placebo. Jak więc widać w wynikach badań naukowych, pyłek pszczeli to rzeczywiście superfood, a szczególnie dla aktywnych fizycznie i sportowców.       

Autor: Sławomir Ambroziak - farmakolog           

Źródła:

• https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10045447/
• https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9323277/
• https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7996195/
• https://slawomirambroziak.pl/pszczoly-aktywnym/